Karayolları Uzunluğu ve Cari Denge Üzerine Senaryolar

Kaliteli karayolu uzunlukları ile otomobil sahipliği ilişkisi üzerine 1990 yılı baz alınrak üç ayrı senaryo oluşturulmuştur. 1989 - 2008 yılları arasında kaliteli karayolu uzunluğunun yaklaşık % 26 arttığı görülmüştür.

Tüm senaryolar 2008 yılı gerçek değerleri üzerine kurulmuştur.

Senaryo 1’e göre karayolu inşasının 1990 yılından itibaren kırılım gösterdiği ve sözkonusu yıldan itibaren dörtte üç daha az karayolu yapılarak (Karayolu yapım hızının % 75 oranında azaldığı) 2008 yılında cari denge’de hangi seviyeye ulaşırdık durumu incelenmiştir.

Senaryo 2’e göre karayolu inşasının 1990 yılından itibaren kırılım gösterdiği ve sözkonusu yıldan itibaren yarı yarıya daha az karayolu yapılarak (Karayolu yapım hızının % 50 oranında azaldığı) 2008 yılında cari denge’de hangi seviyeye ulaşırdık durumu incelenmiştir.

Senaryo 3’e göre karayolu inşasının 1990 yılından itibaren kırılım gösterdiği ve sözkonusu yıldan itibaren dörtte bir daha az karayolu yapılarak (Karayolu yapım hızının % 25 oranında azaldığı) 2008 yılında cari denge’de hangi seviyeye ulaşırdık durumu incelenmiştir. Üç senaryoya ilişkin özet Tablo 3.2’de gösterilmiştir.

Tablo 3.2

Senaryolar Özet I,II,III 105

2008 (Gerçekleşen) 2008 (SENARYO 1) 2008 (SENARYO 2) 2008 (SENARYO 3) Kaliteli Karayolu Uzunluğu (km) 58.309 49.201,75 52.237,50 55.273,25 Otomobil Sayısı (Adet) 6.796.629 2.175.949,06 3.446.097,29 4.716.245,53

Sivil Petrol Tüketimi

(Metrik ton) 29.825.413 24.069.605,09 26.348.574,99 28.627.544,90 Petrol İthalatı (Metrik ton) 21.724.235 17.330.115,66 18.970.973,99 20.611.832,33 Petrol İthalatı (Milyon USD) 9.353,72 7.461,76 8.168,26 8.874,76 105

Cari Denge

(Mio USD) - 41.623,00 - 19.917,76 - 22.851,53 - 25.785,30

Senaryo 1;

Birinci senaryoda, karayolları artış hızının gerçek hızın %25’i seviyesinde yani, yaklaşık % 6,1 oranında gerçekleştiği öngörülmüştür. Bu varsayım altında ulaşılan karayolu uzunluğu, elde edilmiş olan yüksek güvenilirlikli regresyon denklemine yerleştirilmiş ve otomobil sayısının gerçek değerin yaklaşık % 68 altında kalacağı tahmin edilmiştir. Bu tahmin otomobil sayısı ve sivil petrol tüketimi ilişkisini açıklayan regresyon denkleminde kullanıldığında ise, sivil petrol tüketiminin otombil sayısındaki azalmaya bağlı olarak yaklaşık % 19,3 daha az olacağı hesaplanmıştır. Petrol ithalatının sivil petrol tüketimini karşılama oranı olarak % 72 değerini kullandığımızda bu senaryo altında Türkiye’nin petrol ithalatının 17,330,115 metrik ton seviyesi ile gerçek ithalatın % 20 altında oluşabileceği hesaplanmıştır.

Cari işlemler dengesi ile petrol ithalatının parasal değeri arasındaki ilişkiyi ortaya koyan regresyon denklemini kullanabilmek için, elde ettiğimiz petrol ithalatı rakamı 7,1475121 katsayısı ile çarpılarak metrik ton cinsinden varile dönüştürülmüştür. Elde edilen varil cinsinden değer, 2008 yılsonu dolar cinsinden ham petrol varil fiyatı kullanılarak, Türkiye’nin senaryomuz dahilinde olası petrol ithalatı karşılığı ödemesi gereken tutar tespit edilmiştir. Bu değerin regresyon denklemine yerleştirilmesi sonucunda, cari işlemler dengesinin gerçek değerinden yaklaşık %52 daha az bir seviyede gerçekleşebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Senaryo 2;

İkinci senaryoda, karayolları artış hızının gerçek hızın % 50’si seviyesinde yani, yaklaşık % 12 oranında gerçekleştiği öngörülmüştür. Bu varsayım altında ulaşılan karayolu uzunluğu elde edilmiş olan yüksek güvenilirlikli regresyon denklemine

yerleştirilmiş ve otomobil sayısının gerçek değerin yaklaşık % 49 altında kalacağı tahmin edilmiştir. Bu tahmin otomobil sayısı ve sivil petrol tüketimi ilişkisini açıklayan regresyon denkleminde kullanıldığında ise sivil petrol tüketiminin otomobil sayısındaki azalmaya bağlı olarak yaklaşık %11,6 daha az olacağı hesaplanmıştır. Sivil petrol tüketimi ve petrol ithalatı verilerinin 1983-2008 yılları arasındaki 25 yıllık gelişimi incelendiğinde, sivil petrol tüketiminin ortalama %85 oranında ithalatla karşılandığı görülmüştür Fakat senaryo analizlerinde 2008 yılı nokta tahmini yapıldığından bu yılın petrol ithalatın sivil petrol tüketimini karşılama oranı (yaklaşık %72) dikkate alınmıştır. 2008 yılı karşılama oranı ve senaryo etkileşimi sonucunda Türkiye’nin petrol ithalatının 18,970,974 metrik ton seviyesi ile gerçek ithalatın % 12,7 altında oluşabileceği hesaplanmıştır.

Cari işlemler dengesi ile petrol ithalatının parasal değeri arasındaki ilişkiyi ortaya koyan regresyon denklemini kullanabilmek için, elde ettiğimiz petrol ithalatı rakamı 7,1475121 katsayısı ile çarpılarak metrik ton cinsinden varile dönüştürülmüştür. Elde edilen varil cinsinden değer, 2008 yılsonu dolar cinsinden ham petrol varil fiyatı kullanılarak, Türkiye’nin senaryomuz dahilinde olası petrol ithalatı karşılığı ödemesi gereken tutar tespit edilmiştir. Bu değerin regresyon denklemine yerleştirilmesi sonucunda, kinci senaryo varsayımlarıyla, cari işlemler dengesinin gerçek değerinden yaklaşık %45 daha az bir seviyede gerçekleşebileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Senaryo 3;

Üçüncü senaryoda temel varsayım, karayolları artış hızının gerçek hızın % 75’i seviyesinde yani, yaklaşık % 16 oranında gerçekleştiği öngörülmüştür. Bu varsayım altında ulaşılan karayolu uzunluğu elde edilmiş olan yüksek güvenilirlikli regresyon denklemine yerleştirilmiş ve otomobil sayısının gerçek değerin yaklaşık % 30 altında kalacağı tahmin edilmiştir. Bu tahmin otomobil sayısı ve sivil petrol tüketimi ilişkisini açıklayan regresyon denkleminde kullanıldığında ise, sivil petrol tüketiminin otombil sayısındaki azalmaya bağlı olarak yaklaşık %4 daha az olacağı hesaplanmıştır. 2008 yılı karşılama oranı (%72) ve senaryo etkileşimi sonucunda Türkiye’nin petrol ithalatının 20,611,832 metrik ton seviyesi ile gerçek ithalatın % 5,1 altında oluşabileceği hesaplanmıştır.

Cari işlemler dengesi ile petrol ithalatının parasal değeri arasındaki ilişkiyi ortaya koyan regresyon denklemini kullanabilmek için, elde ettiğimiz petrol ithalatı rakamı 7,1475121 katsayısı ile çarpılarak metrik ton cinsinden varile dönüştürülmüştür. Elde edilen varil cinsinden değer, 2008 yılsonu dolar cinsinden ham petrol varil fiyatı kullanılarak, Türkiye’nin senaryomuz dahilinde olası petrol ithalatı karşılığı ödemesi gereken tutar tespit edilmiştir. Bu değerin regresyon denklemine yerleştirilmesi sonucunda, cari işlemler dengesinin gerçek değerinden yaklaşık %38 daha az bir seviyede gerçekleşebileceği sonucuna ulaşılmıştır.