KaĢıkçı Ali Rıza Efendi´nin Eserleri

Merhum KaĢıkçı Ali Rıza Efendi΄nin, Osmanlıca olarak kaleme aldığı eserleri Ģunlardır:

3.1. Necâtü´l-Mü´minîn min Ehâdîsi´l-Erbaîn (Kırk Hadis ile Mü´minlerin KurtuluĢu)25

Kırk hadis sünnetine uyma maksadıyla yazılmıĢ bir eserdir. Hadislerin Arap- ça metinleri ve manaları verilip açıklamaları yapıldıktan sonra hadislerin anlamlarına uygun bir tulûat, bir Ģiir söylemiĢtir. Kitapta kırk hadis ve kırk dört Ģiir bulunmakta- dır.

3.2. Dîvân-ı Rızâ li-Necâti Yevmi´l-HaĢri ve´l-Cezâ (DiriliĢ ve Ceza Gü- nünde KurtuluĢ Niyetiyle Rızâî Dîvânı)

453 sayfalık eski harflerle yazılmıĢ olan dîvânın, ilk 131 sayfasında Necâtü´l-

Mü´minîn min Ehâdîsi´l-Erbaîn adlı eseri vardır. Asıl dîvân, 135. ile 453. sayfalar

arasında yer almaktadır. Toplamda 318 sayfa tutmaktadır. 135. ile 150. sayfalar ara- sında kaside tarzında yazılmıĢ tevhidler, münacâtlar, na΄tler ve tasavvufun mahiyeti- ne dair Ģiirler bulunmaktadır. 150. sayfadan itibaren de hurūf-ı hecāya göre gazeller tertip etmiĢtir.26

3.3. Gülzâr-ı Medîne

Bu eser, kaside tarzında yazılmıĢ tevhidler ve münacâtlardan oluĢmaktadır. Ayrıca bazı âyet ve hadislerin meali, hikmetli sözlerin açıklaması bulunmaktadır. Didaktik bir eserdir. Bu eserde toplam 104 konu baĢlığı vardır. Kader Yayınları tara- fından 1965 yılında Ġstanbul´da Latince olarak basımı yapılmıĢtır.

3.4. Ġlticânâme-i Rızâiyye (Rızâ´nın Allah´a Ġlticâ΄sı)

Müellif bu eserinde de diğer eserlerinde yaptığı gibi muhtelif vesilelerle dînî akide ve ibadetlere sarılmanın her iki âlemde sebeb-i saâdet ve selâmet olduğunu

25 _{Haz. Mustafa Kanık - Fatma Zehra Kavukçu, Kırk Hadis Kaşıkçı Ali Rıza, Hece Yay., Ġstanbul,}

2006.

26 _{Mahmut Kanık-Fatma Zehra Kavukçu, “KaĢıkçı Ali Rıza Efendi, Necâtü΄l-Mü΄minîn min}

Ehâdîsi΄l-Erbaîn ve Divân-ı Rıza li-Necâti Yevmi΄l-HaĢri ve΄l-Cezâ Adlı Eserlerinin Edebî Yönü”,

beyan etmiĢtir. Hakk΄a ve Peygamber Efendimiz (s.a.v)΄e olan aĢk ve muhabbetini Ģiirlere dökmüĢtür.

Eserde Allahu Teâlâ΄ya münâcâtının yanında Hz. Peygamber (s.a.v)´e ka- vuĢma isteğinden, Medine-i Münevvere´de vefat etme arzusundan, Ģeyhi Esad Er- bilî´den bahsetmiĢtir. Halka va΄z u nasihatte bulunmuĢtur. Din büyüklerinin hikmetli sözleri üzerine nazmen tercümeler yapmıĢtır. Eser, 172 sayfadan oluĢmaktadır. Ka- leme alınan gazeller ve hatta diğer nazım Ģekilleri hurûf-ı hecâya göre tertip edilmiĢ- tir. 126. sayfaya gelindiğinde “dîvân kısmı burada sonlandı” Ģeklinde bir not düĢül- müĢtür. 126. sayfanın sonrasında va΄z ve nasihatler baĢlığında muhtelif Ģiirler ile devam etmiĢ ve sonunda metinlerini vermeden nesir halinde kendi yorumladığı ha- dis-i Ģerif meallerini kaleme almıĢtır.

Eserin dilinde, Eski Anadolu Türkçesi etkileri de görülmektedir. Bazı kök ve ekler Eski Anadolu Türkçesi´ndeki Ģekliyle kullanılmıĢtır.

3.5. Ġmdâdü´l-Müslimîn fi Beyan-ı Akaidi´l-Mü´minîn (Müslümanların Ġtikatları ile Mü´minlere Ġmdat)

Cumhuriyetin baĢlarına denk gelen yıllarda yayınlanmıĢ, ilmihal tarzında bir kitaptır. Bu eserde ağırlıklı olarak akaid konuları, mezhepler, fıkıh ve ahlâkî konular hakkında bilgiler verilmiĢ ve müslümanlar uyarılmıĢtır. Nesir ve Ģiirlerle açıklamalar yapılmıĢtır. Gülzar-ı Medine´den önce yazılmıĢtır. Eserin, ġuur Yayınları tarafından Konya´da Latince basımı yapılmıĢtır.

3.6. Rahmet Damlaları

KaĢıkçı Ali Rıza Efendi΄nin bu eseri, daha önce yazdığı Gülzar-ı Medine΄ye benzemektedir. Nazım yoluyla Resûlullah´a olan aĢk ve muhabbetini dile getirmiĢtir. Âyet ve hadislerden ilham alarak birçok hikmetli nasihatler ve na΄tler yazmıĢtır.

BitiĢ tarihi 23 Recep 1388´dir. KaĢıkçı Ali Rıza´nın 29 ġevval 1388/ 18 Ocak 1969 tarihinde vefat ettiği göz önüne alındığında Rahmet Damlaları muhtemelen son

eseridir.27 Eseri, vefatından kısa bir süre önce bitirmiĢtir. Kader Yayınları tarafından 1969 yılında Ġstanbul´da Latince olarak basımı yapılmıĢtır.28

27 _{Haz. Mustafa Kanık - Fatma Zehra Kavukçu, Kırk Hadis Kaşıkçı Ali Rıza, s. 46.}

28 _{Demirlek, “KaĢıkçı Ali Rıza Konevî Efendi”, Taşkent Bölgesi Bölgeye Yön Veren Âlimler, ss. 63-}

ĠKĠNCĠ BÖLÜM

ĠLTĠCÂ-NÂME-Ġ RIZÂĠYYE ADLI ESERĠN ĠNCELENMESĠ

1. Eserin YazılıĢ Sebebi, Yazıldığı Yer ve Zaman

Ġlticâ kelimesinin sözlük anlamı; sığınma, birine kaçıp kendisine himâye ve tesâhüp istemesi demektir.29

Tam adı İlticâ-nâme-i Rızâiyye olan bu eser, Medine-i Münevvere´de mücavir Konyalı KaĢıkçı Ali Rıza Efendi tarafından yazılmıĢtır. Al- lah´a yakarıĢ, dua ve ilticâlardan oluĢmaktadır. Allah ve Resulü΄ne duyduğu muhab- bet ve aĢkı dile getirmiĢ, âyetlerden ve hadislerden ilham alarak en baĢta kendine ve diğer insanlara, uyarı ve nasihatlerde bulunmayı amaçlamıĢtır. Eserin basımından bahsedecek olursak, kitabın son kısmında “temme´l-kitâb” baĢlığı altında tab΄ı hak- kında Ģunlar yazmaktadır:

“Medine-i Münevvere´de mücavir Erzurumlu Mustafa Necatü´d-din´in iĢrâf ve tashîhi ile ġam´da Miskiyye Bereket Matbaası΄nda 1383 senesinde tab΄ olunmuĢ- tur.”

Medine sakinlerinden AyĢe Hümeyra Ökten΄den öğrendiğimize göre o dö- nemde Arap Yarımadası΄nda Vehhâbîlik çok daha baskındı. Dönemin Ģartları kitap basımına izin vermediği için eserler genellikle ġam ve Kahire΄de basılıyordu. Eserin sonunda “temme΄l-kitâb” baĢlığı altında belirtildiği üzere İlticâ-nâme-i Rızâiyye de Ali Rıza Efendi΄nin ilk hicret yeri olan ġam΄da basılmıĢtır.

Kitabın tam olarak hangi tarihlerde yazıldığı net değildir. KaĢıkçı Ali Rıza Efendi, yetmiĢ sekiz-seksen yaĢlarındayken Medine-i Münevvere΄de yazmıĢ olduğu- nu Ģiirlerinde de ifade etmektedir. KaĢık yaparken bile yanında muhakkak kalem kağıt bulundurduğunu ve her an aklına bir Ģey geldiğinde yazıya döktüğünü Ģiirlerin- de söylemiĢtir. Vefat etmeden kısa süre öncesine kadar hala yazmaya devam ettiği ve 86 yaĢında vefat ettiği göz önünde bulundurulduğunda ise eseri, M. 1960 (H.1380) civarında yazmıĢ olması muhtemeldir.

İlticâ-nâme-i Rızâiyye΄de, yaĢına değindiği beyitleri de bulunmaktadır. On-

lardan bazıları Ģu Ģekildedir:

“Rıżāǿį seksene yaķlaşdı ķaldı iki sene

Aġardı śaç u śaķal hep aġızda ķalmadı diş” (47.şiir/10.beyit)

“Rıżāǿį (İrciǾį) emrin gözet ŧur bunda her sāǾat

Ki seksen sāle yaş geldi ĥażırlañ ķabre yaķlaşdıñ” (64.şiir/8.beyit)