Hamdi Seif Al-Nasr Evi

1942 – 45 yılları arasında pek çok müstakil konut projesi tasarlayan Fethi’nin mimari tasarımlarındaki değişimini bu projeler üzerinden okumak mümkündür. İslam mimarisi ve Mısır mimarisinin birçok mimari temel özelliği Fethi’nin projelerinde yorumlanarak uygulanmaya başlanmıştır. Fethi, ilk kerpiç konut deneyimi olan Hamed Said Evi’nde yapmış olduğu basit çözümlemelerini İslam mimarisi, Mısır mimarisi ve kendi yorumları çevçevesinde giderek daha da geliştirmiş ve detaylandırmıştır.323F

324 _Bu

süreç içerisinde kubbe ve tonoz mimarisinin ötesine geçen Hasan Fethi artık biçim ve malzemenin yanında tasarımlarına yerel mimarinin elemanları olan; durkaa, kaa, iwan, malgaf, avlu gibi pekçok mimari eleman ve mekan eklemiştir. Tüm bu mimari eleman ve mekanlar Fethi’nin mekan kurgusuna da yansımıştır.

Şekil 3. 14: Hamdi Seif al-Nasr Evi ön tasarım planı ve kesiti

1945 senesinde gerçekleştirmiş olduğu Hamdi Seif Al-Nasr Evi burada anlatınları gözlemleyebilmek adına verilebilecek iyi bir örnektir. Dönemin Savaş Bakanı( minister of war) ve oldukça zengin olan işveren Hamdi Seif Al-Nasr için Fethi, birden fazla taslak tasarım yapmıştır.324F

325 _{Şekil 3.14’de görülen tasarım ilk taslak tasarımı}

olarak çizilmiştir. Büyük bir alana yayılan bu tasarımda iç avlular, kaa, haremlik ve selamlık bölümleri düzenlenmiştir. Fethi’nin geliştirmiş olduğu plan tipolojisi veya mekan kurgusunu tasarımında gösterdiği ilk projelerinden biri olması sebebiyle bu yapı Fethi’nin mimarlık serüveninde önemli bir yer teşkil etmiştir.

324 _{Abdel-moniem M.El-shorbagy, a.g.e., s. 40} 325 _{James Steele, a.g.e., s.91}

Şekil 3. 15: Hamdi Seif al-Nasr Evi görünüşü ve planı,1945325F

326

İlk taslak tasarıma göre daha küçük alana yayılan ve hacim olarak da daha az yer kaplayan son tasarımda ise Fethi daha önceki taslak çizimlerinde denemiş olduğu mimari eleman kullanımı ve mekan kurgusu denemelerini daha dar bir alanda gerçekleştirmeyi denemiştir.

Memlük ve Osmanlı dönemlerinde Kahire mimarlığının dönüşüm ve gelişimlerini dikkatli bir şekilde inceleyen Fethi, Hamdi Seif Al-Nasr Evi’nde bu etkileri gözler önüne sermiştir.326F

327 _{Şekil 3.15’de görülen planda ilk taslak tasarımda merkezde}

bulunan avlu, burada dışarıya taşınmıştır. Fethi’nin sıklıkla tercih etmiş olduğu içe dönük ve merkezde olan avlu kullanımı son tasarımında tercih edilmemiştir.327F

328 _Planda

merkezi bir öge olarak kubbeli bir mekan olan dorkaa tercih edilmiş ve her iki yanında eyvanlar oluşmuştur. Dorkaaya bağlı olarak, mekanı havalandırmaya yönelik, kubbenin sağında yer alan malkaf yapılmıştır. Fethi burada malkafı hem havalandırma ögesi olarak hem malkafın şaftında devam eden bir merdiven aracılığıyla terasa çıkan bir yol olarak kullanarak alışılmışın dışında bir tasarım yapmıştır.328F

329 _{Şekil 3.14’te}

görülen ilk taslak tasarımda ise malkaf direkt olarak dorkaaya bağlanmıştır. Malkaf şaftının içinde yer alan su çanakları ve selsebil sayesinde içeriye alınan sıcak kuru hava suyla karşılaştığında nem oluşarak iç mekanda serinlik elde edilmesi amaçlanmıştır.329F

330

Avluda da su ögesi kullanılarak buna benzer bir serinlik etkisi yakalanmaya çalışıldığı ve aynı zamanda su sesinin oluşturduğu bir tezyini unsur olarak da düşünüldüğü söylenebilir.

326 _{James Steele, a.g.e., s.44}

327 _{Abdel-moniem M.El-shorbagy, a.g.e., s. 39}

328 _{J. M. Richards, İsmail Serageldin, Darl Rastorfer, a.g.e., s. 40} 329 _{James Steele, a.g.e., s. 45}

Şekil 3. 16: Hamdi Seif Al-Nasr Evi’nden bir görünüş

Şekil 3.16’da görüldüğü gibi avluyu saran bahçe duvarlarının boyu kısa tutulmuş ve böylelikle evin yarı açık olan kemerli verandası ve dorkaa’sından kolaylık dışarıyı izleyebilme imkanı sunulmuştur.330F

331 _{Eve üç farklı noktadan giriş tasarlanmış ve bu}

sayede evin sokakla, dışarıyla olan ilişkisi daha güçlü hale gelmiştir. Evde günün farklı saatlerinin ihtiyaçlarına cevap verebilen teras, avlu ve veranda gibi tam açık yarı açık alanlar tasarlanmıştır. Sıcak yaz gecelerinde uyumak için kullanlabilecek teras, öğlen dik açılı gelen güneş ışınlarından korunmak için kullanılabilecek veranda ve ikindileyin veya akşamüstü rüzgar esintisinin yanısıra ağaç gölgelerinin de birikmeye başladığı serin bir avlu tasarlanmıştır.

Şekil 3.16’da görüldüğü üzere Feyyum‘da gerçekleşen periyodik su baskınlarından dolayı ev yerden 1 metreden fazla yükseltilmiş ve yüksekçe bir su basman oluşturulmuştur.331F

332 _{Su basman sebebiyle evin üç farklı girişine üç merdiven}

konumlandırılmış ve Memluk döneminde sıkça kullanılan ahşap işleri merdiven korkulukları, maşrabiyeler gibi ögeler bu tasarımda da yer almıştır.332F

333

331 _{James Steele, a.g.e., s. 41} 332 _{James Steele, a.g.e., s. 45} 333 _{James Steele, a.g.e., s. 45}

Şekil 3. 17: Hamdi Seif al-Nasr Evi çatısı ve terası Şekil 3. 18: Hamdi Seif al-Nasr Evi’nden maşrabiye

ve revzen örneği

Fethi’nin yığma kerpiç tasarımlarında genellikle tercih etmiş olduğu kemerli pencere bitişlerinin yanı sıra burada pencere tasarımları yer yer lentolarla düz bir şekilde de bitirilmiştir.333F

334 _{Şekil 3.18’de görülen pencere önlerinde Mısır yerel mimarisinde}

sıklıkla tercih edilen maşrabiye ve claustralar kullanılmıştır. Bu sayede hem ışık daha kontrollü bir şekilde mekana alınmış hem de içerideki mekanların net bir şekilde algılanmasını engellemiştir. Kubbede yer alan filgözleri ve revzenler sayesinde dorkaa daha da aydınlık bir mekan haline getirilmiştir. Aynı zamanda Fethi üst örtüde kullanmış olduğu çeşitli büyüklükteki tonoz ve kubbelerde de filgözleri kullanmış, bu sayede iç mekan daha da aydınlık bir hale gelmiştir.

Şekil 3.17’de görülen çatıda kullanılmış olan irili ufaklı kubbe ve tonozların etrafına parepet duvarı çekilmiştir. Fethi’nin ekseriyetle açık bir şekilde göstermeyi tercih ettiği strüktür unsurları burada cepheye bakıldığında algılanmayan saklanmış strüktürlere dönüşerek kapalı bir hal almıştır. Burada tercih edilen kapalılığa rağmen dorkaada bulunan kubbe ve hemen yanında bulunan malkaf gerek üç boyuttaki baskın karakteri gerek plandaki merkezi konumu olsun aslında Fethi’nin strüktürü gizleme

çabasının olmadığı göstermiştir. Buradaki tercihin daha çok terasın sınırlarının net bir şekilde belli etmek istenmesi olduğu söylenebilir.

Hamdi Seif al-Nasr Evi, Fethi’nin ilk müstakil kerpiç ev denemelerinden birisi olmasına rağmen malzeme, biçim, teknik, mekan kurgusu gibi konularındaki çözümlemeleriyle en başarılı örneklerinden birisi olduğu söylenebilir. Hamdi Seif al- Nasr Evi, Fethi’nin temelde malzemeden tekniğe teknikten biçime ve mekan kurgusuna dek pek çok konuda İslam mimarisi ve Mısır mimarisi kaynaklarını kullandığı bu tasarımda kısa sürede tarihsel mimarlık birikiminin üzerine nasıl kendi prensiplerini, tasarım ilkelerini oluşturduğunun ve uygulayabildiğinin başarılı bir göstergesidir.

Hasan Fethi’nin mimarlık serüveninin en önemli eserlerinden birisi olan ve üzerine en çok konuşulan, tartışılan, kendisinin ve birçok insanın yazılarına konu olan ilk büyük ölçekli eseri Tablo 3.7’de detaylı bir şekilde görülen Yeni Gurna Köyü tasarımıdır.