Kıymetli Madenler Piyasası

Kıymetli Madenler Piyasası’nda İşlem yapanlar; bankalar, yetkili müesseseler, özel fi-nans kurumları, kıymetli maden aracı kurumları, kıymetli maden üretim ve pazarlaması faaliyetinde bulunan kişi ve kuruluşlardır. Kıymetli Madenler Piyasası’nda işlem yapa-bilmek için Hazine Müsteşarlığından izin aldıktan sonra Borsa Yönetim Kurulu’nun onayı ile Piyasa üyeliğine kabul edilirler. Kıymetli Madenler Piyasası’nın 2004 yılından

95

itibaren toplam 54 üyesi bulunmaktadır. Bunlar; 18 banka, 22 yetkili müessese, 8 kıy-metli maden aracı kurumu, 2 kıykıy-metli maden üretim ve pazarlama faaliyetinde bulunan kuruluş, 1 yurt dışında yerleşik kuruluş vardır. Ayrıca 3 tane sadece Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nda işlem yapmaya yetkili İstanbul Menkul Kıymetler Borsası üyesi aracı kuruluşu bulunmaktadır.

İşlemler, serbest piyasa koşulları altında ve gün içinde iki seans şeklinde işlemler ya-pılmaktadır. Piyasa’da, üyeler tarafından Borsa Yönetim Kurulu’nca miktarı belirlenen üyelik-risk teminatının yatırılması gerekmektedir. Daha sonra çok fiyat yöntemine göre üye temsilcilerinin verdikleri emirlerin, Borsa eksperleri vasıtasıyla sisteme girilir. İş-lemler emirlerin fiyat ve zaman önceliği kurallarına uygun olarak eşleşmesiyle gerçek-leştirilmektedir. Piyasa’da altın, gümüş ve platinin işlem görmesinin yanı sıra standart dışı altın işlemleri de yapılmaktadır.

İşlem Esasları (http://www.maliye.gov.tr/ 2016: 18);

 Piyasa’da Hazine Müsteşarlığı’nın Altın Standartları Tebliği ile belirlenen

ulus-lararası rafinerilerden çıkışlı 995/1000 ile 999.9/1000 saflıktaki ve 1 gr, 10 gr, 50 gr, 100 gr, 250 gr, 500 gr, 1000 gr, 12.5 kg ile 350 ons (10.88622 kg) ve 430 ons (13.37450 kg) arasındaki standart külçe altınlar ile yine Hazine Müsteşarlı-ğı’nın Kıymetli Madenler Borsası’nda İşlem Görecek Gümüş ve Platin Standart-ları ve Rafinerileri Hakkında Tebliğ’de belirtilen dünya standartStandart-larında kabul edilen 500 ons (15.55174 kg.) ile 1250 ons (38.87935 kg.) arasındaki ve en az 99.9 ayarlı gümüş külçeleri ile 99.9 ayar ve 1-35 kg. ağırlığındaki torbalanmış granül gümüş ve 1 kg. (32.1507425 ons) ile 6 kg. (192.904455 ons) arasındaki, en az 99.95 ayarlı platin külçeleri işlem görebilir.

 Piyasa’da TL/gr, ABD Doları/ons ve Euro/ons cinsinden işlemler gerçekleşir

(1999 yılında Alman Markı işlemlerine imkan verilmiş olup 1 Ocak 2002 tari-hinden itibaren Avrupa Para Birliği’ne üye ülkelerde geçerli para birimlerinin yerini Euro aldığından Ocak 2002 tarihi itibarıyla Euro işlemlerine geçilmiştir).

 Piyasa’da işlemler sabah 11:00-13:00 saatleri ile öğleden sonra 15:00-17:15

sa-atlerinde olmak üzere iki seansta gerçekleşir.

 Piyasa’da TL/gr cinsinden işlemler aynı gün valörlü, ABD Doları/ons cinsinden

96

dört işgünü (T+4) ve 5 işgünü (T+5) valörlü olarak gerçekleşebilmektedir. Euro/ons üzerinden yapılan işlemlerin takası ise aynı günden (T+0) başlamak üzere bir güne (T+1) kadar opsiyonlu valörlerde gerçekleştirilir. İkinci seansta gerçekleştirilen işlemlerin takası ertesi gün birinci seansın takası ile birlikte ya-pılır.

 En küçük fiyat hareketi altın ve platin için, TL/gr cinsinden verilen emirlerde

100 TL, ABD Doları/ons ve Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 5 centtir. Gü-müş için en küçük fiyat hareketi TL/gr cinsinden verilen emirlerde 50 TL, ABD Doları/ons ve Euro/ons cinsinden verilen emirlerde 1 centtir.

 Verilen emirlerde alt limit 5 kg’dır. Bu miktarın üzerindeki emirler 1 kg ve

kat-ları olarak değişir.

 Piyasa üyelerinin satın alabilecekleri ve satabilecekleri kıymetli maden miktarı

Borsa Takas Merkezi’ne teslim ettikleri altınların yirmi beş katı ile sınırlıdır. Kıymetli Madenler Piyasası’ndaki üyeler ve üyelerin müşterisi olan bireysel yatırımcı-lar, işlenmemiş haldeki altın, gümüş ve platin alım satım işlemlerini, Piyasa Sistemi (7 gün 24 saat açık olan web tabanlı) üzerinden gerçekleştirmektedirler. İşlemlerin takası işlem gününde de yapılabilmekte ve fiziki takas gerçekleşmektedir. İşlemler, ABD Do-ları, Türk Lirası veya Euro cinsinden yapılabilmektedir.

Kıymetli Madenler Piyasasında, 2015 yılı içinde altın fiyatları dalgalı ancak aşağı yönlü bir seyir izlemiş, fiyatlarda en yüksek seviye 1.302 USD olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında altın ithalatı bir önceki yıla göre % 63 oranında azalarak 131.302 kg’dan 48.703 kg’a düşmüştür. İthalattaki azalmaya rağmen işlem miktarı %5,8 artışla 255.235 kg ola-rak gerçekleşmiştir (http://www.borsaistanbul.com/, 2015: 80).

“Kıymetli Madenler Piyasasında yıllık bazda gerçekleşen 255.235 kg’lık toplam altın işlem miktarının 244.473 kg’ı (% 95,78) ABD Doları/ons bazında, 63 kg’ı (%0,03) Euro/ons bazında, 10.698 kg’ı (%4,19) TL/kg bazında olmuştur” (http://www.borsa istanbul.com/, 2015: 80).

Parasal tutar olarak işlem hacmi Amerikan Doları/ons bazında 2014 yılında 8,8 milyar ABD Doları iken, 2015 yılında 9,1 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan TL/kg bazındaki işlem hacmi de 2014 yılında 1,7 milyar TL iken, 2015 yılında

97

1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Yine Euro/ons bazındaki işlem hacmi de 2014 yı-lında 15 milyon Euro iken, 2015 yıyı-lında 2 milyon Euro olarak gerçekleşmiştir (http://www.borsaistanbul.com/, 2015: 80).

Günlük ortalama 1.025 kg altının işlem gördüğü piyasada yıl içinde TL/kg bazında en düşük fiyat 89.300 TL/kg en yüksek fiyat 111.300 TL/kg olurken ABD Doları/ ons ba-zında, en düşük fiyat 1.050,65 $/ons, en yüksek fiyat 1.302 $/ons, Euro/ons bazında en düşük fiyat 974 Euro/ons, en yüksek fiyat 1.105 Euro/ons olarak gerçekleşmiştir. Yıllık ağırlıklı ortalama fiyat ise TL, ABD Doları ve Euro işlemleri için sırasıyla 100.957,67

TL/kg, 1.166,78 ABD Doları/ons ve 1.055,32 Euro/ons olmuştur

(http://www.borsaistanbul.com/, 2015: 80).

“T+0 valörlü işlemler için ağırlıklı ortalama USD/ons fiyatı, 2014 yılı için 1.243,44 iken 2015 yılı için 1.163,43 olmuştur” (http://www.borsaistanbul.com/, 2015: 80).

Tablo 14

Kıymetli Madenler Piyasası Altın İthalat Verileri (kg)

Yıl Toplam 2016 43.826,20 2015 48.703,39 2014 131.301,87 2013 302.314,49 2012 120.780,40 2011 79.704,30 2010 42.490,50 2009 37.592,19 2008 165.936,74 2007 230.796,00 2006 192.720,00 2005 269.489,10 2004 250.930,00 2003 213.642,00 2002 128.905,00 2001 103.485,00 2000 205.300,00 1999 107.340,00 1998 156.890,00 1997 185.882,00 1996 135.960,00 1995 65.666,00

98

Kaynak: http://www.borsaistanbul.com/dosyalar/kmtp/veriler/2016_ith_au.pdf, (31.10.2016).

Tablo 14’de kıymetli madenler piyasası altın ithalat verileri 1995-2016 yılları arasında kg cinsinden verilmiştir. 1995-2010 yılları arasında altın ithalat verileri arasında iniş ve çıkışlar olmuştur. Kriz dönemleri sonrasında düşüşler yaşanmıştır. 2007’de 230.796,00 kg olan altın ithalat miktarı 2008’de 165.936,74 kg düşmüştür. 2009’dan 2013’e kadar artış yaşanmıştır. 2013’den 2016’ya kadar ise düşüş yaşanmıştır. 2016 yılında 43.826,20 kg gerçekleşmiştir.