Kıraat İmamlarına Göre Âyet Sayıları

Hz. Peygamber (s.a.v.) kendisine indirilen vahyi derhal yazdırır ve varsa gerekli tashîhi yapmak üzere, kâtibe yazdığını okumasını isterdi. Daha sonra yazdırdığı bu metinler ashab arasında neşr olunurdu. Rasûlullâh (s.a.v.) hayatta iken ashâbın çoğu kendi durumlarına göre Kur’an-ı Kerîm’in ya tamamını ya da bir kısmını ezberlemişti.224 _{Sahabinin Hz. Peygamber’den Kur’an’ı öğreniş şekli ve}

dereceleri farklı bir durum arz ediyordu. Bu nedenle onlardan kıraat alan tâbiînin de

217 _{Zehebî, Tezkiretü’l-Huffâz, c. 1, s. 98.} 218 _{Caʽberî, Husnü’l Meded, s. 30.}

219 _{Zehebî, Tezkiretü’l-Huffâz, c. 1, ss. 152-153.} 220 _{Caʽberî, Husnü’l Meded, s. 30.}

221 _{Zehebî, Tezkiretü’l-Huffâz, c. 1, ss. 77-78.}

222 _{Yücel, Ahmed, “İbn Sîrîn”, DİA, İstanbul, 2012, c. 20, ss. 358-359.} 223 _{Caʽberî, Husnü’l Meded, s. 30.}

kendilerinden sonra gelenlere kıraatleri öğretmeleri aynı şekilde farklı olmuştur.225 Bu durum yani bu farklılık, kıraatleri kendilerine dayandırılan meşhur kıraat imamlarına kadar böyle devam etmiştir.226

İlk üç asırda kıraat çalışmaları daha çok Mekke, Medine, Kûfe, Basra ve Şam’da yoğunlaşmıştır.227 _{İşte tarihi akış içerisinde, Kurrâ’dan bazıları çeşitli}

sebeplerden diğerlerine göre bulundukları beldelerde daha meşhur olmuşlardır. Bulundukları beldelerin anılmasıyla artık o meşhur isimler akla gelir olmuştur. Bunlar beldeleriyle şu isimlerdir:228

Medîne’de; Nâfî b. Abdurrahman, Îsâ b. Mînâ b. Verdân, Ebû said Osman b. Abdullah, Ebû Caʽfer Yezid b. el-Ka’ka’, Ebu’l-Hâris İsâ b. Verdân, Süleyman b. Cemmâz.

Mekke’de; Abdullah b. Kesîr b. Amr ed-Dârî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Abdullah el-Bezzî, Muhammed b. Abdurrahman el-Mahzûmî.

Basra’da; Ebû Amr Zebbân b. el-Mazînî, Ebû Ömer Abdulaziz ed-Dûrî, Ebû Şuayb Ziyad b. Abdullah es-Sûsî, Ebû Muhammed Ya’kub b. Zeyd el-Hadramî, Ebû Muhammed el-Mütevvekkil el-Lû’lüî el-Basrî, Ebü’l-Hasen Ravh b. Abdülmûmin el-Hüzelî.

Şam’da; Ebû İmrân Abdullah b. Âmir b. Yezid el-Yahsûbî, Ebi’l-Velid Hişam b. Ammâr, Ebû Amr Abdullah b. Zekvân.

Kûfe’de; Âsım b. Ebü’n-Necûd Behdele, Ebû Bekr Şu’be b. Ayyaş, Ebû Ömer Hafs b. Süleyman, Hamze b. Habîb b. Umâre ez-Zeyyât, Ebû Muhammed Halef b. Hişâm, Ebû Musa Hallâd b. Hâlid eş-Şeybânî, Ebu’l-Hasen b. Abdullah el- Kisâi, Ebu’l-Hâris Leys b. Hâlid, Hafs b. Ömer b. Abdülaziz ed-Dûrî, Ebû

225 _{İbnü’l-Cezerî, Muhammed b. Muhammed, en-Neşr fî’l-Kırââti’l-Aşr, (nşr. Ali Muhammed ed-} Dabbâ’), Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut, 1971, c. 1, s. 13-15.

226 _{Demirci, Tefsir Usûlü, s. 117-118.}

227 _{Birışık, Abdülhamit, Kırâat İlmi ve Tarihi, Emin yay., Bursa, 2014, s. 74.}

Muhammed Halef b. Hişâm, Ebû Ya’kub İshak b. İbrahim, Ebu’l-Hasen İdris b. Abdülkerim.229

Bu guruplandırma, Medine, Mekke, Basra, Şam, Kûfe olarak karşımıza çıkmakta fakat Medineliler, Medeniyyü’l-Evvel ve Medeniyyü’l-Ahir diye ikiye ayrılmaktadır.

Bazen de Medine ehli (Medeniyyü’l-Evvel ve Medeniyyü’l-Ahir), Hicaz ehli (Medine, Mekke), Irak ehli (Basra ve Kûfe), Haremiyyü (Medine ve Mekke) ve Şam Ehli (Dımeşk ve Hımsıyyi230_{) olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, diğer âlimlerin}

aksine Caʽberî’nin “Hımsıyyi” ayrı bir ekol olarak zikrettiğini görmekteyiz.231

2.4.3.1. Medînelilere Göre Âyet Sayıları

Medinelilerin vermiş olduğu sayılara baktığımızda aynı iki kişiden, iki ayrı rivâyet ve farklı sayılar verilmiştir. Bu rivayetlerde sahabenin adının zikredilmediği görülmektedir.232

2.4.3.1.1. Medeniyyü’l-Evvel’e Göre Âyet Sayıları

Medine Kıraat imamı Nâfi’ b. Abdurrahman b. Ebû Nuaym el-Leysi, Ebû Caʽfer Yezîd b. el-Ka’ka’dan ve Şeybe b. Nasah’tan rivâyet ederek kabul ettikleri sayı 6217’dir.233

2.4.3.1.2. Medeniyyü’l-Ahir’e Göre Âyet Sayıları

İsmâil b. Caʽfer el-Medenî, Îsâ b. Mînâ b. Verdân, Süleyman b. Müslim b. Cemmâz, Ebû Caʽfer ve Şeybeden merfûan rivâyet ederek kabul ettikleri sayı 6214’tür. Ebû Caʽfer’den rivâyet edilen başka bir görüşte ise bu sayı 6210’dur.234

229 _{Öztoprak, M. Siraceddin, Kur’an Kırâati, Beyan yay., İstanbul, 2005, s. 55.}

230 _{Hımsıyyi (Humus) Şurayh b. Yezid el-Hımsî el-Hadramî’ ye dayandırılır. Caʽberî dışındakiler} “Dımeşk” ile ”Hımsıyyi” ayırmayıp “Şam” diye isimlendirmektedir. Caʽberî’nin vermiş olduğu bilgiye göre Hımsıyyi’nin toplam âyet sayısı 6231’dir. Bkz. Caʽberî, a.g.e.,s. 27-28.

231 _{ed-Dânî, a.g.e., s. 79-82; Caʽberî, a.g.e.,s. 27-29.}

232 _{Keskin, Hasan, “Ayetlerin Sayısı Hakkındaki İhtilaf Nedenleri”, Cumhûriyet Üniversitesi İlâhiyat}

Fakültesi Dergisi, sayı 13, Sivas, 2009, s. 58.

2.4.3.2. Mekkelilere Göre Âyet Sayıları

Mekkelilerin rivâyeti merfûan olup, bu sayıyı Kıraat imamı Abdullah b. Kesîr b. Amr ed-Dârî’den, o da Abdullah b. Abbas ve Ubey b. Ka’b’dan rivâyet etmiştir. Kabul ettikleri sayı 6219’dur.235 Bu sayıyı isnad ettiklerine bakınca, âyet sayılarında 6219 sayısı ayrı bir önem kazanmaktadır.

2.4.3.3. Basralılara Göre Âyet Sayıları

Basralıların Âsım b. Ebi’s-Sabbâh el-Cühderî’den rivâyet ederek kabul ettikleri sayı 6205’tir. Eyyub b. el-Mütevekkil ve Ya’kub b. el-Hadramî de rivâyette bulunmuş, fakat Eyyub b. el-Mütevekkil bir sayı ile muhalefet ederek 6204 olduğunu söylemiştir. Yine bütün Basralılar Osman b. Said’den Medeniyyü’l-Evvel’in kabul ettiği sayı olan 6217’yi de rivâyet etmişlerdir.236

2.4.3.4. Kûfelilere Göre Âyet Sayıları

Kûfelilerin rivâyetleri merfûan olup kabul ettikleri sayı 6236’dır. Bu sayıyı Kıraat imamı Hamza b. ez-Zeyyât, İbn Ebû Leylâ’dan, o da Ebû Abdurrahman es- Sülemî’den, o da Ali b. Ebû Tâlib’den rivâyet etmiştir. Bu rivâyete bakınca kabul edilen bu sayının Ali b. Ebû Tâlib’e ait olduğu ortaya çıkmaktadır. Yine aynı sayıyı Kisâi, Süleyman b. İsâ ve başkaları Hamza’dan rivâyet etmiştir. Ayrıca Basralıların kabul ettiği sayı Kıraat imamı Âsım b. Ebû’n-Necûd Behdele tarafından da nakledilmiştir. Kûfeliler Medeniyyü’l-Evvel’in kabul ettiği 6217 sayısını da Medînelilere isnad ederek rivâyet etmişlerdir.237

2.4.3.5. Şamlılara Göre Âyet Sayıları

Şamlıların Eyyub b. Temîm el-Kârî, Yahya b. Hâris ez-Zimmârî’den merfûan rivâyet ederek kabul ettikleri sayı 6220’dir. Bazıları da bu rivâyeti kıraat imamı

234 _{Caʽberî, a.g.e.,s. 29-30.} 235 _{Caʽberî, a.g.e.,s. 29-30.} 236 _{Caʽberî, a.g.e.,s. 29-30.} 237 _{Caʽberî, a.g.e.,s. 29-30.}

Abdullah b. Âmir b. Yezid el-Yahsûbî’ den yapmışlardır. Bir başka rivâyette ise bu sayı 6225’dir.238