Kamuoyu Araştırmaları

Kamuoyu Türk Dil Kurumu’ndaki tanıma göre; “bir konuyla ilgili halkın

genel düşüncesi, halkoyu” olarak tanımlanmaktadır. Kamuoyu kavramı Latincede publieus ve opinion sözcüklerinin bir araya gelmesi ile Batı dillerine girmiş ve

İngilizce’de “public opinion” sözcükleriyle ifade edilen bir kavramdır.

Kamuoyu araştırmaları siyasal pazarlama içerisinde de sık sık kullanılmaktadır. Kamuoyu, demokrasinin olmazsa olmaz koşulu olarak siyasal sistemin temel taşarından biridir. Bu kavram ilk kez 1741’de halkın düşüncesi anlamında İngilizlerce, sonrasında 1744 yılında ise Jean Jacque Rousseau tarafından “toplumun tavrı” anlamında kullanılmıştır.63 _{Kamuoyu yoklamaları birçok alanda}

karşımıza çıkmaktadır. Parti liderleri algılamaları, oy verme eğilimleri, hükümetin performansı gibi birçok alanda kamuoyu yoklaması yapılabilmektedir. Geleneksel pazarlamada kamuoyu üreticiye bilgi verirken, siyasal pazarlamada hem siyasi parti/lider hem de seçmene bilgi vermektedir.64

ABD’de ilk kamuoyu araştırmaları yerel gazetelerin seçim sonuçlarını tahmin etmeleriyle başlamış, 19. ve özellikle 20. yüzyılda yaygınlık kazanmıştır. Bunların nedenleri arasında insanların siyasal olaylara ilgisinin artması ve kamuoyu araştırmaları ile daha çok ilgilenmeleri yer almaktadır. İlk kurumsal kamuoyu araştırması ise ABD’de Elmor Roper ve arkadaşlarının 1935’te Fortune Dergisi’nde yayınladıkları Fortune Poll çalışmasıdır. 1950’li yıllarda belirli konularda araştırmalar yapılmaya devam edilmiştir. Böylelikle Avrupa’da da kamuoyu araştırmaları yapılmaya başlanmış ve sırasıyla 1930’lu yıllarda İngiltere, Fransa,

63 _{Necdet Atabek, “Kamuoyu, Medya ve Demokrasi”, Kurgu Dergisi, Sayı:19, 2002,s.223}

64 _{Gül Bayraktaroğlu, “Geleneksel Pazarlamada Siyasal Pazarlamanın Yeri”, Dokuz Eylül Üniversitesi}

33

1940’lı yıllarda Almanya, Norveç ve İtalya’da kamuoyu araştırma şirketleri kurulmaya başlanmış ve seçim kampanyalarında da yer almaya başlamışlardır.65

Türkiye’de kamuoyu araştırmalarının siyasal anlamda ortaya çıkışı 1950’li yıllara dayanır. Bu da çok partili siyasal yaşama geçilmesi ile mümkün olmuştur. Bu yıllarda yapılan kamuoyu araştırmaları bilimsellikten uzak olarak gerçekleştirilmiştir. 1960’lı yıllarda Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat, Prof. Dr. Mübeccel Kıray gibi bilim insanlarının gerçekleştirdikleri araştırmalar bulunmaktadır. Fakat 27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonraki dönemde sosyal ve siyasal konularda kamuoyu araştırmalarından uzak durulmuştur. 1970’li yıllarda 12 Mart 1971 askeri muhtırasından sonraki dönem kamuoyu araştırmaları açısından sancılı, 1975’den sonraki dönem nispeten canlı geçmiştir. 12 Eylül 1980 darbesi sonrası 1983 genel seçimleriyle beraber Türkiye’de kamuoyu ve piyasa araştırmaları alanında büyük bir ilerleme gözlenmiştir. Bunun nedeni 1980’de meydana gelen askeri darbenin eski partileri kapatması ve yeni kurulan partilerin seçmenler tarafından tanınmıyor olmasıdır. Bu yüzden toplum kamuoyu araştırmalarına büyük ilgi göstermiştir. Medya kuruluşları da bu araştırmaları finansal olarak desteklemişler ve kamuoyu araştırmalarını halkın daha yakından takip edebilmesine olanak sağlanmıştır. Fakat bu dönemlerde kamuoyu araştırmalarının seçmenlerin siyasi tercihlerini etkileyip etkilemeyeceğine yönelik bir sonuca varılamamış olduğu bir süreç işlemekteydi. 1994 yılına gelindiğinde 3984 Sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayınları Hakkındaki Kanun’un 32. Maddesi ile kamuoyu araştırması sonuçlarının medyada yayınlanması, seçimlerde oy verme gününden yedi gün öncesinden itibaren yasaklanırken, 1995 yılında başka bir yasal düzenleme ile Türkiye’de seçim kampanyası döneminde kamuoyu araştırmalarının medyada yayınlanması yasaklanmıştır. 2002 Genel Seçimi öncesinde ise Yüksek Seçim Kurulu, kamuoyu araştırmalarının yazılı basında seçimlere yedi gün kalıncaya kadar yayınlanabileceği

65 _{Necdet Atabek, “Türk Basınında Kamuoyu Araştırmaları”, Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi,}

34

kararını almıştır. 66 _{Bu konuda uygulanan yasaklamalar ya da kaldırılan yasaklar}

kamu araştırmalarının siyasi karar almadaki rolünü gözler önüne sermektedir.

Kamuoyu araştırmaları sorunları tekrar gündeme getirerek konu hakkında bilgisi olmayanları bilgilendirerek fikirleri olan kişilerden de fikir edinerek karşılıklı iletişimi sağlayan bir araç olmaktadır.67

Kamuoyu araştırmaları sadece kamunun fikirlerini öğrenmek için değil aynı zamanda kamuoyunu yönlendirmek için de yapılmaktadır. Özellikle seçimlerden önce kamuoyu araştırmalarının yayınlanması kamuoyu üzerinde bir etki yaratmaktadır. Güçlü olanın daha güçlenmesine ve zayıf olanın daha da zayıflamasına sebep olabilmektedir. Seçmenler açıklanan kamuoyu araştırmalarına göre oy tercihlerini belirleyebilmektedir. 68 _{Bazen de seçmen tercihleri, gözde olanı}

seçme ya da zayıf olanı destekleme olarak da şekillenebilmektedir. Bu da siyasi parti ya da liderlerinin oyları kazanmaları için kamuoyu araştırmalarını siyasal pazarlama aracı olarak kullanmalarını sağlamaktadır.69

Literatürde kamuoyu araştırmalarının seçmenlerin siyasal davranışları üzerindeki etkileri ile ilgili yapılan çalışmalarda, kamuoyu araştırmalarının seçmenlerin karar ve eğilimlerini etkileyip etkilemediği bireylerin demografik özellikleri, siyasal katılım düzeyleri de dikkate alınarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Türkiye’de gerçekleştirilen seçmenlerin siyasal davranış çalışmalarında, kamuoyu araştırmaları genellikle seçmen davranışlarını etkileyen “diğer propaganda araçları” olarak değerlendirildiği için bu konudaki kapsamlı çalışmalar sınırlı sayıdadır. Bu çalışmalardan biri Türkmenoğlu (2011); Konya merkezde 18 ve üzeri yaş oy kullanma hakkına sahip bireyler üzerinde yapmış olduğu araştırmada kamuoyu araştırmalarının seçmenlerin davranışını etkileyebilmesi ve yönlendirebilmesi

66 _{Necdet Atabek, “Türk Basınında Kamuoyu Araştırmaları”, s.7-11}

67 _{Gülgün Tosun, “Siyasal Yaşam ve Kamuoyu Araştırmaları”, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi}

Düşünceler Dergisi, Sayı:6, 1993, s.132-133

68 _{Abdullah Koçak, “Siyasal Davranış ve Kamuoyu”, Selçuk İletişim Dergisi, Cilt:2, Sayı:3, 2002,}

s.101

35

açısından değerlendirilmektedir. Çalışmada kamuoyu araştırmalarının, seçmenler, adaylar ve parti taraftarları üzerindeki olumlu veya olumsuz etkilerinin varlığından bahsedilmektedir. Çalışma sonuçlarına göre kamuoyu araştırmalarının seçmen kitlesinin büyük bir kısmı tarafından takip edildiği ve kitlenin tercih ve kararlarını büyük ölçüde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Buradan kamuoyu araştırmalarının takip edilmesi ile kamuoyu araştırmalarından etkilenme derecesinin paralellik gösterdiği sonucuna da ulaşılmaktadır. Kamuoyu araştırmalarından en çok etkilenen kesim, araştırmaları en çok takip eden kesim olmaktadır. Bunun yanında yapılan çalışmada, kamuoyu araştırmalarından etkilenme seviyesinin eğitim düzeyiyle de ilişkisi incelenmiş, sonuçlara göre eğitim seviyesi düşük olan kesimin kamuoyu araştırmalarından daha çok etkilendiği, eğitim seviyesi daha yüksek olanların daha az etkilendiği belirlenmiştir. Sonuç olarak, kamuoyu araştırmalarının siyasi seçmenlerin karar ve eğilimlerini etkilediği ortaya çıkmaktadır.70