Kachkachi Matbaa ve Apartmanı

Fethi’nin mimarlık kariyeri boyunca yapmış olduğu tasarımlardan bir hayli ayrışan Tablo 3.3’de görülen Kachkachi Apartmanı, Fethi’nin ilk dönem mimarlığını gözlemleyebilmek adına önemli bir yere sahip olduğu söylenebilir. 1932 senesinde Fethi’den, Kahire’de basımevine sahip olan Mustafa el-Kachkachi tarafından, mevcut olan basımevini büyütmek ve konut ihtiyacını karşılamak adına hem işyeri hem de konut barındıran bu apartmanı tasarlamasını talep edilmiştir.269F

270 _{Hasan Fethi’nin}

tasarımını yapmış olduğu apartman tipinde olan bu eser, Fethi’nin diğer projelerine kıyasla yüksek katlı, masif ve monoblok bir kütle olması sebebiyle, Fethi’nin biçimsel serüveni oluşurken yaşamış olduğu önemli noktalardan biri olarak ele alınabilir.

Tablo 3. 3: Kachkachi Apartmanı

Altı kattan oluşan bu apartmanı, zemin katı basımevi, diğer katları ise konut birimleri oluşturmaktaydı.270F

271 _{Apartmanda her katta iki daire düşünülmüş ve bu daireler}

birbirinin birebir simetriği olarak tasarlanmıştır. Bu iki dairenin ortasına gelecek şekilde konumlanmış üç kollu merdiven ve merdiven kollarının arasında kalan boşluğa ise planlardan okunabildiği kadarıyla bir asansör yerleştirilmiştir. Merdiven veya asansörün ardından dar, ince bir kat sahanlığı karşılar ve bu kat sahanlığından dairelere geçilir.

Apartmanda ilk göze çarpan husus, Le Corbusier’in Fethi üzerindeki etkilerinin rahatlıkla okunabilir olmasıdır. Düz teras çatısı, duvar yüzeylerinin süslemesiz olarak sıvanması, pencere doğramalarında endüstriyel ürünlerin tercih edilmesi gibi belirgin özellikleri ilk bakışta okumak mümkündür.271F

272 _{Cephesine baktığımızda dikdörtgen}

biçimde ve dikeyde hareket eden bu yapı oldukça masiftir. Yüzeylerin keskinliğini ve netliğini sadece kütlenin dış konturunda değil yapının hemen hemen her unsurunda rahatlıkla okunabilmektedir. Pencereler, kapılar, balkon ve korkulukları gibi mimari elemanlar da yapıdaki net geometriyi ve dikey hareketi desteklemiştir. Pencereler ve kapıların dikdörtgen olarak tercih edilmesi, yatayda ve dikeyde tekrarlar oluşturması

271 _{Abdel-moniem M.El-shorbagy, s. 25} 272 _{James Steele, a.g.e., 188}

yapının geometrik tutarlığı aramasının yanı sıra yapıda bir ritim ve tekrar oluşturularak sade bir cephe tasarımı ortaya çıkmıştır. Tüm bu dikey çizgilerin aksine hareket eden balkonlar ise cephe boyunca yatay bir çizgi olarak devam etmiştir. Bu yatay çizgileri destekleyen pencere doğramalarının üst hizasından ve balkon korkuluklarının aksından devam eden sıva üstünde yer alan fuga çizgileri de oluşturulmuştur. Beaux- Arts Ekolü yapılarında sıkça rastlanan fugaları, Fethi bu eserinde de kullanmayı ihmal etmemiştir. Planda, sağda ve solda olmak üzere iki ayrı balkon olmasına rağmen cepheye baktığımızda tüm cephe boyunca uzanan tek bir balkon görülür. Fethi bu iki balkonun yatayda devam eden çizgilerini birleştirerek tek bir balkon gibi okunmasını sağlamış ve bu sayede yukarı doğru uzayıp giden ana kütleye karşı yatayda uzayan ve her katta tekrar eden balkon kütleleriyle bir denge yakalanmaya çalışarak sakin bir cephe ortaya çıkarmıştır denilebilir.

Tablo 3.3’de görüldüğü gibi Fethi’nin Kachkachi Apartmanı’nda yapmış olduğu cephe tasarımıyla yine aynı senelerde inşa edilen Auguste Perret’in İskenderiye’de bulunan apartmanıyla yakın benzerlikleri bulunmaktadır. Şekil 3.4 ve 3.5’de görülen Aghion Apartmanı ve Kachkachi Apartmanı’nın cephelerine baktığımızda pencere tarzları, balkon korkuluklarının düzenlenişi, çatı katının düz çatıyla bitip açıklıklarının tıpkı Fethi’de görüldüğü gibi tekrar eden pencerelerden oluşması, simetrik bir tasarım dili ile birçok açıdan oldukça benzerlikleri bulunmaktadır. Kachkachi Apartmanı 1932 senesinde Aghion Apartmanı ise 1933 senesinde tasarlanmış yapılardır. Kuvvetle muhtemeldir ki Fethi, Aghion Apartmanı’nı hiç görmeden bu tasarıma imza atmıştır. Dolayısıyla Fethi, modern mimarlığın öncülerinden birisi olarak kabul edilen Auguste Perret’in tasarımıyla benzeşen bu yönleriyle, döneminin mimarlığıyla ne denli yakın temasta olduğunu, ayrıca döneminin mimarlığının öncülerinden birisi olarak kabul edilebileceğini göstermiştir.

Şekil 3. 4: Aghion Apartmanı, Mimar Auguste Perret, İskenderiye, 1933272F

273

Şekil 3. 5: Aghion Apartmanı, Mimar Auguste Perret, İskenderiye, 1933273F

274

Kachkachi Apartmanı’nın planı da tıpkı cephe tasarımı gibi net geometrik şekillerden oluşmuştur. Dikdörtgen ve karelerden oluşan mekanların yer yer ileri geri hareket ederek oluşturmuş oldukları hareket sayesinde ışığa daha fazla ihtiyaç duyan mekanlara farklı doğrultulardan güneş ışığı alması sağlanırken aynı zamanda geri çekilen yüzeylerin oluşturmuş olduğu boşluklarda balkon ve teras hacimleri ortaya çıkmıştır. Yapı, betonarme iskelet bir yapım sistemiyle inşa edilmiştir. Bunun yanında bazı elemanlar prekast olarak kullanılmış ve cephe sistemi olarak giydirme cephe tercih edilmiştir.274F

275 _{Pencere doğramaları da dahil olmak üzere endüstriyel ürünler}

tercih edilmiştir. Tüm bunlar Fethi’nin ne denli dönemin teknik ve koşullarına uygun projeler yaptığının açık göstergesidir.

Fethi bu eserinde kullanmış olduğu enstrümanlar ile modern mimarlığa yakın fakat klasikten de uzaklaşmayan bir çizgi çizmiştir. Örneğin düz, sıvasız duvarlar tercih edilmiş fakat duvar yüzeylerinin üzerinde tekrar eden fugalardan da vazgeçilmemiştir. Tüm katlarda takip edilen simetri zemin katta bozulmuş ve asimetri elde edilmeye çalışılmış, dikkat dağıtan bu dokunuşla yapıdaki kusursuz simetri bilinçli bir şekilde

273 _{Alaa Elwi El-Habashi, The Buildings Of Auguste Perret İn Alexandria: A Case For Preservation} Of Modern Egyptian Architecture: Historic Preservation Defined, Yükseklisans Tezi, The

University Of Pennsylvania, 1994, Philadelphia s. 67

274 _{Alaa Elwi El-Habashi, a.g.e, s. 118} 275 _{James Steele, a.g.e., 188}

az da olsa kırılmaya çalışılmıştır. Bu dokunuş sağ ve solda yer alan kapıların yüzeylerinin dokusuyla daha da belirgin hale getirilmiş, solda yatay çizgiler kullanılırken sağda ise yatayda ve dikeyde birbiriyle kesişen yoğun çizgiler tercih edilmiştir. Bu ve buna benzer tasarım kararları Fethi’deki modern ve klasik çizgileri aynı anda okumaya imkan tanımaktadır.