Kültürel Boyutların Girişimciliğe Etkileri

Sosyal bir kavram olan girişimciliğin; kültürü oluşturan değerlerden etkilenmemesi mümkün değildir. Toplumun en dinamik kesimi olan girişimciler kültürel değişimlerden çok çabuk etkilenmektedirler.138

Daha önce yapılmış araştırma sonuçlarına göre Türk insanının durduğu yer ile başka toplumların insanlarının durduğu yerler karşılaştırılacaktır. Söz konusu boyutların ilki güç mesafesi boyutudur. Hofstede’in araştırmasına göre Türk toplumu, Pakistan, Meksika, Fransa, Yugoslavya gibi ülkelerle beraber yüksek derecede güç mesafesini ön plana çıkaran kategoridedir.139 Çelik’in araştırmasında ise Türk insanının % 39’u gücü meşruiyet sebebi olarak kabul ederken, bu oran Amerika’da % 20, Japonya’da % 73

138 _{Robert D. Hisrich ve Michael P. Peters; Entrepreneurship, Irwin McGraw-Hill, 1998, s. 11}

139 _{Geert Hofstede, Motivation, Leadership and Organizatons: Do American Theories Apply}

Abroad?, Organizational Dynamics, USA 1980, s. 42-63

TEKNİK EKONOMİK SOSYAL PSİKOLOJİK POLİTİK ESTETİK ETİK ve MORAL

olarak görülmektedir.140 Yine Hofstede’in çalışması incelendiğinde güç mesafesinin az olduğu Amerika, Kanada, Hollanda, İngiltere gibi ülkelerin gelişmiş olduklarından hareketle, güç mesafesinin az olduğu kültürlerin girişimcilik için uygun ortam yarattıkları söylenebilir.141

Güç mesafesi boyutu belirsizlikten kaçınma boyutu ile birlikte değerlendirildiğinde girişimciliğin yapısı daha iyi anlaşılacaktır.142 Bu konuda Türk toplumunun durduğu yeri öğrenmek için Hofstede’in çalışmasına bakıldığında; Türk insanının güç mesafesinde olduğu gibi belirsizlikten kaçınmada da yüksek kategoride olduğu görülecektir.143Bunun sebebi Türkiye’de uygulanan yaşam boyu istihdamdır.144Belirsizliğe karşı toleransı yüksek olan insanlar sahip oldukları; enformasyona ve öğrenmeye önem verme, başkalarına karşı duyarlı olma, hiyerarşiyi önemsememe ve riske karşı yüksek espri gösterme gibi özellikleri ile tipik girişimcilik belirtilerini taşımaktadırlar.

Toynbee’ye göre her insan seçme özgürlüğüne sahiptir. Sorunlarının yükünü Tanrı’ya ya da çevreye yüklemezler. Sorunlarını kendileri omuzlarlar çünkü sorunlar kendilerine aittir. Bu noktada belirsizlikten kaçınmadan sonra denetim noktası boyutu ortaya çıkmaktadır.145 Türk toplumu denetim noktası bağlamında dışsal bir görüntü sergilemektedir. Bu görüntünün oluşmasının sebebi Sargut’a göre Türk toplumunda aynı zamanda güç mesafesinin ve belirsizlikten kaçınma eğiliminin yüksek seviyelerde olmasıdır. Denetim noktası açısından içseller ve dışsallar arasında girişimcilik konusunda da farklılık vardır. Şöyle ki; içseller başlarına gelenin kendi yaptıklarının sonucuna inanırlar. Başarılı olmaya önem verirler ve bunun için öğrenme, soru sorma ve sorumluluk üstlenme eğilimleri yüksektir. Katılımcı yönetim stilini benimserler. Yenilik ve yaratıcılık içeren çalışmalardan mutlu olurlar.146 Bunlar aynı zamanda başarılı girişimcilerin sahip olmaları gereken önemli özelliklerdendir. İçsellerin

140 _{İsmail Çelik, Düşüşteki Taylorizm ve Yükselişteki Ohnoizm Karşısında Türk Yönetici Elitinin}

Durduğu Yer, İnönü Üniversitesi Sosyal Bil. Ens. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya 2001, s. 290

141 _{Geert Hofstede, Motivation, Leadership and Organizatons: Do American Theories Apply}

Abroad?, Organizational Dynamics, USA 1980, s. 42-63

142 _{G. Murat Dengiz, Yönetim Yaklaşımlarına Kültürel Açıdan Bakış, http: // www.pyd.org.tr/001.pdf,}

(Erişim tarihi:08/02/2006)

143 _{Geert Hofstede, Motivation, Leadership and Organizatons: Do American Theories Apply}

Abroad?, Organizational Dynamics, USA 1980, s. 42-63

144 _{Selami Sargut, Kültürler Arası Farklılaşma ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2001, s. 182} 145 _{G. Murat Dengiz, Yönetim Yaklaşımlarına Kültürel Açıdan Bakış, http: // www.pyd.org.tr/001.pdf,}

(Erişim tarihi:08/02/2006)

belirsizliğe toleransları yüksek olur. Belirsizliğe yüksek tolerans tanımak da belirtildiği gibi girişimcilik özelliklerindendir.

Boyutların dördüncüsü ise erillik-dişilik boyutudur. Hofstede’e göre atılganlık, para hırsı, yükselme tutkusu gibi değerlerin öne çıkması eril kültürün göstergeleri iken insana ve insani ilişkilere önem verme, yaşamın genel niteliğini ön planda tutma, şefkat, nezaket gibi değerlerin de öne çıkması dişil kültürün göstergeleridir. Aynı çalışmada Türk toplumu İran, İspanya, Fransa, Portekiz gibi ülkelerle dişilik boyutunun egemen olduğu kategoride görünmektedir.147Sargut’un çalışmasında ise dişil kültürlere affedilen sıcaklık, anlayışlılık, sevgi doluluk, halden anlayışlılık, başkalarına karşı duyarlılık, sadıklık, naziklik, merhametlilik ve şefkatlilik hislerinin Türk insanı tarafından öne çıkarıldığı görülmüştür.148 Hofstede’in çalışmasına tekrar baktığımızda eril değerlerin hakim olduğu toplumlar arasında Amerika, İngiltere, Kanada, Avustralya gibi toplumlar görülmektedir. Bunların gelişmelerini tamamlayan, teknolojide ve rekabette önde olan toplumlardan oldukları aşikârdır. Buradan hareketle eril kültürlere hakim değerler de hatırlandığında; erillik-dişilik boyutunda, erilliğin girişimcilik için anlam ifade ettiği söylenebilir.

Söz konusu boyutların sonuncusu ise toplulukçuluk ve bireycilik boyutudur. Sargut’a göre Türk toplumu ortaklaşa davranmayı önde tutan bir kültürün ürünüdür.

149_{Bu kanı Hofstede’in çalışmasıyla desteklenmektedir. Söz konusu çalışmada Türk}

toplumu Pakistan, Japonya, Arjantin gibi ülkelerle birlikte toplulukçuluğu öne çıkaran kategoride görünmektedir. Çelik’in çalışmasında da Türk toplumunun % 75’i toplulukçu görünürken, Amerikanların oranı % 32, Japonların ise % 76 görünmektedir.150

Toplumumuzdaki yüzyıllardır süregelen imece ve benzeri sosyal yardımlaşmaların varlığı toplulukçuluğumuzun önemli bir kanıtıdır.Bireyci kültürlere hakim olan değerleri; kendine güven, bağımsızlık eğilimi, akılcılık, iç denetim odaklılık vs. başarılı girişimcilerin sahip olmaları gereken özelliklerindendir. Doğal olarak bireyciliğin baskın olduğu kültürlerde girişimcilerinde sayıları fazladır.

147 _{Geert Hofstede, Motivation, Leadership and Organizatons: Do American Theories Apply}

Abroad?, Organizational Dynamics, USA 1980, s. 42-43

148 _{Selami Sargut, Kültürler Arası Farklılaşma ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2001, s. 179} 149 _{Selami Sargut, Kültürler Arası Farklılaşma ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2001, s. 185} 150 _{İsmail Çelik, Düşüşteki Taylorizm ve Yükselişteki Ohnoizm Karşısında Türk Yönetici Elitinin}

Durduğu Yer, İnönü Üniversitesi Sosyal Bil. Ens. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Malatya 2001, s. 281

Hofstede’in ve Sargut’un çalışmalarından esinlenerek girişimcilik için elverişli olan boyutları Tablo 6’da görebiliriz.

Tablo 6- Kültürel Boyutların Girişimciliğe Etkileri Girişimcilik İçin Gerekli Seviye Boyut _{Düşük Yüksek} Güç mesafesi Belirsizlikten kaçınma İçsellik Erillik Bireycilik Kaynak:Hofstede,a.g.e.,s.110, Sargut,a.g.e.,s.171

Çalışmamızın bu kısmında toplum için çok önemli olan girişimcilik kavramı kültürel boyutlarla ilgi kurularak incelenmiştir. Toplumun hem sosyal hem de ekonomik gelişmesinde çok fazla etkili olan girişimciliğin toplumun kültüründen birinci derecede etkilendiği konuyla ilgili yapılmış çalışmalardan da anlaşılmaktadır. Girişimciliğin yüksek düzeyde olabilmesinin toplumun kültürü ile ilgili olduğu görülmektedir. Girişimciliğin yüksek seviyelerde ve etkin olabilmesi için toplumların; belirsizlikten kaçınma seviyeleri ve güç mesafeleri düşük olmalı, bunun yanında bireycilik, erillik ve içsellik özellikleri de yüksek olmalıdır.