2016-12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliğinde belirtildiği üzere eşdeğer eşya, işlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı ifade eder.
İthal edilen eşyalar ile eş değer eşya arasında ticari nitelik ve kaliteleri özellikle denetim elemanları tarafından
sorgulanmaktadır. Ancak, bu konunun sektörel bazlı objektif kriterlere bağlanmaması veya bağlanamaması nedeniyle sübjektif değerlendirmelerde bulunulması bu dönemde firmalar tarafından karşılaşılan önemli bir risk olarak karşımıza çıkmaktadır.
5. Menşe kazanım kurallarına dikkat edilmemesi
Menşe, genel anlamıyla bir eşyanın ekonomik milliyetidir.
Eşyanın tercihli olmayan menşei Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliği’nde belirlenen usul ve esaslara göre belirlenmektedir. Gümrük Kanunu’nun 19’uncu maddesinde belirtildiği üzere üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirilen eşyanın bir ülke menşeli sayılabilmesi için, o ülkede yeni bir ürün imal edilmesi veya imalatın önemli bir aşamasının ve ekonomik yönden gerekli görülen en son esaslı işçilik ve eylemin o ülkede bu amaçla donatılmış işletmelerde yapılması gerekmektedir.
Eşyanın tercihli olmayan menşei, Menşe Şahadetnamesi ile kanıtlanmaktadır.
Bilindiği üzere, eşyanın tercihli menşei ise tercihli ticaret anlaşmaları, çoğunlukla Serbest Ticaret Anlaşmaları, uyarınca belirlenen menşe kurallarına göre belirlenmektedir. Eşyanın tercihli menşei, EUR.1 Dolaşım Belgesi, Form A belgesi gibi tercihli menşe ispat belgeleri ile kanıtlanmaktadır.
Bu bağlamda, özellikle ülkelerin menşe esaslı korumacılık önlemlerinin ön plana çıkması ele alındığında firmaların menşe kuralları konusunda ticari risklerinin çok fazla olduğu, dolayısıyla konuya daha fazla hassasiyet göstermelerinin gerektiğini değerlendirmekteyiz.
6. Gümrük beyannamesinin 9 no.lu hanesinin yanlış doldurulması
Gümrük Yönetmeliği EK-14 gümrük beyannamesi kullanma talimatı uyarınca 9 no.lu haneye “ithalatçının/ihracatçının yeminli mali müşavirinin veya mali müşavirinin ya da serbest muhasebecisinin adı, soyadı ve vergi numarasının” yazılması gerekmektedir.
Ocak 2022 30
Bu çerçevede, son zamanlarda beyannamelerin firmaların yeminli mali müşavirinin veya mali müşavirinin ya da serbest muhasebecisinin adı, soyadı ve vergi numarası bilgilerinin 9 no.lu hanede beyan edilmemesi ve yanlış beyan edilmesi durumunda söz konusu beyan nedeniyle Gümrük İdaresince beyannamenin Gümrük Yönetmeliği EK-14’e uygun olarak doldurulmamasından kaynaklı usulsüzlük cezasının tatbik edildiği gözlemlenmektedir.
7. Bedelsiz ithalatlarda bedelin sonradan ödenmesi
Bedelsiz olarak ithal edilen eşyanın serbest dolaşıma girmesinden sonra, eşya bedeli için aynı fatura kapsamında ya da başka bir fatura ile satıcıya ödeme yapılması veya diğer bir ifade ile sonradan bedelli işleme dönüşen bedelsiz ithalat işleminde KKDF tahakkukunu gerektirir bir durumun ortaya çıkması söz konusu olabilmektedir.
KKDF mevzuatı uyarınca, bir işlemde KKDF doğmaması için ithal eşya bedelinin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden önce (bu tarih dahil) satıcıya ödendiğinin banka yazısı ile tevsik edilmesi gerekmektedir. İthalat esnasında eşyanın bedelsiz olduğu belirtildiğinden ve bedelsiz ithalat işlemlerinde bir ödeme olmadığı için söz konusu ithalat işlemi KKDF kesintisine tabi olmamaktadır. Ancak, ithalat işleminden sonra eşya bedeline ilişkin olarak aynı fatura ya da sonradan düzenlenen bir fatura kapsamında satıcıya bir transfer yapılması durumunda, ürün ve rejim açısından bir muafiyet söz konusu olmaması halinde bu işlem KKDF kesintisine tabi olacaktır.
Nitekim, özellikle sonradan kontrollerde denetim elemanlarınca firma ticari kayıtlarının ve ödemelerinin bu yönüyle
sorgulanmaktadır.
8. Royalti ve lisans bedellerinin beyanı
Gümrük Kanunu’nun 27-1.c maddesi uyarınca, kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan royalti ve lisans ücretlerinin gümrük kıymetine dahil edilmesi gerekmektedir.
2021 yılında da daha önceki yıllarda olduğu gibi firmalar tarafından yapılan royalti-lisans ödemeleri gümrük kıymeti açısından incelemeye tabi tutulmuştur.
9. Mühendislik ve kalıp ödemelerinin beyanı
Gümrük Kanunu’nun 27-1.b(ii) ve 27-1.b(iv) maddelerinde belirtildiği üzere, 24’üncü madde hükümlerine göre gümrük kıymeti belirlenirken, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına ithal eşyasının üretiminde ve ihraç amacıyla satışında kullanılmak üzere, alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak, bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan aşağıda sayılan mal ve hizmetlerin kıymetinden verilecek uygun miktardaki pay ilave edilir:
ii) İthal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp ve benzeri aletler,
iv) İthal eşyasının üretimi için gereken ve Türkiye dışında gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetleri.
Söz konusu ödemelerin ithal eşyasının üretimi için esas olması ve Türkiye dışında gerçekleştirilmesi durumunda gümrük kıymetine dahil edilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda, özellikle 2 no.lu KDV beyannamesi üzerinden tespit edilen ve gümrük kıymetine dahil edilmeyen bu unsurların Gümrük İdaresi tarafından eleştirildiğini gözlemlemekteyiz.
10. İlaç muafiyetiyle ithal edilen ürünlerde ek mali yükümlülük tahsili
93/4002 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın 1’inci maddesi uyarınca; insan sağlığını korumak amacıyla,
a) İlaç imalatçılarının yalnız ilaç yapımında kullanılmak kaydıyla ithal edecekleri yerli imali bulunmayan veya yerli imali bulunup da ülkenin yıllık ihtiyacı olan yurt içi ihtiyacını karşılamadığı tespit edilen kısmı ve bu nitelikleri Sağlık Bakanlığınca onaylanacak kontrol belgesi ve proforma faturalar ile belirtilen (Ek I) sayılı listede gümrük tarife istatistik pozisyonları kayıtlı ilaç ham, başlangıç maddeleri, ilaç ham maddeleri üretiminde kullanılan maddeler, b) Yerli imali bulunmayan ve bu niteliği Sağlık Bakanlığınca
onaylanacak kontrol belgesi ve proforma faturalar ile belirlenen (Ek II) sayılı listede gümrük tarife istatistik pozisyonları belirtilen tıbbi müstahzarlar, Gümrük vergisi ve ithalde alman diğer vergiler ile toplu konut fonundan muaf olduğu hüküm altına alınmıştır.
Özellikle söz konusu karar uyarınca 2018/11799 sayılı "Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali yükümlülük Tahsili Hakkında Karar"
ile 2018/11973 sayılı "Amerika Birleşik Devletleri Menşeli Bazı Ürünlerin İthalatında Ek Mali Yükümlülük Uygulanmasına Dair Karar" kapsamında, tahsili gereken ek mali yükümlülüklerin 93/4002 sayılı BKK kapsamında muaf olup olmadığı noktasında tereddütler yaşanmaktaydı. Nitekim bu kapsamda denetim elemanlarınca çeşitli eleştiriler yapıldı.
27.09.2021 tarihli ve 67504823 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü yazısında konuya ilişkin olarak 93/4002 sayılı Kararın uygulamasına matuf herhangi bir atfa yer verilmediği, bu itibarla, 93/4002 sayılı Karar kapsamında olduğu Sağlık Bakanlığınca değerlendirilecek eşyanın ithalatında 2018/11799 ile 2018/11973 sayılı Kararlar kapsamında ek mali
yükümlülük tahsilatının öngörülmüş olması halinde, bu ek mali yükümlülüğün tahsil edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
11. İnceleme, test ve analiz amacıyla gelen ürünlerin gümrüğe beyanı
İnceleme, test ve analiz amaçlı ithal edilen ürünlerin
2009/15481 sayılı Karar'ın 91'inci maddesi uyarınca gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilmesi mümkündür. Bu halde, eşya bilgi edinme veya endüstriyel ya da ticari araştırma amaçlarına yönelik olarak, nitelikleri veya diğer teknik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla inceleme, analiz veya test edilmek üzere ithal edilmesi mümkünse tamamının bu amaç doğrultusunda sarf edilmesi ve gümrük gözetiminde imha edilmesi gerekmektedir. Arta ve geri kalan ürünlerin ise Gümrük İdaresine beyan edilmesi esastır.
Sonuç olarak, inceleme ve test, analiz amaçlı ithal edilen ürünlerin Gümrük İdaresi nezdine imha edilmemesi veya arta kalan ürünlerin Gümrük İdaresine beyan edilmemesi halinde Gümrük İdaresi tarafından eleştirilme riski ortaya çıkmaktadır.
12. Antrepoda eşya devrinde KKDF riski
2011/16 sayılı Genelge uyarınca, gönderici firmaya herhangi bir ödeme yapılmadan, antrepoda veya geçici depolama yerinde devredilen eşya ile ilgili olarak K.K.D.F kesintisi doğmaması için; gerek devreden tarafından gönderici firmaya yapılacak transferin, gerekse eşyayı devralanın devredene yapacağı transferin, satıcı veya göndericisi belli alıcısı emre olan eşyada ise alıcının satıcıya veya göndericiye yapacağı transferin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihten önce (veya bu tarihte) tamamlanmış olması ve bu durumun ilgili Gümrük İdarelerine ibraz edilecek belgelerle tevsik edilmesi gerekmektedir.
Konuya ilişkin Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2017/20 sayılı Genelgesi'nde devralınan eşyanın KKDF ödenmeden ithalatının gerçekleştirilebilmesi için, ithalat bedelinin eşyayı devreden tarafından yurt dışına transferinin antrepo beyannamesinin tescilinden sonra ancak devralan tarafından verilen serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden önce gerçekleştirilmiş olması halinde ithalat bedelinin
ödendiğine dair bankadan alınacak belgenin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin ekinde veya serbest dolaşıma giriş beyannamesinin muayene işlemleri bitmeden doğrudan devreden tarafından Gümrük İdaresine sunulması gerektiği ifade edilmektedir.
Bu kapsamda, antrepoda veya geçici depolama yerinde devredilen eşyaya ilişkin KKDF kesintisi doğmaması için bahse konu transferin ilgili Gümrük İdarelerine ibraz edilecek belgelerle tevsik edilmesi ve söz konusu belgelerin beyanname ekine eklenmesi gerekmektedir.
Kaynakça
1. 27.09.2021 tarihli ve 67504823 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü yazısı
2. 03.12.2021 tarihli ve E-20117910-00069679889 sayılı Gümrükler Genel Müdürlüğü yazısı
3. 2009/15481 sayılı 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Uygulanması Hakkında Karar
4. 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Kararı 5. 2009/32 sayılı Genelge, Demuraj Giderleri
6. 2010/339 sayılı İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresi Hakkında Karar
7. 2011-16 sayılı Genelge, KKDF
8. 2016-12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği
9. 2017-20 sayılı Genelge, Transfer Bildirim Formlarının Elektronik Ortama Aktarılması- KKDF
10. 2021-07 sayılı İthalatta Kota ve Tarife Kontenjanı İdaresine İlişkin Tebliğ
11. 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 12. 4458 sayılı Gümrük Kanunu
13. Bahadır, Sercan (2020, 24 Ekim). “Gümrükte gündem yeniden menşe ispatı”. https://www.dunya.com/kose-yazisi/gumrukte-gundem-yeniden-mense-ispati/486454 14. Bahadır, Sercan (2021, 26 Ocak). “Anlaşma sonrası Birleşik
Krallık ile ticaretimizde neler değişti?”.https://www.
dunya.com/kose-yazisi/anlasma-sonrasi-birlesik-krallik-ile-ticaretimizde-neler-degisti/608458
15. Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği 16. Gümrük Genel Tebliği (Gümrük Kıymeti) (Seri No:2) 17. Gümrük Yönetmeliği
Bu makalede yer alan açıklamalar, yazarının konu hakkındaki kişisel görüşünü yansıtmaktadır. Makaledeki bilgi ve açıklamalardan dolayı EY ve/veya Kuzey YMM ve Bağımsız Denetim A.Ş.’ye sorumluluk iddiasında bulunulamaz. Mevzuatın sık değiştirilen ve farklı anlayışlarla yorumlanabilen yapısı nedeniyle, herhangi bir konuda uygulama yapılmadan önce konunun uzmanlarından profesyonel yardım alınmasını tavsiye ederiz.
32 Ocak 2022
Vergide Gündem
Zerrin Özçelik