Kamu Yönetiminde Stratejik Planlamanın Yasal Dayanakları

10 Aralık 2003 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi‟nde kabul edilen ve Resmi Gazetede yayınlanarak 2005 yılında yürürlüğe giren 5018 sayılı KMYKK‟nun kabulüyle kamuda stratejik planlama uygulamasının hukuki zemini oluĢturulmaktadır. Kanun‟un 3. maddesinde, stratejik plan; “Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaĢmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren plan” olarak tanımlanmaktadır. Anılan kanunla, kamu kaynağı kullanmada genel esaslar çerçevesinde, hükümet politikaları, kalkınma planları, yıllık programlarla birlikte stratejik planlar ve ona bağlı bütçeler temel metinler olarak değerlendirilmektedir159_.

Kanun‟un Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme baĢlıklı 9. maddesinde; “kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe iliĢkin misyon ve vizyonlarını oluĢturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiĢ olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar.” ifadesi yer almaktadır.

158 _{Yılmaz, a.g.e., s. 78}

Kanunun 8. maddesinde “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleĢtirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmıĢ mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmüyle hesap verme sorumluluğu ifade edilmekte ve bu çerçevede 10. maddesi ile “Bakanlar, hükümet politikasının uygulanması ile bakanlıklarının ve bakanlıklarına bağlı, ilgili ve iliĢkili kuruluĢların stratejik planları ile bütçelerinin kalkınma planlarına, yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, bu çerçevede diğer bakanlıklarla koordinasyon ve iĢbirliğini sağlamaktan sorumludur. Bu sorumluluk, YÖK, Ölçme, Seçme ve YerleĢtirme Merkezi BaĢkanlığı, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri için Millî Eğitim Bakanına, mahallî idareler için ĠçiĢleri Bakanına aittir.‟‟ Ģeklinde kapsam ifade edilmektedir.

5018 sayılı kanunla aynı zamanda stratejik planlama yapma zorunluluğu bulunan kuruluĢlar da belirlenmektedir. Düzenleyici ve denetleyici kuruluĢlar dıĢında tüm kamu kuruluĢlarına stratejik plan hazırlama yükümlülüğü getirilmektedir. DPT ‟na da stratejik plan hazırlama sürecini yönetme görevi verilmektedir.

Bununla birlikte kanunun 9. maddesinde “Stratejik plan hazırlamakla yükümlü olacak kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine iliĢkin takvimin tespitine, stratejik planların kalkınma planı ve programlarla iliĢkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesine DPT MüsteĢarlığı yetkilidir. Kamu idareleri bütçelerini, stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflerle uyumlu ve performans esasına dayalı olarak hazırlarlar. Kamu idarelerinin bütçelerinin stratejik planlarda belirlenen performans göstergelerine uygunluğu ve idarelerin bu çerçevede yürütecekleri faaliyetler ile performans esaslı bütçelemeye iliĢkin diğer hususları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. Maliye Bakanlığı, DPT MüsteĢarlığı ve ilgili kamu idaresi tarafından birlikte tespit edilecek olan performans göstergeleri, kuruluĢların bütçelerinde yer alır. Performans denetimleri bu göstergeler çerçevesinde gerçekleĢtirilir.” hükmüne yer verilmiĢtir.

Diğer yandan 5216 sayılı BüyükĢehir Belediyesi, 5302 sayılı Ġl Özel Ġdaresi ve 5393 sayılı Belediye Kanunları ile mahalli idarelerde stratejik plan hazırlama takvimi ve süreci ayrıca belirtilmektedir160

.

2006 tarihinde yayınlanan “Kamu idarelerinde Stratejik Planlamaya ĠliĢkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile kamu kuruluĢlarının stratejik planlama

160

yapmakla yükümlü oldukları tarihler belirlenmektedir161_{. Devlet Planlama TeĢkilatı}

çalıĢmalarına paralel olarak Maliye Bakanlığınca ise “Performans Esaslı Bütçeleme Rehberi Taslağı”, hazırlanarak bu taslak rehberde ise stratejik planlar ile kurum bütçeleri arasındaki iliĢkiyi düzenlemek amacıyla performans bütçeleme sisteminin uygulanması öngörülmektedir162

.

5018 sayılı kanunun “Bütçe Ġlkeleri” baĢlıklı 12. maddesinde “genel yönetim kapsamına dahil kamu idareleri bütçelerinin stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüĢülüp değerlendirileceği, ayrıca bütçelerin kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun Ģekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanacağı, bu kapsamda uygulanacağı ve kontrol edileceği” belirtilmektedir.

Faaliyet raporlarına iliĢkin düzenlemelerin yapıldığı aynı kanunun 40. maddesinde ise, “faaliyet raporlarının üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkilileri tarafından idari sorumluluklarının gereği olarak, stratejik planlama ve performans programları uyarınca yürütülen faaliyetleri, belirlenmiĢ performans göstergelerine göre hedef ve gerçekleĢme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini açıklayacak Ģekilde hazırlanacağı ve faaliyet raporlarında gelir, gider, borçlanma, bağıĢ ve yardımlar ile belirlenen diğer konuların yanında kamu idarelerinin stratejik planlama ve performans programları uyarınca yürüttükleri faaliyetler ile belirlenmiĢ performans kriterlerine göre hedef ve gerçekleĢme durumları hakkında genel değerlendirmelere yer verileceği” hususları düzenlenmektedir.

Kamu kurum ve kuruluĢlarında stratejik yönetim ve planlama fonksiyonunun, yerine getirilmesi amacıyla 5018 sayılı kanunun 60. ve 5436 sayılı kanunun 15. maddelerine dayanılarak “Strateji GeliĢtirme Birimlerinin ÇalıĢma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik163_{” , hazırlanarak söz konusu fonksiyonların strateji geliĢtirme}

birimleri tarafından yerine getirileceği, hüküm altına alınmaktadır.

1980‟li yıllarda Devlet Planlama TeĢkilatı tarafından yeniden yapılanma çalıĢmaları çerçevesinde kurulmuĢ olan ancak kuruluĢ amacında ortaya konulan hedeflerin kendisinden beklenen faydayı sağlayamayan AraĢtırma Planlama Koordinasyon birimleri kaldırılarak 5018 sayılı kanunla araĢtırma planlama koordinasyon ve mali hizmetler fonksiyonunun bir araya toplandığı strateji geliĢtirme baĢkanlıkları oluĢturulmaktadır.

161 _{26.05.2006 Tarih ve 26179 Sayılı Resmi Gazete.} 162

Erkan, a.g.e., s. 84.