Kalite Fonksiyon Yayılımının Tarihi

KFY, 1960‟lı yılların sonlarında Japonya‟da, üretim sürecinin tüm aşamalarını ele alan ve bu aşamalara müşteri beklentilerini de katan bir sistem oluşturulması amacıyla geliştirilmiştir. KFY‟nin bir tasarım yaklaşımı olarak sunumu, 1966 yılında Yoji Akao tarafından yapılmıştır (ReVelle ve diğerleri, 1997). Bugünkü anlamı ile ilk KFY uygulaması ise, 1972‟de Y. Akao tarafından Mitsubishi Heavy Industries Kobe Shipyard‟da başlatılmıştır (Yayla, 1998). Konuyla ilgili ilk makale yine Akao tarafından aynı yıl yazılmış ve “Standardization and Quality Control” isimli dergide yer almıştır (Sattarov, 2008). Daha sonra ise metodoloji, Toyota tarafından uygulanarak birçok yönden geliştirilmiştir. KFY ile ilgili ilk kitap olan “Quality Function Deployment: A Company Wide Quality Approach”, Mizuno, Shigeru ve Y. Akao tarafından 1978‟de Japonya‟da basılmıştır. Kitabın basılmasının ardından konu ilgi odağı haline gelmiş ve uygulamalar artmıştır. Buna karşılık söz konusu kitap uzun yıllar boyunca İngilizce‟ye tercüme edilmeden kalmıştır (Akao, 1997).

KFY‟nin Amerika ve Avrupa‟da tanınmaya başlaması 1983‟te Y. Akao tarafından yazılan bir makalenin Amerikan Kalite Kontrol Derneği tarafından basılmasıyla gerçekleşmiştir. Aynı yıl Chicago‟da 4 günlük bir seminer veren Akao, 1986‟dan itibaren her yıl Amerika‟da benzer seminerler vermeyi sürdürmüştür (Akao, 1997). KFY‟yi Amerika‟da ilk olarak Xerox firması 1984 yılında uygulamış, bu tarihten sonra büyük kabul gören metodolojiyi, Hewlett-Packard, Digital Equipment, AT&T ve ITT gibi birçok büyük firma kullanmaya başlamıştır. Ford Motor Co. ve General Motors firmaları 50‟yi aşkın başarılı uygulama gerçekleştirmiştir (Sattarov, 2008). İtalya, KFY‟yi uygulayan ilk Avrupa ülkesi olmuş ve 1993‟te de ilk Avrupa KFY Sempozyumuna ev sahipliği yapmıştır. 1994 yılında KFY Enstitüsü‟nün kurulmasının ardından, yöntemi kullanan işletmelerin başarılı sonuçlar açıklamaları ve yöntemi anlatan yayınların da çoğalmasıyla beraber KFY metodolojisi yaygınlaşarak endüstri sektöründeki uygulamaları artmıştır (Akao, 1997).

Türkiye‟de literatüre yansıyan ilk KFY uygulaması 1994 yılında Arçelik firması tarafından bulaşık makinesi üretiminde gerçekleştirilmiştir (Sattarov, 2008). Firma

21

1995 yılında buzdolabı, çamaşır makinesi gibi çeşitli ürünlerinde de KFY‟yi kullanmaya başlamış ve metodolojinin Türkiye‟de tanınmaya başlamasıyla beraber Tofaş, CMS (Cevher Maden Sanayi), BMC, Beko gibi çeşitli firmalar yöntemi uygulamaya almışlardır (Sattarov, 2008).

Günümüzde Amerika ve Japonya başta olmak üzere dünyanın pek çok yerinde çeşitli endüstrilerde ve sayısız firmada KFY metodolojisi başarıyla uygulanmaktadır. Otomotiv, elektronik, bankacılık, sigorta, sağlık ve gıda sektörleri KFY‟nin kullanıldığı sektörlerin başında gelmektedir (Eldin ve Hikle, 2003). Buna karşılık inşaat sektöründe KFY kullanımı henüz halen yaygınlaşmamıştır ve tam olarak tanınmamaktadır. Çok yaygın olmamakla beraber Japonya‟da yeni apartman projelerinin tasarımında kullanıldığı bilinen KFY‟nin inşaat sektörüne uyarlanması üzerine yapılan çalışmalar ve sektördeki uygulamaları halen sayılıdır (Eldin ve Hikle, 2003). KFY‟nin inşaat sektöründeki uygulamalarının bu kadar az olmasının başlıca sebepleri, yapı üretiminin tek defaya mahsus bir üretim olması, süreçteki katılımcıların (tasarımcılar, yükleniciler ve tedarikçiler) fazla olması ve metodoloji hakkında sektördeki bilgi eksikliğidir (Laurikka ve diğerleri, 1997).

KFY‟nin inşaat sektörüne uyarlanmasında potansiyel hedef alanlar şu şekilde sıralanabilir (Laurikka ve diğerleri, 1997):

Stratejik Planlama: Firmanın rekabet avantajı kazanabilmek amacıyla kendi üretim süreçlerini yeniden planlaması,

Proje Planlama: Kalite gereksinimleri ve amaçların tespit edilmesiyle belirli bir projenin planlanması,

Yapı Alt-Sistemlerinin Tasarımı: Yapının bölümlerinden, birimlerinden veya alt-sistemlerinden birinin yenilikçi bir tasarım anlayışı ile alışılagelmemiş bir müşteri beklentisini karşılamak amacıyla uygulanması,

Ürün Geliştirme: Yeni yapı malzemeleri veya hazır yapı bileşenlerinin tasarlanması ve geliştirilmesi.

KFY, inşaat sektörüne farklı şekillerde uyarlanabilmektedir. Literatüre yansımış sayıca az olan uygulamalarda KFY‟nin tasarım öncesinde, tasarım aşamasında ve tasarım sonrasında kullanımını örnekleyen çalışmalar vardır (Dikmen ve diğerleri, 2004). Mallon ve Mulligan (1993), KFY‟yi bir bilgisayar çalışma odasının hipotetik

22

yenileme çalışmasında kullanırken, Armacost ve diğerleri (1994) ise aynı yöntemi, prefabrikasyon teknolojisiyle üretilen hazır yapı bileşenlerinden strüktürel duvar panellerinin üretimine müşteri gereksinimlerinin bütünleştirilmesi için kullanmayı denemiştir. Laurikka ve arkadaşları (1997), bir strüktürel tasarım firması ve iki yükleniciyle üç tane yapı projesinde KFY metodolojisini test ederek, farklı katılımcılar içeren inşaat sektörüne metodolojinin uyarlanmasına ilişkin bir bakış açısı sunmuştur. Serpell ve Wagner (1997) ise bir apartman dairesinin yerleşim planına ilişkin tasarım parametrelerinin belirlenmesi aşamasında tercihlerin önceliklendirilmesi amacıyla metodolojiden yararlanmıştır. Gargione (1999), KFY‟yi bir apartman projesinin tasarım aşamasında uygulamış ve müşteri gereksinimlerine en etkin şekilde cevap verebilecek yerleşim planını elde etmek amacıyla metodolojiden faydalanmıştır. Konut özelliklerinin belirlenmesi ve ilk tasarım aşamasında bu niteliklerin detaylandırılması amacıyla yapılan çalışmada metodolojiden olumlu sonuçlar elde edilirken, yaşanan en önemli güçlük KFY matrisinin fazla büyümesi ve yönetilmesinin zorlaşması olarak belirtilmiştir. Eldin ve Hikle (2003) KFY sürecini büyük ölçekli ve modern bir öğrenci dersliğinin kavramsal tasarım aşamasında kullanmıştır. Söz konusu çalışmada müşteri (öğrenci) ihtiyaçlarının belirlenmesi, önceliklendirmesi ve bu ihtiyaçları en fazla karşılayacak tasarım parametreleriyle teknik özelliklerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Oluşturulan KFY matrisinin yatay bölümüne odak gruptan elde edilen müşterinin sesine ilişkin veri işlenirken, düşey bölüme ise bu ihtiyaçları karşılayacak tasarım gereksinimleri ve buna işaret eden ürün özellikleri işlenmiştir. Çalışmanın sonucunda, tasarımcıların algılarının çoğu zaman müşterilerinkinden farklı olabildiği bulgulanmış ve metodolojinin müşteri tatminini önemli ölçüde arttıracak bir araç olduğuna dikkat çekilmiştir. Dikmen ve arkadaşları (2004) ise farklı olarak KFY‟yi tasarım veya yapım aşamasında değil, pazarlama aşamasında uygulamış; tamamlanmış olan lüks bir konut projesinin en iyi pazarlama stratejilerinin geliştirilebilmesi amacıyla bir stratejik karar verme aracı olarak kullanmıştır. Çalışma, orta-büyük ölçekli bir konut üretim firmasını ve bu firma tarafından yapılmış, KFY uygulaması öncesinde yeni tamamlanmış olan çok katlı bir konut projesini konu almıştır. Müşteri beklentilerinin belirlenmesi aşamasında üretici firmanın veritabanına başvurulmuş ve firmanın söz konusu projesinde öngördüğü orta-üst gelir grubu hedef kitlesi ile önceden yaptığı anketler, görüşme notları, müşteri şikayetleri gibi veriler değerlendirilmiştir. Teknik gereksinimlerin

23

belirlenmesi aşamasında ise KFY ekibinin yaptığı toplantı ve beyin fırtınası çalışmaları sonucunda, söz konusu firmanın belirlenen müşteri gereksinimlerine cevap olarak ürettiği / önerdiği çözümler kullanılmıştır. Yapılan çalışma, firmaya rakiplerle yapılan sistemli bir kıyaslama çalışması olanağı sunmuş ve bu çalışmadan elde edilen sonuçlar doğrultusunda firma kısa ve orta dönemli pazarlama stratejileri geliştirerek fayda sağlamıştır. Yapılan KFY çalışmasının sayesinde, söz konusu konut projesinin satışının beklenenden ve öngörülenden daha kısa sürede tamamlandığı rapor edilmiştir. Bunun yanısra firma, söz konusu metodolojiyi ilerleyen projelerinde de kullanmaya karar vermiş ve çalışma bulguları metodolojinin sistemli bir değer yönetimini olanaklı kıldığına işaret etmiştir.

Yapılan literatür araştırması ışığında, KFY‟nin çok esnek bir araç olduğu ve inşaat sektörüne farklı şekillerde uyarlanabileceği söylenebilir. Bununla beraber bahsedilen örnek uygulamaların çoğunda KFY, müşteri gereksinimlerinin ürünle bütünleştirilmesi amacıyla kullanılmış olduğundan, müşteri gereksinimlerinin ürün özellikleri ile eşleştirildiği irdelemeler yapılmıştır. İnşaat sektöründe kalite konusundan bahsederken süreçlerin önemine değinilmiş olduğu hatırlanırsa ve ürünün toplam yaşam döngüsü çerçevesindeki süreçlerin birbirleriyle olan etkileşimlerinin ne kadar kritik olduğunu anımsanırsa, müşteri gereksinimlerini karşılayacak cevapları da süreçlere yoğunlaşarak elde edebileceğimizi düşünmek yanlış olmayacaktır. Müşteri gereksinimlerini birebir adresleyen ürün özelliklerini sorgulamak yerine, daha küresel bir bakış açısı ile, müşteri gereksinimlerinin süreçlerle olan ilişkisini irdelemek müşteri tatminini en üst düzeye çekmeyi sağlayabilir. İlerleyen bölümlerde bu hipotezden yola çıkarak, literatürdeki örneklerden daha farklı bir bakış açısı getirilecek ve KFY‟nin tekil bir yapı projesi yerine, genel olarak toplu konut sektörüne adapte edilebilmesi amacıyla önerme yapılacaktır.