Kavramsal Anlama Testinin Geliştirilmesi

“Canlılar ve Hayat” öğrenme alanı kapsamında 8. sınıflarda ilk ünite olarak belirlenen “Hücre Bölünmesi ve Kalıtım” ünitesi, İlköğretim Fen ve Teknoloji dersi 8. sınıf taslak öğretim programına [1] ve 8. sınıf fen bilgisi ders kitabına [55] bakılarak incelenmiştir.

Yapılan inceleme sonucunda, 8. sınıf taslak öğretim programında ünite kapsamında önerilen konu başlıkları olan:

● Mitoz ● Kalıtım ● Mayoz

● DNA ve Genetik Kod ● Adaptasyon ve Evrim

konularını kapsayacak şekilde bir kavramsal anlama testi hazırlanmıştır. Kavramsal anlama testinin hazırlanışı sırasında alan yazından ve uzman görüşlerinden yararlanılmıştır.

Hazırlanan kavramsal anlama testi için ilköğretim 8. sınıfta öğrenim gören 15 öğrenci ile ön deneme, daha sonra gerekli düzeltmeler yapılarak, farklı bir ilköğretim okulunda öğrenim gören 30 öğrenci ile de pilot çalışma uygulamaları yapılmıştır. Araştırmacı ve uzmanların onayı alınarak sorulara son şekli verilmiş (Ek B) ve esas uygulamada Bigadiç Atatürk İlköğretim Okulu’nda 8. sınıfta öğrenim gören dört farklı şubedeki 104 öğrenciye uygulanmıştır.

Kavramsal anlama testi sorularının, konu başlığı, tür ve kaynak açısından değerlendirilmesi Tablo 3.4’de görülmektedir.

Tablo 3.4 Kavramsal Anlama Testine Ait Bilgiler Soru

No

Konu Başlığı Tür Kaynak

1 DNA ve genetik kod Açık uçlu ve olaysal temelli Sinan (2007) 2 DNA ve genetik kod Açık uçlu ve olaysal temelli Aydın (1999) 3 DNA ve genetik kod Sıralama ve kavramsal

temelli

Aydın (1999)

4 Kalıtım Açık uçlu ve olaysal temelli Araştırmacı

5 Kalıtım Açık uçlu ve kavramsal

temelli

Araştırmacı

6 Adaptasyon ve evrim Açık uçlu ve olaysal temelli Araştırmacı 7 Mitoz ve mayoz

bölünme

Açık uçlu ve olaysal temelli Araştırmacı

8 Mitoz ve mayoz bölünme

Açık uçlu ve olaysal temelli Aydın (1999)

3.3.1.2.1 Kavramsal Anlama Testi Sorularının Tanıtılması

Tablo 3.4’de görüldüğü gibi kavramsal anlama testinin 1. sorusu, ünitenin “DNA ve genetik kod“ konu başlığı ile ilgili olup açık uçlu ve olaysal temelli bir sorudur. Alan yazında Sinan (2007) [56] tarafından kullanılan bu soru, öğrencilerin nükleotid, DNA kavramları ile ilgili düşüncelerini derinlemesine ortaya çıkarmak amacıyla teste alınmıştır. Soruda öğrencilerin, nükleotidlerin farklı dizilişinin sonuçlarını, DNA yapısının bireylerin görünüşü üzerine etkisini açıklamaları hedeflenmiştir.

2. soru da “DNA ve genetik kod” konu başlığı ile ilgili olup açık uçlu ve olaysal temelli bir sorudur. Alan yazında Aydın (1999) [57] tarafından

kullanılmış soruda, tek yumurta ve çift yumurta ikizlerinin DNA yapılarının karşılaştırılabilmesi amaçlanmıştır. Sorunun a şıkkında tek yumurta ikizliği, b şıkkında ise çift yumurta ikizliği ile ilgili sorular yer almaktadır. Bu şekilde tek yumurta ikizliği ve çift yumurta ikizliği kavramları arasındaki farkın da bilimsel olarak açıklanması hedeflenmiştir.

Kavramsal anlama testinin 3. sorusu yine “DNA ve genetik kod” konu başlığıyla ilgili olup kavramsal temelli bir sıralama sorusudur. Alan yazında Aydın (1999) [57] tarafından kullanılan soru, öğrenciler tarafından anlaşılması zor olduğu için kavram yanılgılarına neden olan gen, DNA, kromozom gibi genetik kavramlarla ilgili bir sıralama sorusudur. Bu soruda öğrencilerin gen, DNA, kromozom, çekirdek, hücre ve organizma kavramlarını küçükten büyüğe sıralamaları istenmiş, bu şekilde belirtilen kavramlar arasındaki ilişkinin ortaya konulabilmesi hedeflenmiştir.

4. soru ise araştırmacı tarafından hazırlanmış açık uçlu ve olaysal temelli bir sorudur ve “kalıtım” konu başlığıyla ilgilidir. Öğrencilerin eşey kromozomlar ile ilgili bilgi düzeylerini ölçecek nitelikte olan bu soru ile, erkek eşey kromozomlarının XY, dişi eşey kromozomlarının ise XX olduğunu bilip bilmediklerinin yanı sıra çaprazlama ile ilgili bilgilerinin de ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.

Yine araştırmacı tarafından, uzman görüşlerine başvurularak hazırlanan 5. soru “kalıtım” konu başlığı ile ilgili açık uçlu ve kavramsal temelli bir sorudur. Bu soru ile kalıtsal hastalıklar olan renk körlüğü ve hemofili hastalıklarının nesilden nesile nasıl aktarıldığı ve bu hastalıkların X kromozomu üzerinde taşınmasının erkek ve dişi bireyleri neden farklı oranda etkilediğine ilişkin öğrenci görüşlerini ortaya çıkarmak amaçlanmıştır.

Kavramsal anlama testinin 6. sorusu olan “adaptasyon ve evrim” konu başlığı ile ilgili soru da araştırmacı tarafından, uzman görüşlerine başvurularak hazırlanmış açık uçlu ve olaysal temelli bir sorudur. Soru,

ile mutasyon ile ilgili fikirlerin ortaya çıkarılmasının hedeflendiği b şıkkından oluşmaktadır. Bu şekilde mutasyon ve modifikasyon arasındaki farklara ilişkin öğrenci fikirlerinin de açığa çıkarılabileceği düşünülmüştür. Kavramsal anlama testinin 6. sorusunun ön deneme ve pilot çalışmadaki hali şekil 3.1’de görülmektedir.

Şekil 3.1 Kavramsal Anlama Testinin 6. Sorusunun Ön Denemedeki Hali

Bu sorunun b şıkkında yer alan bazı kimyasal maddeler ifadesinin pilot çalışmada öğrencilerin kafasını karıştırdığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca bu sorunun üçüncü aşamasına verilen yanıtların ilk iki aşamaya verilen yanıtlardan farklı olmadığı belirlenmiştir. Bu nedenle soruya şekil 3.2’de görülen son hali verilmiştir.

Şekil 3.2 Kavramsal Anlama Testinin 6. Sorusunun Gerçek Uygulamadaki Son Hali

6. a) Selin güneşlenmiş ve teni bronzlaşmıştır. Fakat Selin’in bebeği

doğduğunda bebeğin bronz tenle doğmadığı görülmüştür. Bu durumu nasıl açıklarsınız?

b) Müge bazı kimyasal maddelerin etkisinde kalmıştır ve Müge’nin

bebeği doğduğunda bebeğin sakat olduğu gözlenmiştir. Bu durumu nasıl açıklarsınız?

c) Yukarıdaki iki örnekte belirtildiği gibi Selin ve Müge farklı çevresel

faktörlerin etkisi altında kalmışlardır. Bu etkiler Selin’in bebeğini etkilemezken, Müge’nin bebeğini etkilemiştir. Bu durumu nasıl açıklarsınız?

6. a) Selin güneşlenmiş ve teni bronzlaşmıştır. Fakat Selin’in bebeği

doğduğunda bronz tenli olmadığı görülmüştür. Bu durumu nasıl açıklarsınız? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ b) Müge radyasyon etkisinde kalmıştır ve Müge’nin bebeğinin bedensel

engelli doğduğu gözlenmiştir. Bu durumu nasıl açıklarsınız?

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________

7. soru da araştırmacı tarafından, uzman görüşüne başvurularak hazırlanmış açık uçlu ve olaysal temelli bir sorudur. “Mitoz ve mayoz bölünme” konu başlığı ile ilgili olan bu soruda ise öğrencilerin mitoz ve mayoz hücre bölünmeleri ile ilgili fikirlerini açığa çıkarmak hedeflenmiştir.

Kavramsal anlama testinin son sorusu olan 8. soru da yine “Mitoz ve mayoz bölünme” konu başlığı ile ilgili olup alan yazında Aydın (1999) [57] tarafından kullanılmıştır. Açık uçlu ve olaysal temelli bir soru olan 8. soru 5 aşamadan oluşmuştur. Sorunun a ve b şıklarında mitoz bölünme, c, d ve e şıklarında ise mayoz bölünme ile ilgili öğrenci düşüncelerini ortaya koyabilmek amaçlanmaktadır.

3.3.1.2.2 Kavramsal Anlama Testinin Uygulanması

Kavramsal anlama testinin ön test ve son test olarak kontrol ve deney gruplarına uygulanma sürecinde dikkate alınan noktalar aşağıda sıralanmıştır:

1. Testler deney ve kontrol grubuna aynı anda uygulanmıştır.

2. Ön test öğretimden 1 ay önce, son test ise öğretimden hemen sonra uygulanmıştır.