Ermenek, Anadolu Selçukluları zamanında Larende, Konya, Alaiye, Niğde, Aksaray ve kayseri çevrelerini de içerisine alan “Yunan Vilâyeti” içerisinde yer almışken43, Karamanoğulları zamanında bu devletin ilk başkenti ve merkez üssü olmuştur. Karamanoğlu toprakları Osmanlılarca zapt edilince, eyâlet ismi olarak beyliğin kurucusu Karaman’ın adı verilmiş, Ermenek ise yeni oluşturulan İçel sancağına kazâ merkezi olarak bağlanmıştır44. Osmanlı hâkimiyetinden sonra, Ermenek ve yöresinin yer aldığı ilk mufassal tahririn, II. Bayezid dönemine ait 1500 tarihli tahrir
37 İbn Kemâl VIII, s. 5a-7b; Künhü’l- Ahbâr II, s. 3; Lütfi Paşa, Tevârih-i Âl-i Osman, s. 189; Feridun
Bey, Sultan II. Bayezid’in Dulkadır hâkimi Alâü’d-devle’ye gönderdiği mektubunda, cülûs vukuundan ve Şehzâde Cem Sultan’a galebe geldiğini anlatıyor. Ayrıca Cem Sultan’ın Sultan Bayezid’a sunduğu tazarruât için Bkz., Feridun Bey, I, s. 283 vd., 290.
38 Şikâri, s. 200; İbn Kemâl VIII, s. 11a; 1476 tarihli Arapça bir nâmede “Evlâd-ı Karaman’ül-merdûdin”
şeklinde bir ifade yer almaktadır. Bkz., Tahsin Öz, “Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’nde Fatih II. Sultan Mehmed’e Ait Belgeler” Belleten XIV/53 (Ocak 1950), s. 51; H. İnalcık, Klasik Çağ, s. 36.
39 İbn Kemâl VIII, s. 13a vd.
40 Şikâri, s. 202; M. Nuri Paşa I-II, s. 51 vd.; H. Edhem, a.g.m., s. 875; H. İnalcık, Klasik Çağ, s. 35; İ.
H. Danişmend I, s. 365; Benzer karışıklıkların Manisa’da da olduğu görülmüştü. Bkz., F. Emecen, a.g.e., s. 24.
41 İbn Kemâl VIII, s. 17a; Divanı hakkında Bkz., Cem Sultan, Cemşid ü Hurşid, (nşr. M. O. Meriç),
Ankara 1997; H. İnalcık, Klasik Çağ, s. 36.
42 Şikâri, s. 206; Müneccimbaşı II, s. 378–380; Kasım Bey’in Larende İmaret Medresesi bitişiğindeki
kabrinin kitabesinde: “Allahu’l Bâkî intekale min-dâri’l-fenâ ilâ dâri’l-bekâ, el-merhûm el-mağfur el- şehid el-muhtac ilâ rahmeti’llah Sultan Kasım b. İbrahim sene semânin ve semânîne ve semâni mie” yazmaktadır. Bkz., H. Edhem, a.g.m., s. 874; Muammer Yılmaz, Cem Sultan, Ankara 2001,49.
43 Oruç Bey, s. 21; Tuncer Baykara, Türkiye’nin Tarihî Coğrafyasına Giriş I, Ankara 1988, s. 24;
Osmanlı taşra idare sistemi hakkında Bkz., Fatma Acun, “Osmanlı Taşra İdaresine Sistem Yaklaşımı: Karahisar-ı Şarkî Örneği”, XIII. Türk Tarih Kongresi (4–8 Ekim 1999), Kongreye Sunulan
Bildiriler, III/III, Ankara 2002, s. 1933 vd.
olduğu anlaşılmaktadır. Ancak Ermenek’in bulunduğu defterin baş kısmının eksik olması ve Ermenek’e ait sadece 18 köyün kaydının bulunması, kazânın bu tarihteki idarî yapısı hakkında tespitte bulunmamızı güçleştirmektedir45. Fakat aynı tarihli evkâf defterinden Ermenek’in, Karaman Eyaleti İçel sancağına bağlı bir kazâ merkezi olduğu anlaşılıyor46. Bu statü 1571’de Kıbrıs’ın Türkler tarafından fethine kadar devam edecektir.
1518 tarihinde Karaman Beylerbeyliği’nin İçel sancağına bağlı olan Ermenek kazâsı47, 152248, 152749 ve 153050 tarihlerinde aynı eyâlet ve sancak içerisinde yer almıştır. XVI. yüzyılın ikinci yarısından sonra 1568–71 yıllarında51 kazânın idarî durumunda bir değişiklik gözlenmemiştir.
Kıbrıs’ın fethinden sonra, İçel sancağı ile birlikte Ermenek kazâsı da yeni oluşturulan Kıbrıs Beylerbeyliğine bağlanmıştır52. Kıbrıs’a hizmet için tayin olunan Alâiye, Sis ve Tarsus ile birlikte İçel sancağının da 1571 yılı başlarında Karaman Vilâyetinden ayrılıp Kıbrıs’a bağlandığı söylenebilir53. Çünkü Karaman beylerbeyine gönderilen 7 Ağustos 1571 tarihli bir hükümde, İçel sancağı Kıbrıs beylerbeyliğine bağlandığından, sancağa ait eski ve yeni, icmal ve mufassal defterlerin Kıbrıs Beylerbeyi olan Sinan’a gönderilmesi istenmektedir. Bu hükme dayanarak İçel sancağının idarî olarak 1571 tarihinde Kıbrıs beylerbeyliğine bağlandığını söyleyebiliriz54. İçel sancağı idarî olarak Kıbrıs’a bağlansa da Karaman vilâyeti ile
45 BOA., TD 31, s. 1–16.
46 TK 565, s. 1 vd.
47 BOA., TD 83, s. 265–322. 48 BOA., TD 182, s. 1–46.
49 İ. M. Kunt, Sancaktan Eyalete, s. 32 vd. 50 BOA., TD 387, s. 335.
51 İ. M. Kunt, Sancaktan Eyalete, s. 128,138.
52 Besim Darkot, “Kıbrıs”, İA. VI, s. 675; Ş. Çelik, a.g.e, s. 33.
53 Recep Dündar, Kıbrıs Beylerbeyliği (1570- 1670), Malatya 1998, (Basılmamış Doktora Tezi), s. 98
vd.
54 “Halen İçel Sancağı Kıbrıs Beylerbeyliği’ne ilhak olunup, livâ-i mezbûrun atik ve cedid icmâl ve
mufassal tahririn, Kıbrıs Beylerbeyisi Sinan’a irsal olunmak üzere gönderesin.” Bkz., BOA. MD.12, s.447, nr. 865, (7 Ağustos 1571)
askerî, hukukî ve iktisadî bakımdan bağlılıkları devam etmiştir55. 1578–1588 tarihli sancak tevcih defterinde İçel, Kıbrıs Eyaleti sancakları içerisinde yer alır56.
Aynî Ali Efendi’nin 1609 tarihli eserinde İçel sancağı Kıbrıs Eyaleti içerisinde yer almaktadır57. Hazerfen Hüseyin Efendi’nin eserinde de İçel sancağı, Lefkoşa, Tarsus, Alâiye, Sis, Baf, Girne sancaklarıyla birlikte Kıbrıs beylerbeyliğine tâbi durumdadır58. Adana’nın 1608 yılında müstakil bir eyalet olarak teşkilatlanmasından sonra, 1632 tarihinde yeni bir düzenleme ile daha önce Kıbrıs Eyaleti’ne bağlı olan İçel sancağı Adana’ya bağlanmış ancak aynı yılın Ağustos ayında tekrar Kıbrıs’a tâbi olmuştur59. 1632–1641 tarihli sancak tevcih defterlerinden ilkinde İçel sancağı Kıbrıs beylerbeyliğine bağlı iken, ikinci defterde Adana eyaletine bağlı görülmektedir60.
Kıbrıs Eyaleti, 17. yüzyılda sekiz sancaktan müteşekkil olup Tarsus, Sis, Alâ’iye ve İçel’in Adana Eyaletine bağlandığı görülür. Bu durum 1700–1716 yılları arasında da devam etmiştir61. 1857 tarihine gelindiğinde ise Karaman Eyaleti içerisinde yer alan İçel sancağının merkezi Ermenek kazâsıdır62.
1867 tarihinde Osmanlı Devleti’nin diğer vilâyetlerinde de görülen değişikliğe63 İçel sancağı da uğramış ve Adana, Kozan, Cebel-i Bereket bağlı oldukları Halep vilâyetinden, İçel sancağı da bağlı olduğu Konya vilâyetinden ayrılarak yeni teşkil olunan Adana Vilâyeti’ne bağlanmıştır64. 187765, 188166ve 1886 tarihlerinde adı geçen
55 “İçelsancağı kadimden vilâyet-i Karaman’a tâbi’ olup ba’dehu cezîre-i Kıbrıs feth olmağla ana ilhak
olınup yine mâbeynlerinde câri olan kânun vilâyet-i Karaman kânunı olup halkının i’tiyad ve ihtiyaçları olan mevâddın lâzım olanı vilâyet-i Karaman’ın ‘atîk defterlerinde mukayyed olan kânunnameden ihraç olunup livâ-i mezkûrun defterine kaydolunmuşdur ki zikr olunur”. Bkz., TK 128, s. 1.
56 İ. M. Kunt, Sancaktan Eyalete, s. 156
57 Aynî Ali Efendi, Kavânîn-i Âl-i Osman der-Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Dîvân, (nşr. H. Tuncer),
Ankara 1964, s. 11.
58 Hazerfen Hüseyin Efendi, Telhîs’ul Beyân fî Kavânîn-i Al-i Osman, (Aslı Bibliothéque Nationale de
Paris, Ancien Fonds Turcs, nr. 40’daki nüshanın BOA. Kütüphânesi 2220 numarada kayıtlı sureti), s. 61a vd.
59 O. Kılıç, Osmanlı Devletinin İdarî Taksimatı, s. 59; Ş. Çelik, a.g.e., s. 35. 60 İ. M. Kunt, Sancaktan Eyalete, s. 190.
61 O. Kılıç, Osmanlı Devletinin İdarî Taksimatı, s. 60; Osmanlı Devlet teşkilâtında, ilk Sâliyâneli (Senevî
maaşlı) eyalet olan Mısır hakkında Bkz., S. Muhammed, Mısır Eyâleti, s. 52.
62 İ. H. Konyalı, Ereğli, s. 50.
63 Benzer idarî değişiklikler için Bkz., A. Aksın, Harput, s. 30–36.
64 Şemseddin Sâmî, “Adana”, Kâmûsu’l–A‛lâm I, (Tıpkıbasım), Ankara 1996, s. 220; “İçel,
Anadolu’nun güney sahilinde ve Kıbrıs’ın karşısında olup, Adana vilâyetine bağlı bir sancak haline getirilmiştir. Silifke livâsı; Ermenek, Mut, Gülnar ve Anamur isimleriyle beş kazâya ayrılmış olup, altı nahiye ile 321 karyeden oluşur. İçel sancağının merkezi Silifke kazâsıdır.” Bkz., Şemseddin Sâmî, “İçel”, Kâmûs’ul- A’lâm, II, s. 1128
vilâyet içerisinde yer almıştır. 1886’da, 8.000 nüfusa sahip olan Ermenek kazâsı İçel sancağının merkezi konumundadır67.
189068, 189169, 189470 ve 1895 tarihlerinde İçel sancağı ve dolayısıyla da Ermenek’in Adana Vilâyetine bağlılığı devam etmektedir. 1895’te Ermenek 26427 kişilik nüfus ve 63 köye sahiptir. İçel sancağı toplam nüfusu ise 105.280’dir71. 190072 ile 1907 tarihleri arasında da İçel sancağının Adana Vilâyetine tabiiyeti devam ettiği ve dolayısıyla Ermenek’in de bu vilâyete bağlı olduğu görülmektedir73. 1911 tarihli Osmanlı nüfus istatistiğine göre Ermenek, Konya Vilâyetine bağlı 29.424 nüfuslu bir kazâ merkezidir74. 1914’te Adana, 1919–20 yıllarında ise tekrar Konya’ya ait bir kazâ durumundadır.