148
Kızıltepe ilçesi sınırları içinde bulunan dere ve akarsulardan hiçbir şekilde sulama açısından faydalanılamamaktadır. Bunun en önemli sebebi; akarsularımızın ilkbaharda tahılın önemli ölçüde suya ihtiyaç duyduğu mevsimin başında kurumasıdır.
Ekip biçilen veya dikili olan tarım toprakları, kültür bitkilerinin topraktaki bitki besin maddelerini tüketmesi nedeniyle verimsizleşir. Tarım topraklarından alınan bu besin maddelerinin insan tarafından toprağa verilmesine “gübreleme”, toprağın bu yolla yapılan bakım işlemine ise “gübrelemek” denir. Bu işlem hem tarla bitkilerinde hem de bağ-bahçe bitkilerinde ürün veriminin birkaç kat artmasını sağlar. Gübre, kullanımı mineral bakımından zayıflamış, yıllarca yapılan üretim sonucu kalitesini yitirmiş tarım üretimi için vazgeçilmez bir öğe durumundadır. Araştırma alanımızın zirai alanlarının %96’sı gübrelenmektedir. Özellikle de sulu tarımın yapıldığı arazilerde gübre kullanımı daha da önem arz etmektedir.
Kızıltepe tarım müdürlüğünden aldığımız bilgilere göre 2008’de kullanılan toplam gübre miktarı 2797770 tondur. Hayvancılık faaliyetlerin pek gelişmediği ilçede suni gübre kullanımı çok daha büyük önem arz etmektedir. Yetiştirilen ürün çeşidine ve yapılan tarım metodunun cinsine göre kullanılan gübre miktarı değişim göstermektedir. Tahıl tarımı için dönüm başına sulu için: 50–60 kilo, kuru tarımın yapıldığı araziler için 30–40 kilo arasında değişmektedir. Gübre kullanımı özelikle maliyet miktarının yüksekliği bu kulanım değerini düşürmektedir. Ancak devlet desteklemesi sonucu, gübrenin belli bir ölçüde karşılaması gübre kullanımında iyileştirme sağlamıştır. İlçede en çok kullanılan gübre çeşitleri üre, amonyum sülfat, amonyum nitrat, trible süper fosfat, diomonyum sülfattır.
Tarımda kullanılan makine sayısının adedinin artırılmasına ve kalitesinin yükseltilmesine tarımda makineleşme denir. Başka ifadeyle tarlaların traktörle sürülmesi, mibzerle ekilmesi, biçerdöverle hasat edilmesi gibi gelişmeler tarımda makineleşme olarak ifade edilir.
Tarımda makine kullanımı, bitkisel üretimde verimi etkileyen önemli bir faktördür. Gelişmiş ülkelerde tarımda makineleşme çok yüksek bir oranda ve insan emeği minimum orandadır tarlanın traktörle sürülmesi, toprağın çapa veya karasabana göre çok daha derin sürülmesi ve tersyüz edilmesi verimi artırır. Çünkü bitki besin maddeleri yağmur veya sulamaya nispeten derinlere taşınır. Toprağın derinlemesine ters yüz edilmesi bu besin maddelerin tekrar yüzeye çıkmasını sağlar. Böylece toprağın verimi tekrar artmış olur.
149
makineleşme 1950’lere kadar kullanımının olmadığı, ancak 1970’lerde mali anlamda güçlü olan ailelerde, birkaç traktörün bulunduğu ifade edilmiştir. Traktöre sahip olan bu kimseler ücret karşılığında diğer tarlaların sürüm işlemini yaptığı tespit edilmiştir. Kızıltepe tarım müdürlüğünden aldığımız bilgilere göre 2008 yılında Kızıltepe ilçesinde bulunan traktör sayısı 1297 adettir. Traktör sayısındaki bu artışın temel sebebi hiç kuşkusuz, özel mülkiyette bulunan parsellerin büyüklüğü ve son yılarda hükümet politikalarının da etkisiyle tarım makinelerinin alımında verilen düşük faizli kredi imkânlarıdır.
Tarımda makine kullanımının dağılışına baktığımızda, ilçe merkezi dâhil 152 köy içinde hiçbir şekilde makine kullanımına başvurulmadan tarımsal faaliyetlerin yapıldığı arazilerin, araştırma sahamızın kuzey istikametinde bulunan dağlık kesimlerdeki alanlardır. Alipaşa, Arakapı, Ayaz, Beşik, Bozhöyük, Erdem, Karaman, Soğanlı, Tarlabaşı, Tuzla, Tuzluca, Uluköy, Uzunkaya, Yedikardeş, Yolüstü, ziyaret, Yüceli köylerinde yapılan araştırma sonucunda hiç traktör bulunmadığı anlaşılmıştır. Ancak dağlık alan köylerinde yaptığımız arazi kontrolü ve görüşmeler sonucunda tarım arazilerinin tamamına yakını küçük parsellerde oluştuğu, en büyük parselin 500 Metre kare ile 1 dönüm arasında değiştiği görülmüştür. Ayrıca bölgenin fiziki şartlarının da çok engebeli bir yapıya sahip olması makine kullanımına müsaade etmemektedir. Makine kullanımının mümkün olmadığı bu alanlarda genellikle bağ-bahçe tarımı yapılmaktadır. Tarımsal faaliyetler tamamıyla insan gücüne dayanmaktadır.
Traktör sayısının 20 adedinin üstüne çıktığı: Akdoğan, Arıklı, Bağrıbütün, Başak, Doyuran, Eşme, Eymir, Hocaköy, Sürekli, Ülker, Dikmen gibi köyler fiziki şartlarının sade ve makine kullanımına uygun olduğu, ayrıca sahip olduğu parsel sayısının fazlalığı ve büyüklüğü makine kullanımının fazlalığına önemli ölçüde etken olmuştur.
Ayrıca köy muhtarlarından alınan bilgiye göre, bölgede biçerdöver ihtiyacının 10 yıl öncesine kadar il dışından, hasat dönemi için bölgeye gelen biçerdöverciler tarafından karşılanmaktaydı. Ancak son yıllarda sulu tarımın da etkisiyle alım gücü artan yöre halkının özellikle 5000 dönüm ve üstü araziye sahip olan şahısların biçerdöver aldığı ve şahsi olarak kullanım yapıldığı tespit edilmiştir.
150
4.5. Arazi Mülkiyet Durumu ve Mikro Arazi Kullanımı
Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) köy envanter etütleri çalışmaları kapsamında hazırlanan ve alanımızdaki 152 köy 4 belde ve 1 şehir merkezinin verilerine göre 322 topraksız 8076 hanenin de toprak sahibi olduğu anlaşılmaktadır. Topraklı aile sayısının % 36’sı 50 dekardan az araziye sahiptir. Ailelerin % 21 ile 50-101 dekar, % 17’si 101-200 dekar ve % 15’ten fazlası da 200’den fazla dekar araziye sahiptir (Tablo 51).
Anlaşılacağı üzere alanımızda yeryüzü şekillerinin düz ovalık bir yapıya sahip olması geniş tarım arazilerini varlığını sağlamıştır. Bu nedenle araştırma alanımızda toplam alan içinde parça sayısı 50 dekar ve üstü arazi parçalarının varlığı önemli bir rakamı ifade etmektedir. Grafik 32 incelendiğinde 50-200 dekarlık arazi parçalarının toplam pay içindeki en büyük kısmı oluşturduğu görülmektedir.
Tablo 52: Kızıltepe İlçesinde Tarımsal İşletme Büyüklükleri (2009)
ARAZİ GRUBU TOPLAM ALAN (dekar) % PARÇA SAYISI % AİLE SAYISI % 0-5 4898 0,56 1471 11 1243 15 6-10 4734 0,64 1089 8 493 5,8 11-20 8440 1,3 430 3 452 5,3 21-50 69472 5,5 1843 13 1652 20 51-100 168266 13 2654 18 1856 23 101-200 219377 16 2295 17 1418 17 201-500 416366 29 2621 18 878 10 501-1000 234227 18 1032 7 264 3,1 1001-2500 139998 11 289 3 124 1,6 2501-5000 46100 3 42 0,3 14 0,16 5000+ 20652 2 26 0,18 4 0,04 TOPLAM 1332500 100 13792 100 8398 100
Kaynak: Köy Envanter Etütleri
Araştırma alanımızda özellikle dağlık kesimde tarım imkânlarının topoğrafik şartlardan dolayı kısıtlandığını daha önce belirtmiştik. Kısıtlı tarım alanlarını olduğu bu arazi biriminde, parsel büyüklüklerinin metre cinsinden ifade edilebileceği kadar küçük olduğunu,
151
Grafik 32: Tarımsal İşletme Büyüklüğü Gruplarına Göre Aile Sayısı Oranları
Kaynak: Köy Envanter Etütleri
yapmış olduğumuz anket sonuçlarında tespit etmiş bulunuyoruz. Ayrıca araştırma sahamızda yaptığımız gözlemler sonucunda birçok parselin miras yoluyla bölünmüş olmasına rağmen hala ifrazlarını yapılmadığı görülmüştür.
Araştırma alanımızda tarımsal faaliyetlerinin genelinin tahıl tarımı şeklinde olması itibariyle bir ailenin geçimi için en az 100 dekar kuru arazi ya da 50 dekar sulu araziye ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir. Bu durumdan hareketle araştırma sahamızda çiftçi ailelerin %40’ına yakını ikinci bir ekonomik uğraşla geçimini sağlamak zorunda kaldığını söyleyebiliriz.
Örnek köy olarak zirai kullanma tarzını haritaladığımız köylerden Çimenlik köyü, araştırma alanımızın kuzeybatısındaki dağlık alanda yer almaktadır. Esenli köyü ise araştırma alanımızın ovalık kesiminde olup şehir merkezinin kuzeyinde yer almaktadır. Her iki köyde de sulu ve kuru ziraat metotları uygulanmaktadır. Bu köylerin tarlalarını topraktan faydalanma özellikleri olarak harita 29 ve 30’da gösterilmiştir.
Çimenlik köyünde gerek mülkiyet gerek kullanma birimleri bakımından parseller oldukça ufaktır. Çimenlik köyünün dağlık bir alanda kurulmuş olması yetiştirilen ürünlerin çeşidini etkilemiştir. Sulama konusunda bölgenin geneline göre avantajlı durumdadır. Ancak morfolojik yapı tarımsal faaliyetleri kısıtlamaktadır. Bu sebepten köy halkı, arızalı topografya uyum sağlayan faaliyetlere yönelmiştir. Çimenlik köyünde en yaygın tarımsal faaliyet sırasıyla; bağcılık, sebze ve meyvecilik ve tütün’dür.
İşletme Büyüklüğü 15% 20% 17% 10% 22% 5,3% 5,8% 1,6% 0,16% 00,4% 3,1% 0-5 6-10 11-20 21-50 51-100 101-200 201-500 501-1000 1001-2500 2501-5000 5000+
152