Günümüz koĢullarında rekabet avantajı doğal kaynak ve ölçek ekonomisinin ötesinde inovason yapma kabiliyeti, yenilik gibi kavramlarla sağlanmakta ve sürdürülebilmektedir. ĠĢletmeler ileri teknolojileri üreterek ve kullanarak, yenilikçi ürün, hizmet sunarak rekabet avantajı sağlamaktadır. Bir bölgedeki iĢletmelerin ulaĢabileceği rekabet avantajı yerel iĢ ortamı ve imkanlardan etkilenmektedir. Rekabet avantajı her Ģeyden önce iyi yitiĢmiĢ insan gücü, üretim teknolojileri ve altyapı imkanlarına bağlıdır. Kümelenmeler rekabet üstünlüğünü üç temel konuda geliĢtirmektedir (Porter, 1998). Bunlar; kümede yer alan iĢletmelerin verimlilik düzeyi artmaktadır, küme katılımcılarının yenilik ve verimlilik kapasitelerini arttırmaktadır, kümelenmelerin büyümesini sağlayacak yeni iĢ alanlarının kurulmasını teĢvik etmektedir. Kümelenme üyeleri karĢılıklı olarak bağımlıdırlar ve birisinin göstereceği iyi performans diğerlerini de iyi yönde etkileyecektir.
Kümelenme üyeleri arasındaki bağlar, parçaların toplamından daha büyük bir yapının oluĢmasını sağlar. Kısaca kümelenme aĢağıdaki faydaları katılımcılarına sağlayabilir;
ĠĢletmelerin üretkenliğini attırır, Verimliliğini arttırır
Yenilikçiliği besleyerek yeni ürünlerin tasarlanmasını destekler,
Kümelerin kendisini geniĢleten ve güçlendiren yeni iĢ alanlarının ortaya çıkmasını sağlar. ĠĢletmelerin esnekliğini kaybetmeden büyük iĢletmelerin elde edebileceği faydaları sağlar
Üretkenlik açısından, girdilere sahip olmada, bilgiye, teknolojiye ve gerekli kurumlara eriĢmede, iliĢkileri koordine etmede avantaj sağlar,
UzmanlaĢmıĢ ve deneyimli personele ulaĢmada, iĢe alımlarda zaman ve maliyet avantajı sağlar,
Ġyi geliĢmiĢ bir küme uzmanlaĢmıĢ tedarikçilere sahiptir, bu tedarikçileri kullanmak iĢlem maliyetlerini düĢürür,
Pazar ve teknoloji gibi rekabeti etkileyecek bilgiler küme içinde birikerek, kümedeki iĢletmelere doğal olarak aktarılır,
KiĢisel iliĢkiler ve topluluk bağlarının sağladığı güven bilgi akıĢını hızlandırır ve bilgiyi daha akıcı hale getirir.
27
1.6.1. Kümelenme ve Verimlilik
Küme firmaları uzmanlaĢmıĢ girdilere ve çalıĢanlara, enformasyona, ara mallara, kurumlara ve kamu desteklerine, altyapıya daha ucuz bir maliyetle ulaĢabilirler. Diğer firmalarla karĢılaĢtırıldığında parça, makine, uzmanlaĢmıĢ personele ulaĢım çok daha düĢük maliyetlerle gerçekleĢtirilebilir. UzmanlaĢmıĢ tedarikçilerin bölgeye çekilmesi mümkün olur. ‗’Yerel ilişkilerdeki şeffaflığı ve süregelen doğasının yanısıra, kötü performansın diğer kümelenme katılımcılarının gözündeki itibarı üzerinde yarattığı kötü etki nedeniyle, tedarikçilerin aşırı fiyatlandırma ya da taahhütlere uymama gibi çıkarcı davranışlarını dizginler’’(Porter, 2010 s.261). Küme üyelerinin Tedarikçilerin garanti ve kurulum, servis hizmeti gibi hizmetlerinden daha hızlı ve ucuz olarak faydalanmaları mümkün olur.
Küme içersinde ve dıĢ çevre ile geliĢtirilen yüz yüze sıkı iliĢkilerle bilgiye ulaĢmak daha kolay olur. UlaĢılan bilgiler iyi kullanıldığında önemli bir rekabet üstünlüğü sağlayacak faaliyetlere dönüĢtürülebilir. Bu da küme firmalarını daha üretken ve inovasyoncu olmalarını sağlar.
Kümelerde uzmanlaĢmıĢ firmaların birbirlerine ara mal üretmeleri, ortak pazarlama faaliyetleri yapmaları verimliliklerini arttır. Kümenin itibarının artması alıcıları, tedarikçileri bölgeye çeker. Bu iĢ hacminin artmasına, tedarik maliyetlerinin düĢmesine, yardımcı olur. Firmaların tek baĢlarına ulaĢmakta zorlanacakları ölçek ekonomisine ulaĢmalarına katkı sağlayabilir. Küme katılımcılarına küçük olmanın esnekliğini, çevikliğini sağlarken; büyük olmanın verdiği avantajları da elde etmesini destekler. Devletin yapması gereken özel altyapının daha çabuk yapılmasını, ortak lobi faaliyetleriyle yasal düzenlemelerin yapılarak sorunların çözülmesine veya teĢviklerin alınmasına katkıda bulunur. Kamunun sağladığı eğitim imkanlarıyla yetiĢmiĢ, uzmanlaĢmıĢ kiĢilerin bölgeye çekilmesine ve istihdamına katkı sağlar.
Bütün bunlar küme firmalarına verimliliklerini arttırma imkanı sağlar.
Özetle; endüstriyel kümeler, fiziksel ve insan gücü altyapısını ortaklaĢa kullanabildikleri, profesyonel insan kaynağına ve girdilere yakın oldukları, ölçek ekonomisinden faydalandıkları, uzman tedarikçilere sahip oldukları için
28
üretkenlikleri artar. Bilgiye yakın olmak, ortaklaĢa bilgi üretmek ve kullanmakla inovasyon kabiliyetleri yükselir, müĢteri beklentilerini hızla öğrenerek cevaplayabilirler. Kapsamları geniĢledikçe kamu altyapılarından ve teĢviklerinden daha fazla faydalanabilirler. Kümenin içinde oluĢan bilgi birikimi ve yüksek rekabetle müĢteriye inovativ ürünler sunabilirler. Toplamda hem üretkenlikleri hem de verimlilikleri artarak rekabetçi bir yapıya ulaĢırlar.
1.6.2. Kümelenme ve Yenilik (Ġnovasyon)
Günümüzde rekabet avantajı sağlamak ve sürdürmenin en temel anahtarı inovasyondur. Ġnovasyon; ―yenilikçi fikirlerin katma değerli çıktılara dönüĢtürülme süreci‖ olarak tanımlanabilir. BaĢka bir deyiĢle katma değer oluĢturmak amacıyla yeni ürün, hizmet, süreç, iĢ modeli fikirlerinin uygulamaya konulmasıdır.‘’Çoğu inovasyon, tek bir büyük teknolojik buluştan ziyade küçük sezgilerin ve ilerlemelerin
toplamına dayandığından, sıradan ve değişkendir’’ (Porter, 2010, s.209).
Ġnovasyonun kaynağı ise iyi eğitim görmüĢ konusunda deneyim kazanmıĢ ve uygun bir kültür ortamında yetiĢerek giriĢimcilik potansiyeline ulaĢmıĢ, detayda uzmanlaĢtığı gibi büyük resmi de görebilecek olgunluğa eriĢmiĢ insanlardır.‘’Çok az
istisna hariç inovasyon olağanüstü bir çabanın sonucudur’’ (Porter, 2010, s.210).
Bu nitelikteki insanların yetiĢmesi önce aile sonra eğitim kurumları ve iĢ dünyası ve o toplumun kültür yapısıyla ilgilidir. Küme içinde rekabet ve iĢbirliğinin birlikte gerçekleĢtirilmesi küme firmalarının inovasyon yapma baskısını arttırır. Bilgi akıĢının hızlı olması inovasyon için ortam hazırlar. Küme içindeki firmalar inovasyon için gereken yeni fikirlere, parçalara, servislere, makine teçhizat ve diğer bileĢenlere daha kolay ulaĢabilmektedir. Küme firmaları prototip ve deneme maliyetini azaltabilir. Küme içindeki rekabet inovasyon ve ürün farklılaĢtırma motivasyonunu güçlendirir (Lin et al., 2006). MüĢterilerle, uzmanlaĢmıĢ tedarikçilerle, üniversitelerle, sivil toplum kuruluĢlarıyla kurulan sıkı iliĢkiler inovasyon için uygun bir ortam yaratır. GeliĢmiĢ talepleri olan müĢterilerle kurulan bağ pazar eğilimlerinin daha kolay fark edilmesini sağlayabilir. Kümelenmelerin yenilik ihtiyacının ve fırsatının algılanması açısından sunduğu potansiyel üstünlükler önemlidir; ancak üye firmaların bu bilgilere dayanarak hızlı hareket edebilmelerini sağlamak üzere sunulan esneklik ve kapasite de bir o kadar önemli olabilir (Porter, 2010, s.268).UzmanlaĢmıĢ tedarikçilerin son uygulamalar konusundaki bilgisi küme
29
firmalarının da kendi uzmanlaĢtıkları konuya adapte edebilecekleri fikirlerin doğmasına ve uygulanmasına zemin hazırlar. Üniversiteler ARGE‘nin yapıldığı, bilginin üretildiği kurumlar olmalıdır. Elde edilen sonuçların hayata geçirilmesi, ticarileĢtirilmeleri küme üyeleriyle ortaklaĢa gerçekleĢtirilen çalıĢmalarla yapılabilir. Bilimsel araĢtırmaların ürün, hizmet ve süreçlere çevrilerek ticari anlamda pazarlanabilmesi gücün korunmasındaki en temel vasıftır. Bütün bu etkenlerin birleĢimiyle küme firmaları, küme dıĢındaki firmalara göre daha fazla inovasyon yapabilir. Kümelerin oluĢum ve geliĢiminde, sürdürülebilir olmasında en önemli etkenlerden biri inovasyondur. Kümenin olgun bir duruma gelerek uluslar arası rekabette baĢarılı konuma gelmesi durumunda bu durumunu sürdürebilmesi ve güçlendirilmesi için inovasyon kabiliyetinin canlı tutulması en önemli konudur. Mevcut ampirik kanıtlar, sıkı kaynaĢmıĢ sosyal toplulukların, endüstriyel kümelerin ekonomik gücü ve sürdürülebilirliğinin arkasındaki en önemli faktör olduğunu göstermektedir (Morosini, 2002).
1.6.3. Kümelenme ve Yeni ĠĢ OluĢumu
Kümelerin bilgiye, üretkenliğe, verimliliğe, inovasyona sağladığı katkılar, küme dıĢındaki firmaları da kümeye katılma konusunda teĢvik eder. Altyapının uygun olması, küme içi ticaretin hacmi de firmaların kümeye katılma isteğini arttırır. Küme içindeki bilgi akıĢı, kümede çalıĢanların yeni fırsat ve boĢlukları erkeden fark etmesini kolaylaĢtırır. Böylece küme çalıĢanlarının, mevcut iĢinden ayrılarak belirlediği konuda kendi iĢini kurması daha yaygın olarak görülen bir durumdur (Porter, 2010). Kümenin baĢarısı arttıkça, kümenin ününden, itibarından, iĢ yapıĢ tarzından faydalanmak isteyen firmalar da kümeye katılma eğiliminde olurlar. Kümedeki büyük firmalar hızlı bilgi akıĢının etkisiyle, baĢarı kazanma ihtimali fazla olan yeni teknoloji Ģirketlerini fark ederek satın alabilir veya ortak olabilir. Küme içersinde gömülü bulunan teknolojik ve piyasa bilgisine ulaĢmanın en kolay yolu kümeye dahil olmaktır. Kümelere giriĢ ve çıkıĢ engellerinin azaltılması kümeye gelen ve ayrılan firmaların sayısını arttırabilir. Bu kümenin dinamik bir yapıda olmasına katkıda bulunur. Kümeler yeni iĢletme oluĢumlarıyla gücünü daha da arttırarak zaman içinde daha çok ve çeĢitli firmaların olduğu bir yapıya ulaĢır.
30
Kümeler yeni iĢ geliĢtirmek için belirli bir ölçek ekonomisine ulaĢtıkları için uygun bir pazar sunar (Lin et al., 2006). Yeni firmaların getireceği yeni bağlantılarda önemlidir. Ancak yeni firmaların hemen kümeye sosyal anlamda kabulü kolay değildir. Zamanla küme normlarının benimsenerek güven iliĢkisi geliĢtirilir.
Güçlü bir küme zenginlik, yüksek kalite iĢler, ihracat geliri ve yeni iĢler oluĢturur. Bu değerler yalnız o kümenin değil aynı zamanda o ülke hatta bölge için önemli değerlerdir (Kaynak, http://www.clusternavigators.com/). Kümedeki faaliyetleri ve ortamı ile yeni iĢ kollarına geçebilecek deneyimi edinme potansiyeli önemli bir getiri olabilecektir. Bütün bu etkinlikler iĢ imkanlarının artmasına yolaçar.