Sosyo - Kültürel Yapısı

eski tarihli 1871 yılı kayıtlarına göre Midyat’ta 13,997 hane ve 210 köy bulunmaktaydı. Nüfusu ise 30.920’si Müslüman, 5.572’si ise Gayri Müslim olmak üzere toplam 36.492 kişiden oluşmaktaydı.

Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte düzenli nüfus sayımları başlamış ve ülkemizde 1927 yılından itibaren, her beş yılda bir nüfus sayımları yapılmıştır. Toplam nüfusun 31.945 olduğu Midyat’ta nüfus gelişimi belli dönemler hariç genelde yukarıya doğru ve kent nüfusunun lehine doğru bir artış göstermiştir. 1927 yılında kır nüfusunun kent nüfusuna göre yedi kat fazla olduğu ilçede, 2000 yılı nüfus sayımlarında bu oranlar oldukça yakın duruma gelmiştir. Bu nüfus sayımına göre yöredeki kent ve kır nüfusunun kadın-erkek dağılımı toplam 128.085’tir (Çetin, 2005: 85-87).

2.1.6. Sosyo - Kültürel Yapısı

Midyat, pek çok medeniyete ev sahipliği yapan geçmişten geleceğe bir köprü durumunda olan yapısıyla farklı kültürlere, örf ve âdetlere farklı dinlere ve dillere sahip olup bir arada yaşayabilmeyi becerebilen kentlerimizdendir.

Teknoloji çağında olmamız ve bunun olumsuz etkilerine rağmen Midyat, kültürel anlamda gelenek ve göreneklerini halâ barındırmaktadır. İnsanlar arasındaki ilişkilerde, özel günlerde gerekse de doğum, evlenme ve ölüm âdetlerinin uygulanmasında kendini göstermektedir. Farklı etnik grupların bir arada bulunmasıyla da farklılıklar ve ortaklıklar kültürün bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadır.

En belirgin özelliği ‘dinler ve diller kenti’ olan Midyat, tarihler boyunca bünyesinde farklı dinden insanları bir arada barındırmıştır. Dinler kentidir; çünkü tarih boyunca Müslümanlar, Süryaniler ve Yezidiler birlikte yaşamışlardır. Diller kentidir; çünkü Türkçe, Arapça, Kürtçe, Süryanice, yörede konuşulmaktadır.

Midyat yöresindeki etnik köken; kültür, din, dil çeşitliliklerine karşın kökenleri ayrı olan kültür toplulukları arasında sürekli olarak bir gelenek alışverişi olmuştur. Midyat’ta farklı dinden bile olsa eller hep aynı dua için açılır: ‘Bağışlanma ve Esenlik’

Hıristiyanların en çok yaptıkları dua

‘Göklerdeki Babamız, adın kutsal kılınsın. Egemenliğin gelsin. Gökte olduğu gibi, yeryüzünde de senin istediğin olsun. Bugün bize gündelik ekmeğimizi ver. Bize karşı suç

24

işleyenleri bağışladığımız gibi, sen de bizim suçlarımızı bağışla. Ayartılmamıza izin verme. Kötü olandan bizi kurtar. Çünkü egemenlik, güç ve yücelik sonsuzlara dek senindir.’ (Matta Bölüm 6 Dua 9-13).

Müslümanların en çok yaptıkları dua

‘Hamd ve Alemlerin Rabbi; Rahman ve Rahim ve din gününün (ahret’in) sahibi olan Allah’adır. Biz yalnızca sana ibâdet eder ve yalnızca senden yardım dileriz. Bizi doğruya ilet. Kendilerine nimet verdiklerinin yoluna. Gazaba uğrayanların ve sapmışlarınkine değil.’ (Kur’an-ı Kerim Fatiha Suresi 1-7).

Yezidilerin en çok yaptıkları dua

‘Ya Rabbi, sen Hüdasın. Sen Ezdasın. Sen övgüye layıksın. Bin bir isim sahibisin. Ya Rabbi, Şeyh Şems Güneş’in melek Şeyh Hasan ve Adan’ın, Ebu Bekir ve Kata’nın hatırı için bizi bağışla. Ya Rabbi, bizi Melek Tavus hatırı için bağışla. Ya Rabbi, bizi Adem ve Havva’nın sırrı için bağışla.’ (Bu dua Yezidilerin kutsal saydıkları kitaplarında yer almıyor) (İşler ve Çetin, 2000:1).

Abidlerin diyarında yaşayan üç farklı dinin inanç kaynaklarında yer alan yasaklar da hemen hemen aynı sayılır; kumar, zina, adam öldürme, hırsızlık, yalan yere şahâdet, iftira, gıybet, adaletsizlik vb. konular bunlardan bazılarıdır. Tarihler boyunca dinler arası hoşgörünün hüküm sürdüğünü söylemek mümkün olsa da geçmişte cehaletten, hırstan, menfaat oyunlarından kaynaklı büyük sorunlar yaşanmıştır. Tüm bunlara rağmen hala birbirlerine karşı saygı duymayı, kardeşçe yaşamayı sürdürmüşlerdir

(İşler ve Çetin, 2000: 69).

Midyat, Mardin’in diğer ilçelerine göre eğitim ve öğretim alanında sahip olduğu okul sayısı ile daha şanslı sayılabilir. 1923- 1933 yılları arasında sadece bir ilköğretim okulu vardı. 1963-1973 arasında beş okul merkezde ve 59 okul da köylerde bulunmaktaydı. Midyat eğitim seviyesi (okur-yazar oranı, eğitim kurumlarına devam eden kadın-erkek nüfusu oranı gibi) bakımından ülkemizin genel karakteristik özelliğini yansıtmakta olup okuma yazma oranı %82 dir. Yörede okullar dışında da eğitim - öğretimin verilmeye çalışıldığı bazı çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan bu çalışmalar ise kurslar ve sosyal etkinliklerdir.

25

Kurslar

- Genel Meslek Kursları

- Sanayi Eğitim Kursları - Sosyal ve Kültürel Kurslar Sosyal ve Kültürel Etkinlikler

- Anma (Gün ve Geceler) - Folklorik çalışmalar - Kermes - Konferans - Müzik çalışmaları - Panel - Sergi - Tiyatro - Toplantılar

Midyat Halk Eğitim Merkezi özellikle okuma- yazma kursları açmıştır. Diploma sahibi olmayanlar için de kurslar açılmıştır. Mesleki alanda da ilçeye büyük katkısı olmuştur. Mesleki Alanda Açılan Kurslar

- Biçki-dikiş - El sanatları - Elektrikçilik - Elektronik - Halıcılık - Kalorifer ateşçiliği

26

- Kilimcilik

- Midyat taşı kesimi ve işleme

- Makine nakışları - Trikotaj

- Yorgancılık

Halk Eğitim Merkezi çalışmalarını kırsal alana yayarak eğitim hizmetlerini geliştirmektedir (İşler ve Çetin, 2000: 25-27).

Midyat Yöresinde Bulunan Kilise ve Camiler

Mor Gabriel Manastırı (Deyr-ul Umur): 397 yılında Mor Samuel tarafından kurulan kilise Midyat’a 22 km uzaklıkta bulunmaktadır. Turabdin bölgesi metropolitliğinin merkezi olan kilise en eski ve en faal Hıristiyan manastırlarından biri olma özelliğini göstermektedir. Burada; Meryem Ana Kilisesi, Resuller Kilisesi, Kırk Şehitler Kilisesi, Kartminli Şmuel Kilisesi, Sekiz Kemerli Theodora Kubbesi ve Mısırlılar Kubbesi bulunmaktadır.

Mort Şmuni Kilisesi: 10. asırda yapılmış olan tarihi kilise Metropolit merkezi olarak da kullanılır. Bayramlaşma bu kilisede yapılmaktadır.

Mor Barsovmo Kilisesi: Temeli 4. asırda atılmıştır.

Mor Aksnoya Kilisesi: 4. asırda putperestlerin tapınağı üzerine inşa edilen ilçenin en eski kilisesidir.

Mor Şarbel Kilisesi: İlçe merkezinde bulunan kilisedir.

Protestan Kilisesi: 1900’lü yıllarda inşa edilmiştir.

Meryem Ana Kilisesi: Katolik cemaatine ait bir kilisedir.

Mor Abraham Manastırı: Meryem Ana kubbesinin olduğu manastırda Midyat Hıristiyanlarının merkez mezarlığı yeralır.

Hah Katedrali (Mor Sobo Kilisesi): Mor Sobo’ya adanmış katedralin kalıntıları tarih eserdir.