Katma Protokol’de yer alan vergi ile ilgili hükümler

GB esasına dayandırılmış bulunan ve 64 maddeden meydana gelen Katma Protokol311, malların serbest dolaşımını gerçekleştirecek usul, sıra ve süreler de dâhil olmak üzere, kişilerin, hizmetlerin, sermayenin serbest dolaşımı; ulaştırma, rekabet, vergileme ve mevzuatın yakınlaştırılması; ekonomi ve ticaret politikalarının uyumlu hale getirilmesi konularını hükme bağlamaktadır312. Katma Protokol’de yer alan ver- gi ile ilgili hükümler şunlardır;

Madde 44; Hiçbir Akit Taraf, diğer tarafın mallarına, benzeri milli mallara dolaylı veya dolaysız şekilde uyguladıklarından, hangi nitelikte olursa olsun, dolaylı veya dolaysız daha yüksek bir iç vergi uygulayamaz.

Hiçbir Akit Taraf, diğer tarafın mallarına, başka üretimleri dolaylı olarak ko- ruyacak nitelikte bir iç vergi uygulayamaz.

Akit Taraflar, imza tarihinde mevcut olan ve yukarıdaki kurallara aykırı bulu- nan hükümleri en geç bu Protokol'ün yürürlüğe girişinden sonraki üçüncü yılın ba- şında kaldırırlar. 310 BİLİCİ, 2004, a.g.e., s. 125. 311 _{http://www.tcberlinbe.de/tr/ab/temelmetinler-karma.htm, (21.02.2005).} 312 http://www.dtm.gov.tr/ab/katmapro.htm, (21.02.2005).

Türkiye ile Topluluk arasındaki mal alışverişlerinde, ihraç edilen mallar, do- laylı veya dolaysız olarak bu mallara uygulanan vergilerden daha yüksek bir iç vergi iadesinden yararlanamaz.

Muamele Vergisi kademeli toplu vergi sistemine göre olmuyorsa, ithal malla- rına uygulanan iç vergiler veya ihraç mallarına tanınan iadeler için yukarıdaki fıkra- larda yer alan ilkelere dokunmamak şartıyla, mallar veya mal grupları itibariyle orta- lama hadler tespit olunabilir.

Ortaklık Konseyi, Topluluğun bu maddede belirtilen alandaki tecrübesini göz önünde bulundurarak, yukarıdaki hükümlerin uygulanmasını gözetir.

Katma protokolün bu maddesinin 3. bendi Türkiye’nin KDV’yi 1 Ocak 1985 tarihinde kabul etmesiyle bu bendin bir hükmü kalmamıştır ve kurucu anlaşmadan çıkarılmıştır.

Madde 45: Muamele vergileri, tüketim vergileri ve diğer dolaylı vergiler dı- şındaki vergilendirmelerde, Türkiye ile Topluluk arasındaki mal alışverişlerinde, mu- afiyet tanınması ve ihracatta vergi iadesi yapılması ile ithalatta fark giderici vergi veya resimler konulması, ancak alınması tasarlanan bu tedbirlerin, Ortaklık Konse- yi'nce, sınırlı bir süre için, önceden onaylanmış olmasına bağlıdır.

Ortaklık ile doğrudan ilişkisi olmayan durumlarda, Ortaklık Konseyi’nin ka- rar alması durumunda uyumlaştırma yapılabilir. Protokolün 48. maddesine göre: “Bu Protokol hükümlerinin kapsamına girmemekle beraber ortaklığın işlemesini doğru- dan doğruya etkileyen veya bu hükümler kapsamına girdiği halde bunlarla ilgili her- hangi bir özel usul öngörülmemiş olan alanlarda Ortaklık Konseyi, Akit Taraflardan her birine, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerinin yaklaştırılmasına yönelen ted- birler almalarını tavsiye edebilir.”

Katma protokol vergiyle ilgili getirdiği düzenlemelerin yanında korunma hükmü de getirmiştir. Protokolün 60. maddesine göre: “Türk ekonomisinin bir faali- yet sektörünü veya dış mali istikrarını tehlikeye düşürecek ciddi bozukluklar ortaya çıkar veya Türkiye'nin bir bölgesinin ekonomik durumunun bozulması şeklinde güç-

lükler belirirse, Türkiye gerekli korunma tedbirlerini alabilir. Bu tedbirler ve bunların uygulama usulleri Ortaklık Konseyi'ne geciktirmeksizin bildirilir.”

2.6.3. 1/95 Sayılı ortaklık konseyi kararında vergi ile ilgili hükümler

6 Mart 1995 tarihinde Brüksel de toplanan AET Ortaklık konseyi, Türkiye- AB arasında GB’yi temsil eden kararlar almıştır313. Burada alınan vergi ile ilgili hü- kümlerin katma protokolde yer alan hükümlerden farklı olmadığı görülür. Bunun nedeni ise, Türkiye-AB ilişkilerinin fiilen GB aşamasında kalmış olmasından kay- naklanmaktadır314. Bu kararda yer alan vergi ile ilgili düzenlemeler özet olarak şun- lardır:

Birinci bölüm 4. maddede, gümrük vergilerinin, eş etkili vergi ve resimlerin kaldırılmasını ve bir daha bu tür vergilerin konulmamasını içerir. Bu madde şu şekil- dedir: “Topluluk ile Türkiye arasında ithalat ve ihracatta alınan gümrük vergileri ile eş etkili vergi ve resimler bu Karar'ın yürürlüğe girdiği tarihte tamamen uygulama- dan kaldırılır. Topluluk ile Türkiye o tarihten itibaren yeni ithalat ve ihracat vergileri ile eş etkili vergi ve resimleri uygulamaya koymaktan kaçınırlar. Bu hükümler mali nitelikte gümrük vergilerini de kapsar.”

OGT’nin oluşturulmasıyla ilgili hükümler 13.-21. maddeler arasına belirtil- miştir. Bu maddelerde Türkiye, Topluluk üyesi olmayan ülkeler bakımından OGT’ye uyum sağlamasına, bunun için gerekli değişikliklerin yapması gerektiğine işaret et- mektedir.

Doğrudan vergileme ile ilgili olarak düzenlenen 47. madde de, Taraflardan bi- rinin bağlı bulunduğu herhangi bir uluslararası anlaşma veya bağlı olduğu başka bir düzenlemeyle vergi alanında elde ettiği avantajları diğer tarafa teşmil edici etkisinin olamayacağını ifade eder. Bunun yanında, taraflardan birinin vergiden kaçınılmasını veya vergi kaçakçılığını önlemeyi amaçlayan tedbir almasını veya uygulamasını en- gelleyici, taraflardan birinin, yerleşik oldukları yer itibariyle benzer durumda olma-

313 _{http://www.foreigntrade.gov.tr/ab/OKK95/1-95giris.htm, (21.02.2005).} 314

yan vergi mükelleflerine, kendi vergi mevzuatında yer alan hükümlerini uygulama hakkını engelleyici etkisi olmayacağını ifade eder.

Dolaylı vergileme ile ilgili olan 48. maddede ise, hiçbir akit taraf, diğer tara- fın mallarına, benzeri ulusal mallara dolaylı veya dolaysız şekilde uyguladıklarından daha yüksek dolaylı veya dolaysız bir iç vergi uygulamayacağını, aşırı vergi iadesi yapmasın yasak olduğunu ve bu tip uygulamaların hükümlerinin yürürlükten kaldı- rılması ifade edilmiştir.

Mevzuat uyumlaştırmasına ilişkin olarak 49. maddede ise, Protokol kapsa- mına girmeyen ancak Ortaklığın işleyişi ile doğrudan ilgisi bulunan alanlarda veya bu Kararın kapsamında olmakla birlikte, Karar çerçevesinde özel hiçbir düzenleme yapılmamış alanlarda, mevzuat, yönetmelik veya idari düzenlemeleri yaklaştırmala- rına imkân tanımaktadır.

2.6.4. Vergilendirme yetkisi açısından Türkiye Anayasası’nın AB’ye uyumu