Kırsal Kalkınma –KHGB İlişkisi

Gerek toplum kalkınması çalışmalarının gerekse de yerel yönetim birliklerinin temel hedefi, küçük yerel toplulukların hızlı ve dengeli şekilde kalkınmalarını sağlamak için yerel potansiyelleri harekete geçirerek kalkınma sürecine sokmaktır. Toplum kalkınması çalışmalarıyla hedeflenenler arasında kırsal alana hizmet götüren kamu kuruluşları arasında eşgüdüm sağlanması, yerel topluluğun sorunlarının bilincine vararak bu sorunların çözümünde devlet tarafından yapılan çalışmalara destek olmaları da vardır. Yerel yönetim birlikleri de yerel toplulukların sorunlarını tanıyıp çözümlemede, demokratik alışkanlıkları kazandırmada kendi öz kaynaklarını birleştirerek, merkezi yönetim yardımlarının etkin ve verimli bir şekilde yerel hizmetlere kanalize edilmesine olanak sağlamaktadır. Kısaca iki kavram arasında amaç birliği vardır. Her iki uygulama da gelişmekte olan ülkelerin kırsal alanlarına yönelik kalkınma çabalarında birer kalkınma aracı olma özelliğine sahiptir. Kırsal alanların hızlı ve dengeli şekilde kalkınmaları ve yerel halkın ortak sorunlarının çözümüne katılmaları açısından birbirlerini tamamlayan yöntemlerdir (Gönül, 1977: 138).

Türkiye’nin AB üyeliği perspektifinde kırsal kalkınma, ekonomik ve sosyal uyuma yönelik politikaların önemli bir öncelik alanını oluşturmaktadır. Özellikle 2003 yılında Ulusal Programın revize edilmesi sonrasında gerek ulusal politika ve program belgelerinde gerekse de AB’ye katılım perspektifi gereğince hazırlanan belgelerde, kırsal kalkınmanın önemi giderek daha fazla vurgulanmaktadır (DPT, 2006: 38).

Yüksek Planlama Kurulu’nun 25.01.2006 tarihli ve 2006/1 sayılı kararıyla kabul edilen Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi Belgesi’nde kırsal ekonominin geliştirilmesi ve kırsal alanda yasam kalitesinin yükseltilmesi amacıyla;

-Kırsal ekonominin pazarla entegrasyonuna yönelik alt yapının geliştirilmesi, -İşletmelerin ve kırsal nüfusun hizmetlere erişiminin kolaylaştırılmasına,

-Kırsal alan ve yerleşmelerin sağlıklı, yaşanabilir sürdürülebilir iş ve yaşama ortamı olarak güçlendirilmesine yönelik olarak, fiziki altyapının ve iyileştirilmesi ve sunulacak hizmetlerin etkinliğinin artırılmasının önemi belirtilmektedir.

Bu açıdan da kırsal alana hizmet sunumunda önem kazanan mahalli idare birliklerinin etkinleştirilmesine önem verileceği ifade edilmektedir. Yine kırsal alt yapının geliştirilmesi açısından kırsal alana altyapı hizmetleri götüren birliklerin (sulama ve altyapı birlikleri gibi) destekleneceği belirtilmektedir (DPT, 2006: 21-22).

DPT tarafından hazırlanan Kırsal Alanda İşbirligi ve Örgütlenme Özel İhtisas Komisyonu Raporu’nda bireylerin ve toplumun örgütlenme eğilimlerinin güçlendirilmesi, örgütlenmelerin (kamu ve özel kesim, STK) kendi içlerinde ve kendi aralarında demokratik, katılımcı, şeffaf ve etkin işbirliği ortamı tesis ederek, kırsal kalkınmaya yönelik kurumlar ve örgütlenmeler arasında koordinasyonun sağlanmasının temel amaç olarak belirlendiği ifade edilmektedir. Raporda söz konusu temel amaç ve politikalara ulaşabilmek için:

-Valilik ve kaymakamlıklar ile mahalli idare ve birliklerinin idari, kurumsal ve mali kapasitelerinin güçlendirilmesi,

-Yerel düzeyde ortak proje geliştirme ve projeleri sürdürülebilir uygulamalara dönüştürme kapasitesinin oluşturulması gibi konularda alınacak tedbirlerde birliklerin önemine dikkat çekilmiştir.

Artık kırsal kalkınmada Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin rolü gün geçtikçe artmaktadır. Uygulamada şu ana kadar kıt kaynaklarla hizmet icra eden ve yinede kendi çapında, Türkiye'nin dört bir yanında gelişmemiş köylerimizin kalkınması için ciddi çalışmalar yapılmıştır. Üyelerinin hepsinin köy muhtarlarından

ve ilçedeki il genel meclisi üyesi olmalardan dolayı bu birliğin asıl fonksiyonunun kırsal alana ve özellikle köye yönelik olması kaçınılmaz olacaktır.

5355 Sayılı Birlikler Kanununa bakıldığı zaman, birlikler ile Köylere Hizmet Götürme Birliği'nin amaçları, yapacakları işler, kanunda belirtilmiştir. Çok farklı konularda bir takım görevler tevdi edilmiştir. Köylere Hizmet Götürme Birlikleri, kırsal bölgede merkezi hükümete yardım mahiyetinde görevler icra etmektedir. Köy yönetimine, onların yetişemediklerine yardım eden, sonra ise kırsal alan dediğimiz yerlere yönelik bir takım görevler de vardır.

Biliniyor ki köylerimizin içinde bulunduğu durum, altyapı v.b. sorunlar açısından içler acısıdır. Güneydoğu Anadolu bölgesindeki köylerimizin çoğunluğu 1990'lı yıllarda çeşitli nedenlerle (Güvenlik, Ekonomik) boşalmış, mamur olan bu köyler harabeye dönmüştür. Mevcut yapılar, ortak kullanım alanları olan (camii, okul, köy odası v.b. bütün meskenler) su ve yollar fonksiyon dışı kalmıştır. 2000'li yıllardan sonra köye dönüş ve rehabilitasyon kapsamında, il özel idareleri çeşitli kaynakları Köylere Hizmet Götürme Birliklerine göndererek var olan bir takım sorunlar çözülmeye çalışılmıştır. Bu çalışmalar yeterli olmamıştır. Bu köylerimizin ve Türkiye'nin diğer tarafındaki kırsal yerleşme yerlerimizin büyük oranda yatırım ve kalkınma hamlelerine ihtiyaç duymaktadır. Mevcut köy yapılanmaları birer yerel yönetim birimi olmalarına rağmen, bütün bu sorunların üstesinden gelme gibi bir durumları yoktur. Dolayısıyla kırsal kalkınma ve köy kalkınması yeterli kaynağa sahip ve demokratik niteliği ağır basan bir örgütlenmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Buna uygun yapılanma 5355 sayılı kanunda da gösterildiği gibi köylerin bir araya gelerek kurdukları ve başkanlıklarını kaymakamların yaptığı Köylere Hizmet Götürme Birliklerinde mevcuttur. Köylere Hizmet Götürme Birlikleri, köylerle iç içe olması, yönetim kurulu üyelerinin muhtarlardan olması köy sorunlarının daha yakından görülüp çözülmesine yardımcı olmaktadır. Köylere Hizmet Götürme Birliklerine sürekli ve yeterli kaynaklar sağlanırsa, köy ve kırsal kalkınma noktasında önemli bir rol üstleneceği bilinmektedir.

Toplum kalkınması veya ekonomik ve sosyal alanlarda kalkınma, ancak insanın kalkınması ile mümkün olabilir. Teknolojik gelişmeye uygun bir takım araç ve gereçlerin kullanılması bile o toplumdaki insanların eğitilmiş olmalarıyla

mümkündür (Fişek, 1976: 212-217). Köylere Hizmet Götürme Birliklerine yeni görevler verilirken bu durumun göz ardı edilmemesi gerekir.

Son zamanlarda yeterli kaynaklara kavuşturulan, Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin, Köylere Yönelik Altyapılarını Destekleme Projeleri dediğimiz (KÖYDES) çalışmaları ile özellikle 2005 ve 2006 yılında önemli icraatlar gerçekleştirilmiştir. İcraatlara bakıldığı zaman çoğu köyler yola kavuşmuş, suyu olmayan köyler sondaj usulü ile suya kavuşmuş, uzak kuyulardan ya da mahalli imkanlarla açtırılan sağlıksız kuyulardan omuzlarında su çeken çoğu insan kapalı şebeke sistemine kavuşturularak evlerine kadar su getirilmiştir. Kanalizasyonu olmayan köyler kanalizasyona, yolu asfalt olmayan çoğu köy asfalta kavuşmuştur. Gelen paraların geldikleri işler için kullanılmış, birinci öncelikle işler bitirilmiş, kaymakamların üstün gayreti ve yönlendirilmesiyle gelen paralardan ciddi tasarruflar sağlanmış, bu kaynaklarla programda olmayan ama önemli ihtiyaç gibi gözüken yukarıdaki sorunlar çözülerek, topyekûn kalkınma seferberliği başlatılmıştır.

Köylere Yönelik Altyapılarını Destekleme Projeleri (KÖYDES) için bu kaynaklar, Köylere Hizmet Götürme Birliklerinin hesabına direkt aktarılmıştır. Kaynaklar, Köylere Hizmet Götürme Birliğinin başkanı olan kaymakamların kontrolüne alınarak hizmetlerin adil, hızlı ve verimli bir şekilde yapılması sağlanmış, herhangi bir siyasi imtiyazdan uzak hareket edilmesini de beraberinde getirmiştir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: KÖYLERE HİZMET GÖTÜRME BİRLİĞİ

UYGULAMASI VE ADAKLI ÖRNEĞİ

3.1. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntemi