Kütahya’da Günümüze Ulaşamayan Çeşmeler

İ. H. Uzunçarşılı, “Kütahya Şehri” adlı kitabında, Kurşunlu Camii’nin bitişiğinde bir çeşme olduğundan ve bu çeşmenin sağında bir kitabe olduğundan bahsetmektedir. Ancak bu çeşmenin tarihi, mimarisi veya süslemesi hakkında bilgi vermemiştir.190

Yakın zamanda burada bir çeşme ve sebillerin bulunduğu binanın varlığı kaynaklarda geçmektedir. Hatta bu yapıda, sebillerin üstünde 1377 tarihli bir kitabenin olduğu belirtilmektedir. Günümüzde böyle bir yapıya rastlanmamıştır. Camii ve çevresinde restorasyon ve çevre düzenlemesi çalışmaları devam etmektedir.191

3.2.2. Kütahya İshak Fakih Camii Çeşmesi

İ. H. Uzunçarşılı, “Kütahya Şehri” adlı kitabında, İshak Fakih Çeşmesi adlı bir çeşmeden bahsetmektedir. Bu çeşme, İshak Fakih Camii’nin yanında yer almaktadır. Beş satırlık kitabesinde 1420 yılında, Germiyanoğlu Beyliği’nden II. Yakup döneminde ulemadan İshak Fakih bin Halil tarafından inşa ettirildiği bilgisi yer almaktadır.192 Bu çeşme hakkında detaylı bilgi verilmemiştir.

3.2.3. Kütahya Cafer Paşa Çeşmesi

Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde, Kütahya’nın Zereğen mahallesinde, 1579-1580 yılında, Kütahya’da görev yapmış, Anadolu Beylerbeyi Cafer Paşa tarafından yaptırılmış olan Cafer Paşa Çeşmesi’nden bahsetmektedir.193 Ancak çeşmenin tarihi, mimari ve süsleme özellikleri hakkında bilgi yer almamaktadır.

189 Bu bölümde adı geçen çeşmeler hakkındaki veriler, daha önce yapılmış olan farklı yayınlardan alınmış olup bu yayınlardaki mevcut bilgiler açıklamada verilmiştir. Çeşmeler günümüze ulaşamadığı için de detaylı bir bilgi verilememiştir.

190 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 77.

191 Kalyon, Kütahya’da Su Medeniyeti, 38.

192 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 85-86; Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi <bir deneme>”, 440.

150

3.2.4. Kütahya Arslan Bey Camii Karşısındaki Meydan Çeşmesi

Çeşme, 16. yüzyıla tarihlendirilmektedir. Dilimli bir kemeri bulunmakta kitabesi ise tam okunamamaktadır. A. Altun bir fotoğrafını paylaşmıştır. Çeşmenin iki tarafındaki ayaklarda, çarkıfelek motifli bir madalyondan çıkan yarım palmet motifi işlenmiştir.194

3.2.5. Kütahya Pekmez Pazarı Kuyumcular Çarşısı Mehmed Paşa Çeşmesi

1762-1763 yılında Kütahya’da görev yapmış olan Mehmet Paşa, burada bir mektep ve bir çeşme yaptırmıştır.195 Çeşme hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir.

3.2.6. Kütahya Seyid Mehmed Paşa Çeşmesi

Kütahya’da görev yapmış olan Seyid Mehmed Paşa’nın, Kütahya’da bir çeşme yaptırdığı bilinmektedir. Çeşmenin kitabesi, Karagöz Paşa Camii’nde görev yapan müezzin Şükrü Efendi tarafından bulunmuş ve cami içine yerleştirilmiştir. Bu kitabede 1780 tarihi yazılıdır.196

3.2.7. Kütahya Cemaleddin Mahallesi Ali Paşa Konağı Çeşmesi

18. yüzyıla tarihlendirilen yuvarlak kemerli çeşmenin ön yüzünde meyve kabartmaları olduğu belirtilmektedir.

3.2.8. Kütahya Kurşunlu Camii Sokağındaki Kitabe Alınlıklı Çeşme

Küçük boyutlu çeşmenin üzerinde basık kemerli mermer bir kitabe yer alır. Bu kitabe bir hayli karışıktır, ancak h. 1215 tarihi okunmaktadır. 1800-1801 yılında, Hacı Halil Ağa ruhu için yaptırılmıştır.

3.2.9. Kütahya Macar Evi Çeşmeleri

Macar Evi’nde 1814-1815 ve 1822-1823 yıllarına tarihlenen iki çeşme bulunmaktaydı. Ancak bu ev ve çevresinde yapılan araştırmalar esnasında çeşmelere rastlanmamıştır.197

194 Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi <bir deneme>”, 441.

195 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 168.

196 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 169.

151

3.2.10. Kütahya Maruf Mahallesi Melekgirmez Sokaktaki Çeşme

18.-19. yüzyıla tarihlendirilen çeşmenin eski bir fotoğrafında kurnası ve çeşmenin ön yüzü görülmektedir. Çeşme cephesinin üst kısmında dört dilimli külah bulunmaktadır. Bu dilimlerin her birinde servi motifi işlenmiştir.

3.2.11. Kütahya Musalla Mezarlığındaki Çeşme

19. yüzyıl ortalarında tarihlendirilen çeşme, meydan çeşmeleri içinde yer almaktadır. Geniş yuvarlak kemeri, mermer aynalığı ve üzerindeki kitabesi ile dikkat çekicidir. Ayna taşında farklı bitkisel motiflerin yanı sıra servi ağacı motifinin işlendiği görülür.198

3.2.12. Kütahya Yeni Mahalle Dibek Aralığındaki Çeşme

Kütahya şehir merkezindeki Yeni Mahalle’de, Dibek Aralığı Mevkii’nde Germiyanoğlu dönemine tarihlenen, ancak 1897-1898 yılından yenilenmiş bir çeşme bulunmaktaydı. Bölgede yapılan arazi çalışmalarında çeşmeye rastlanılmamıştır.

3.2.13. Kütahya Hamidiye Mahallesi Rabia Hanım Çeşmesi

Hamidiye Mahallesinde, 1908 yılında yapılmış olan Rabia Hanım Çeşmesi bulunmaktaydı. Bu çeşmenin eski bir fotoğrafından anlaşıldığı üzere ayna taşı kadın mezar taşı biçiminde yapılmıştır.199

3.2.14. Kütahya Küpecik Camii Karşısındaki Çeşme

Eski bir fotoğraftan anlaşıldığı üzere çeşmenin nişinde farklı bitkisel motiflerin işlendiği görülmektedir.200

3.2.15. Kütahya Aşağı Hisar Mahallesindeki Çeşme

İ. H. Uzunçarşılı, “Kütahya Şehri” adlı kitabında, üzerinde bir türbeye ait olan yazıtın bulunduğu bir çeşmeden bahsetmektedir. Bu türbe kitabesinin 1366 tarihli olduğunu

198 Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi <bir deneme>”, 443.

199 Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi <bir deneme>”, 442.

152

belirtmiş, ancak çeşme hakkında bilgi vermemiştir. Kitabe, Yusuf bin İbrahim adlı bir kişiye aittir.201

3.2.16. Mehterbaşızade Mehmed Ağa Çeşmesi

Konum ve tarih bilgisi belirtilmeyen çeşmenin nişi yukarıdan iki kademeli yuvarlak kemerle sonlanmıştır. Nişin üst kısmında bir rozet, kemerin başlangıç noktası ekseninde ise üç satır ve altı kartuştan oluşan kitabesi görülmektedir.202

3.2.17. Kütahya Yukarı Hisar Mahallesindeki (Hisar Kahvesi Arkası ) Çamaşırlık ve Çeşme

Ressam Yakupoğlu’nun bir tablosundan anlaşıldığı üzere Yukarı Hisar Mahallesi’nde çeşmesi olan bir çamaşırlık bulunmaktadır. Bu tablo ve bu çevreye ait bir fotoğraftan anlaşıldığı üzere bu çeşme yuvarlak kemerlidir, bu yuvarlak kemer iki yandan çifte sütunceli bloğa oturmaktadır.203

3.2.18. Kütahya Hacce Fatma Hanım Mektebi Altındaki Çeşme

İ. H. Uzunçarşılı, “Kütahya Şehri” adlı kitabında, Kütahya’daki Hacce Fatma Hanım Mektebi’nin altından bir çeşme olduğundan bahsetmektedir. Çeşmenin tarihi, mimarisi ve süslemesi hakkında bilgi vermemiştir. Ancak bu çeşme, mektep ve bir başka yerdeki üç çeşme için Kuruçay Köyü’ndeki Çarık Değirmeni’ni vakfettiği bilgisini vermiştir.204

3.2.19. Kütahya İç Kalesinde 1 Nolu Çeşme

İ. H. Uzunçarşılı, “Kütahya Şehri” adlı kitabında iç kale içerisinde bir çeşme olduğundan bahsetmektedir. Ancak bu çeşme hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir.205 Evliya Çelebi’de İç Kale’de bir çeşme olduğundan bahsetmektedir. Buradaki çeşmeden bahsederken “aynü’l-hayât çeşmesâr” ve “âb-ı hayât çeşmesi” ibarelerini kullanmıştır.206 A. Altun ise 1980 yılı civarından bu çeşme kalıntısı

201 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 74-75.

202 Altun, “Kütahya’nın Türk Devri Mimarisi <bir deneme>”, 699.

203 Tablo ve 98. Sayfadaki fotoğraf incelendiğinde çeşmenin geçmişte sağlam olduğu, yakın tarihlerde kısmen yıkıldığı anlaşılmaktadır. Bölgedeki arazi çalışmalarında ise bu çeşmeye rastlanılmaması, çeşmenin ortadan kaldırıldığını düşündürmektedir. Ayrıntılı bilgi için bk. Kalyon, Kütahya’da Su

Medeniyeti, 56, 98.

204 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 137.

205 Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, 12.

153

görmüştür. Moloz taştan inşa edildiğini, nişinin sade olduğu, kaplamalarının söküldüğünü belirtmedir. Ayrıca çeşmenin bir fotoğrafını da yayınlamıştır.

3.2.20. Kütahya İç Kalesinde 2 Nolu Çeşme

1980 yılı civarında Kütahya İç Kalesi’nde şehre inan yolun kenarında iki köşesinde çifte sütunceli blokların görüldüğü sivri kemerli bir çeşme bulunmaktaydı. Arazi çalışmaların bu alanda herhangi bir çeşmeye rastlanmamıştır.207

154