Küçülme Alternatifler

Küçülme, harcama kesintisi için en yaygın seçenek olsa da örgütlerin elinde maliyetleri azaltacak başka seçenekler de bulunmaktadır. Küçülme ile finansal

performansta istenilen sürekli iyileşme sağlanamadığında işletme yönetiminin başka seçeneklere yönelmesi gerekmektedir. Yeniden işe alımları durdurma, fazla mesaiyi sınırlama, erken emeklilik ve gönüllü işten çıkarma teklifi, ücretsiz izin, iş paylaşımı, yeniden yapılanma/yeniden eğitim, maaşları düşürme ve ikramiye teşviklerini elimine etme, geçici işgören kullanımı gibi uygulamalar küçülmeye alternatif olabilmektedir.265

- Yeniden işe alımları durdurma: Örgütler, finansal açıdan zorda olduklarında, örgüte yeni işgörenler almamakta veya başlatılmış bir işe alma süreci varsa geçici bir süre için dondurmaktadır.

- Fazla mesaiyi sınırlama: Fazla mesaiyi azaltmak örgüt tarafından uygulanabilecek ilk tasarruf tedbirlerinden biridir. Bu seçenek bordrolardaki parasal baskıyı azaltacak olumlu etkiye sahiptir.

- Erken emeklilik ve gönüllü işten çıkarma teklifi: Çalışma süreleri dolmuş veya emeklilik yaşı gelmiş çalışanların emekliliğe sevk edilmesi uygulamasıdır. Bu yöntemle bireyler, herhangi bir finansal kayba uğramamaktadır.266

Bir çok örgüt, uzun vadeli tasarruf sağlamak amacıyla, işgücünün çıkarlarında bir kayıp olmaksızın 65 yaşından önce emekli olabilecekleri düzenli bir şekilde devam eden erken emeklilik planına sahiptir.267

- Ücretsiz izin: Belli bir zaman dilimi içerisinde başarılı olamayan örgütler ücretsiz izinleri seçebilmektedir. Ücretsiz izin seçeneğini tercih eden örgütler, yalın bir işgücü, daha rekabetçi bir pozisyonu ve yeni ürünleri ortaya çıkarma gibi konularda başarı elde ettiklerini ifade etmektedir.

265 _{Gülay Özdemir, (2002), “Örgütsel Küçülme”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Seminer Notu,}

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), s.6.

266 _{Karabağ, Ön.ver., s.25.}

- İş paylaşımı: Gerçekleştirilecek işin işgörenler tarafından paylaşılması yoluyla işgörenlerin çalışma saatlerinin azalması ve dolayısıyla ücretlerin düşmesi anlamına gelmektedir.

- Yeniden yapılanma / yeniden eğitim: Teknolojik gelişmelerden veya şirket birleşmelerinden dolayı işini kaybeden işgörenlerin eğitildiği ve ihtiyaç duyulan diğer bölümlere aktarıldığı uygulamadır.

- Maaşları düşürme ve ikramiye teşviklerini elimine etme: Bu uygulama işgörenler arasında pek sıcak bakılan bir durum olmasa da örgüt için önemli sayılabilecek tasarruflar yaratması açısından önemlidir. Maaşları düşürmek tedbiri ise, işgörenlerin motivasyonunu azaltacağından dolayı küçülmeye karar vermeden önce son seçenek olarak görülmelidir.

- Yarı zamanlı işgören kullanımı: Örgütlerin kendisine bağlı sürekli işgören yerine part-time (yarı zamanlı) işgören istihdam ettirmesidir. Bu uygulamanın avantajı, part-time elemanlara daha düşük ücret ödendiği için maliyetleri düşürmesidir.268

- Geçici işgören kullanımı: Geçici dönemlerde ortaya çıkan işgücü açıkları örgütü işe tam-zamanlı (kadrolu) işgören alma yerine geçici işgören istihdam etme uygulamasına yöneltmektedir.

Tüm bu alternatiflerin dışında; süreç yenileme, kademe azaltma, yalın organizasyon ve dış kaynaklardan yararlanma gibi güncel süreçler küçülmeye alternatif olarak kullanılabilmektedir.269

- Kademe azaltma: Örgüt yapısının yeniden tasarlanması sonucu bazı kademeler örgüt yapısından kaldırılabilmekte ya da birleştirilebilmektedir. Kademe

268 _{Karabağ, Ön.ver., s.26.}

azaltma; örgütteki bürokrasiyi azaltarak iletişimi geliştirebilmektedir.270 Kademe azaltmayla örgütün organizasyon şeması basıklaşmakta ve yönetim alanı genişlemektedir. Kademe azaltmanın asıl amacı, örgütü daha yalın hale getirmek ve karar veren ile işi yapan arasındaki mesafeyi kısaltmaktır.271 Diğer bir deyişle, kademe azaltma; yöneticilerin denetim alanını genişleterek daha basık bir örgüt oluşturma çabasıdır.272

- Süreç yenileme: “Süreç yenileme”, “süreçlerin yeniden yapılandırılması” veya”değişim mühendisliği olarak türkçeleştirilen “business process reengineering- BPR” kavramı: uzun süre önce belirlenmiş olan süreçleri bir tarafa bırakıp, işletmenin mal veya hizmetinin ortaya konması ve müşteriye sunulması için gereken işlere en başından bakmak anlamına gelmektedir.273

Süreç yenileme; işletmeleri, çağın ve pazar koşullarının gerektirdiği hızla hareket edebileceği bir konuma taşımayı hedeflemekte ve örgütlerin nasıl yapılandıkları üzerinde değil, işlerin nasıl yapılandıkları üzerinde odaklanmaktadır.274

Diğer bir tanıma göre süreç yenileme; maliyet, kalite, hizmet ve hız gibi çağımızın en önemli performans ölçülerinde çarpıcı gelişmeler sağlamak amacıyla iş süreçlerinin temelden yeniden düşünülmesi ve radikal bir biçimde yeniden tasarlanmasıdır.275

- Yalın organizasyon: Müşterilerin istediği kalite ve standartlara (genel olarak Pazar koşullarına) daha çabuk cevap verebilmek için, organizasyon yapısının basitleştirilmesini, gereksiz ve reengineering deyimi ile katma değer yaratmayan

270 _{Karabağ, Ön.ver., s.26.} 271 _{Genç, Ön.ver., s.183.}

272 _{Budak ve Budak, Ön.ver., s.218.}

273 _{Mümin Ertürk, (2000), İşletmelerde Yönetim ve Organizasyon (İstanbul: Beta Basım Yayım}

Dağıtım), s.278.

274 _{Şehnaz Demirkol, (2002), “Süreç Tasarımı – Business Process Re – Engineering (Değişim}

Mühendisliği)”, Modern Yönetim Yaklaşımları (İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım), s.166.

faaliyet ve mevkilerin elimine edilmesini ve işi yapan ile karar vereni mümkün olduğu kadar yakınlaştırmayı kapsamaktadır.276

Diğer bir ifadeyle yalın organizasyon daha az girdi ile daha az zamanda daha düşük maliyetle ve daha yüksek kaliteli mal ve hizmeti üretmek demektir. Yalın olma kavramında, daima elde bulunan kaynakların en etkili biçimde kullanımının ve ihtiyaç duyulmayan hiçbir şeyin elde bulundurulmaması esprisi bulunmaktadır.277

- Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing): İşletmenin kendisine rekabet avantajı sağlayan faaliyetlere odaklanması, kendi uzmanlık alanına girmeyen faaliyetleri ise bu konuda uzmanlaşmış, örgüt dışındaki işletmeler aracılığıyla gerekli kalite standartlarına uygun bir biçimde sağlanmasına imkan veren bir yönetim stratejisidir.278

Dış Kaynaklardan Yararlanma; ürünün imali için gerekli parçaların veya diğer katma değer oluşturucu faaliyetlerin dışında bir kaynak tarafından sağlanmasıdır. Bir başka tanıma göre dış kaynaklardan yararlanma; organizasyonun diğer organizasyonlardan girdi niteliğinde hizmet veya ürün sağlamasıdır. Bir başka deyişle; bir organizasyonun dahili olarak gerçekleştirdiği bir iş, fonksiyon veya süreci dış tedarikçilere devretmesidir.279

Dış kaynaklardan yararlanma; işletmelerin kendilerine rekabet avantajı sağlamak için öz yetenekleriyle ilgili işleri kendilerinin yapması, öz yetenekleri dışında kalan bütün işleri, öz yetenekleri kendilerininkinden üstün olan işletmelere yaptırarak tedarik etmeleri biçiminde tanımlanabilmektedir. İşletmelerin öz yetenekleri, rakiplerine kıyasla çok iyi bildiği, kolayca taklit edilemeyen, uzun vadeli başarının temelini oluşturan bilgi,

276 _{Koçel, Ön.ver., s.433.} 277 _{Ertürk, Ön.ver., s.243.}

278 _{Bayram Şahin, (2002), Bir Küçülme Alternatifi Olarak Dış Kaynaklardan Yararlanma (Outsourcing),}

(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Seminer Çalışması, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), s.4.

279 _{Recai Coşkun (b) (2002), “Öz Yeteneklere Odaklanma Stratejisi Olarak Dış Kaynak Kullanımı}

yetenek, iş yapma üslubu, tekniği veya becerisidir. İşletmeler kendilerine rekabet avantajı kazandıran bu öz yetenek ile ilgili işlerin dışındaki bütün işleri öz yetenekleri kendilerininkinden yüksek işletmelere yaptırarak diğer bir ifadeyle outsourcing yaparak hem kaynaklarını etkili bir biçimde kullanmakta hem yapısal küçülme elde ederek daha yalın hale gelmekte, hem de kendilerinin çok bildiği ve yaptığı iş üzerinde yoğunlaşma fırsatı bulmaktadırlar.280

Erken emeklilik, geçici işgören kullanımı, ücretsiz izin, iş paylaşımı, yarı zamanlı işgören kullanımı gibi alternatifler örgütleri dolaylı ve dolaysız bir çok maliyete katlanmak zorunda bırakabilmektedir. Bu nedenle küçülme, küçülmenin neden olduğu kısa vadeli finansal durumu belirten ve aydınlatan ayrıca uzun vadeli potansiyel kayıp ve kazançları aydınlatan maliyet analizleri hazırlanarak değerlendirilmelidir.281