Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi

“… Her enstitüde başta radyo olmak üzere gramofon, mandolin, davul, zurna, kaval, gibi müzik aletlerinin bulunması şarttır. Bunların alınması için hiçbir şey esirgenmemeli… Çocukların kendi kendilerine kaldıklarında çalıp öğrenecekleri

aletler çok sayıda alınmalı ve serbestçe dağıtılmalıdır…” (İ.H.Tonguç, Mektuplarla Köy Enstitüsü Yılları,s.50)

Türkiye' de halk müziğinin sağlam öğelerinin eğitimde Batı müziğiyle birlikte kullanılmasına, ulusal müziğimizin yeni tekniklerle geliştirilip güzelleşmesine, çağcıllaşmasına, enstitülerdeki etkin müzik çalışmalarının büyük katkısı olmuştur.

Enstitülerde müzik dersleri ve çalışmaları kendi iş ortamında yapılmıştır. Karatahta başında nota ve müzik terimleri ezberletmek yerine, şarkının türkünün doğrudan söyletilmesine geçilip, öğrenciyi etkinleştirerek teknik terimlerin bu yöntemle öğrenilmesi sağlanmıştır. Başka bir deyişle, ezgiler, nota öğrenmek için bir araç olarak değil, doğrudan eğitim için, günlük yaşamda kullanılması için öğretilmiştir. Her öğrenci çalgı kullandığından müzik terimlerinin, notaların öğretilmesi sorun olmamıştır. Ayrıca şarkı, türkü öğrenmek yalnızca dersle sınırlı kalmamış, günlük yaşamda da kullanılmıştır.

Müzik dinleme elbet bir düzey işi, duygulanma ve hoşlanma işidir. Ama enstitülerde müziğin önemle ele alınmasındaki amaç, öncelikle bireyin ve topluluğun dolaysız etkinleşmesi, söyleyip çalması olmuştur. Duygusal gelişme yönünden, ruh sağlığı yönünden gerekli olan böyle bir etkinleşme, özellikle o yaşlarda yalnızca müzik dinleme yoluyla sağlanamazdı. Bu nedenle müzik eğitiminde doğrudan söylemek ve çalmak ön planda tutulmuştur. Ayrıca öğretmen adaylarının gelecekteki görevleri yönünden bunun önemi daha da yaşamsal olmuştur.

Enstitülerde halk ezgilerinin enstitüye taşınarak, burada evrensel ritim ve tekniklerle buluşturulup geliştirilmesi, değişmiş, güzelleşmiş olarak öğretmenler aracılığıyla tekrar köylere gitmesi köy enstitülerinin öncelikli hedeflerinden olmuştur. Köy enstitülerinde bu amaca en güzel şekilde ulaşılmıştır. Müzik yeteneği olan öğrencilerin, seçkin müzik öğretmenlerinin ve sanatçıların Yüksek Köy Enstitüsü’nün güzel sanatlar bölümünde toplanması ile bu alandaki çalışmaların akademik ortamı da oluşturulmuştur.

Enstitülerde halkın kültürüne böyle yer verilmesi ve toplumun içinden çıkan sağlıklı seslerin orada değer bulması ile ulusal müzik öğelerinin toplumun tüm kesimlerinde tutmasına yol açtığı bir gerçektir. Halk kaynağından kopup gelen o ezgiler, toplumun yaşamının sözlerini, insanların direncini, başkaldırısını yada sevgi ve hoşgörüsünü, eleştirisini söylemiştir müzik diliyle. Enstitülerdeki bilinç düzeyinde ve işlere severek sarılmada bu kültürel etkinliklerin büyük payı vardır. Kuruluş yıllarının güç koşullarını aşmada bile müzik etkinliklerinin büyük payı olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Köy enstitülerinde yapılan müzik dersinin amacı, müzik öğretiminde göz önünde tutulacak esaslar ve ders konuları, köy enstitülerinde müzik eğitiminde kullanılmış olan kılavuz kitap içerisinde belirtilmiştir.

Köy enstitülerinde yapılan müzik eğitiminde dersin amaçlarına geçmeden önce, müzik derslerinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışlar, öğretilecek olan şarkı, türkü ve marşlar sınıfların seviyesine göre şu şekilde belirtilmiştir:

1) Enstitülerin birinci sınıflarına alınan öğrenciler henüz notalı öğretime geçmeden evvel en basitlerinden başlamak üzere kulaktan en az 4 halk türküsü, 2 tatbikat şarkısı ve 2 marş öğrenmiş olacaklardır.

2) Hem öğrenilmiş türkü ve marşların sayısını çoğaltmak, hem de öğrencileri büyük toplulukla birlikte söylemeye alıştırmak için haftanın belli gün ve saatlerinde bütün öğrenciler (yazın bir alanda, kışın salonda) toplanarak öğrenilen şarkıları tekrar edecek, yeni türkü ve şarkıları da toplu olarak öğreneceklerdir.

3) İstiklal Marşı ilk günlerden ele alınarak kulaktan (notasız) öğretilecek, çabuk ve canlı olarak söylettirilecek , bayrak törenlerine bütün öğrencilerin iştirakı sağlanacaktır.

4) Kılavuzda yer alan bütün marşlar, şarkılar, türküler ve oyun havaları sınıflara göre ayrılmış olup her öğrencinin müzik eğitiminde başarılı sayılabilmesi için hangi sınıflarda bunlardan kaçar tanesinin (en az) tek başına doğru olarak söyleyebilmesi gerektiği belirtilmiştir. Her sınıfa ait olan sayılar bir evvelki sınıfta öğrendiklerinden başka yeni olarak öğretilecek parçaların sayılarıdır. Mecburi olarak öğretilecek parçaların seçiminde konularının da çeşitli olmaları göz önünde bulundurulacaktır.

Sınıflar 1 2 3 4 5 Toplam

Marşlar 2 2 2 3 3 12

Tatbikat Şarkıları 4 5 5 3 4 21 Halk türküleri ve oyun havaları 6 8 8 8 5 35

TOPLAM 12 15 15 14 12 68

Sınıf 1:

Marşlar: Cumhuriyet (A. Yekta), Bayrağım, Akdeniz

Tatbikat Şarkıları: Bebeğin Dansı, Yalancı Çoban, Ninni (F.H. Atrek), Yaşasın Okulumuz, Bahçemiz, Okuyorum, Küçük Kuşlar, Akılsızın Peyniri, Bahar, Topaç, Türk Yemişi Yiyelim, Haşhaş, Karınca, Annem, Ördekler.

Türküler: Irmak Doldu, Tandır Gelin, Sazıma, Mecnunum Leyla, Çanakkale, Topal Koşma, Tamzara, Sürütme Barı, Lolo, Kastamonu Türküsü, Bostana Girdim, Penceresi, Ebe Hanım.

Sınıf 2:

Marşlar: İktisat Marşı, Durmayalım, Atamıza, 23 Nisan.

Tatbikat Şarkıları: Gece, Anadolu, Bülbül, Arabacı, Gemiciler, Yağmur, Sabah, Küçük Oduncular, Salıncak,Çocuğun Uykusu, Bal Avcısı

Türküler: Değirmen, Altın Yüzük, Haynora, Eminem, Yekte, Gülerdim Ağlamazdım, Bir Dal Kırdım, Değmen Bana, Sarardım, Eşimden Ayrıldım, Yenice Yolları, Selimem, Kahramanın Kızı.

Sınıf 3:

Marşlar: İzci Marşı, Türklük, Ankara(H.B. Yönetken), Cumhuriyet ( A. Kopuzlu), Toprak, Gençlik.

Şarkılar: Ninni, Buğday, Bahar, Bekle Cici Köpeğim, Melek, Mart, Efem.

Türküler: Burçak Tarlası, Dertli Kaval, Sarı Kız, Ay Doğar Çini Çini, Harman Türküsü, Kınık, Sivas Zeybeği, Tilki Horozumu Aldı, Züriye, Menekşe, Ziller, Fadimem, Hoş Bilezik, Yenge Kızım, Haticem.

Sınıf 4:

Marşlar: Adımız Andımızdır, Köycülük Marşı, Çocuk Marşı, Çiftçi Marşı, Ankara Marşı, Köy Enstitüleri Marşı.

Türküler: Köye Hasret, Kamayı Vurdum, Yürükler Yaylası, Tuna Havası, Efe, Sarı Zeybek, Arabanın Atları, Gelin Türküsü, Zeybek, Erenköy, Hoppala Zeybek.

Sınıf 5:

Marşlar: Denizci Marşı, Dumlupınar, Vatan. Şarkılar: Ver Elini, Bengi, Dağlı.

Türküler: Tuna Türküsü, Manastır Türküsü, Son gül, Nisan, Yiğit Memiş.

Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi Kılavuzuna Göre Müzik Dersleri (Amaçlar, Esaslar, Konular)

1. Dersin amaçları:

Talebenin:

a) Müzik parçalarını dinleme ve notaya uygun olarak teganni etmek, bir alet yardımıyla çalma yeteneğini geliştirmek,

b) İşittiği müzik parçalarını ölçülü tonlar yardımıyla, bulunduğu sınıfın seviyesine uygun olarak tesbit edilecek duruma gelmesini sağlamak,

c) _{Genel müzik seviyesini ve ölçülü tonlar zevkini geliştirmek,}

d) Talebenin müzik çalışmaları vasıtasıyla iş görme gücünü arttırmak,

e) Talebeye boş zamanlarını müzikle iştigal etme suretiyle geçirme alışkanlığı kazandırmaktır.

2. Müzik öğretiminde göz önünde tutulacak esaslar:

a. Köy enstitülerinde müzik eğitimi, çocuğun müzik anlayışını çocuk ruhunun özelliklerine göre geliştirecektir. Öğretmen, bütün çalışmalarını çocuğa göre ayarlamalı, çocuğu faaliyete sevk etmeli ve onun duyularını harekete geçirmelidir. Talebenin bir saz çalmasını esas faaliyet olarak kabul etmelidir. Enstitülerin bütün müzik çalışmaları bu temel üzerine kurulmalıdır.

b. Müzik iki esaslı unsurdan teşekkül etmiştir: Ses ve ritim. Buna göre müzik öğretiminde bu iki unsuru daha ilk adımdan itibaren ve çocuğun hiçbir şüphesi kalmayacak şekilde ona tanıtmak gerekir. Çocuğa ritim fikri vermek ve onun ritim duygusunu kuvvetlendirmek için kullanılacak en emniyetli araç metronomdur, ilk sınıflarda bu araçlardan bolca faydalanılmalıdır. Müzik seslerini tanıtmak içinde , birçok müzik aletleri sayılabilir. Bu aletlerin sabit perdeli, körüklü bir saz olması lazımdır. Bunların başında armonium gelir. Bulunamadığı takdirde bu iş için akordeon kullanılması uygundur.

c. Müzik derslerinin çok çeşitli yürümesi lazımdır. Bu maksatla her türlü araçlardan ve imkanlardan yararlanılmalıdır. Müzik eğitimi bir bütün olarak kabul edilmeli, kuram, solfej, imla ve benzeri kısımlara bölünmemelidir. Saz çalma ve nota öğretimi beraber yürütülmelidir. Bilhassa ilk sınıflarda bir zaruret olarak görülmelidir.

d. Köy çocuğu doğumundan itibaren kendi müzik ve oyunları ile karşılanır. Onun ulusal zevki, çevrenin etkileriyle daha ilk yaşlardan itibaren teşekkül etmeye başlar. Türküler, oyunlar bu zevkin teşekkülünde tek araçtır. Bu itibarla köy enstitülerinde çocuğun ulusal zevkini teşkil etmede türkü ve oyunlardan azami derecede faydalanılmalıdır.

3. Ders konuları: Sınıf 1:

a. Do gamına dahil seslerin ( bir oktavı geçmemek üzere) tanıtılması, b. Do gamına dahil seslerin birlik, ikilik, dörtlük, sekizlik değerlerle

işlenmesi,imla, solfej.

c. Sol anahtarı, porte, ölçü, ölçü çizgisi, ölçü rakamları. d. Çoğaltma noktası ve bağ işaretinin vazifeleri.

e. 1., 2., ve 3. maddelerde belirtilen esaslara göre küçük ve güzel okul şarkılarının öğretilmesi ve çalınması.

f. İki- üç sesli kanonların öğretilmesi ve bunların çok sesli müzik zevkini aşılamaya hizmet edecek şekilde planlanması.

g. Basit nüans işaretleri: f: kuvvetli, p: hafif, mf: orta kuvvetli, kreşendo ve dekreşendo.

h. Yukarıdaki maddelerde kazandırılması istenen teknik esasların bir sazla çalınması ( ağız mızıkası, mandolin, keman, akordeon gibi.)

Sınıf 2 :

a. Birinci sınıfta kazandırılması istenen teknik bilgi ve alışkanlıkların genişletilerek kuvvetlendirilmesi.

b. Do gamına dahil kalın soldan ince sola kadar seslerin tanıtılması. c. Bu seslerin birlik, ikilik, dörtlük, sekizlik, onaltılık değerlerle temrini:

imla ve solfej.

d. 2., ve 3. maddelerde söylenen esaslara göre çocuk şarkılarının öğretilmesi ve çalınması.

e. Basit iki sesli şarkıların sazla çalınması ve iki sesli şarkıların söylenmesine temel hazırlanması.

f. Kanonlara devam edilmesi.

g. Nüans işaretleri. pp: çok hafif, mp: orta hafif, ff: çok kuvvetli. Nüanslı çalma ve söyleme.

i. Saz çalmaya devam edilmesi.

j. Köy türkülerinin çalınması ve söylenmesi.

Sınıf 3 :

a. Birinci ve ikinci sınıflarda kazandırılması istenen teknik bilgi ve alışkanlığın kuvvetlendirilmesi.

b. Seslerin ek çizgilerle gösterilmesi: Portenin üstündeki ve altındaki çizgiler.

c. Basit ve bileşik vuruş. Bazı halk türkülerinin usul bakımından tetkiki. d. Üçleme ve bileşik bölümlerle mukayesesi.

e. Türlü usuller: 5/8’lik, ve 9/4’lük vb. Usullerin diğer usullerle müşahede ve mukayesesine esas olacak faaliyetler. Çalınan ve söylenen bir parçanın bu bakımdan tetkiki.

f. Sesi değiştiren işaretler: Diyez, bemol, bekar vb. g. Ton ve tonalite fikri verilmeye çalışılması.

h. İki sesli şarkıların saz katılarak ve saz katılmadan söylenmesi.

i. Armonize edilmiş çift sesli türkülerin çalınması ve söylenmesi. Koro teşkili.

Sınıf 4 :

a. 1.,2.,3. sınıflarda kazandırılmaya çalışılan teknik bilgi ve alışkanlığın kazandırılması.

b. Süslemeler: Mordan, gropetto, apojiyatür vb. öğretilmesi ve icrası. c. Aralıklar, isimleri: Armonik ve melodik aralıklar üzerine bilinç

kazandırmak ve talebeyi bunları bir aletle icra edebilecek şekilde yetiştirmek.

d. Majör ve minör tonlar ve bunların ulusal tonlarla mukayesesi. e. İki ve üç sesli şarkıların ve türkülerin çalınıp söylenmesi. f. Ses vermek ve şarkı söyletmek.

h. Basit armoni fikri. Armonik yazılmış parçaların tetkiki ve çalınması. i. Hareket, vurgu ve nüans hakkında bilgi ve işaretleri.

Sınıf 5 :

a. 1.,2.,3.,4. sınıflarda kazandırılması istenen teknik bilgi ve alışkanlığın kuvvetlendirilmesi.

b. Talebenin küçük çocuk şarkılarıyla türküleri bir sazla çalabilecek şekilde yetiştirilmesi.

c. Köy türkülerinin öğretilmesi ve notaya alınması. d. Müzik öğretiminde esaslar: hareket ve değişiklik. e. İş esasına göre müzik öğretimi.

f. Çocuk tekerlemelerinin ve şarkılı oyunlarının tetkiki, tesbiti ve müzik eğitiminde kullanılması.

g. Şarkı ve türkü öğretme ve söyletme, çocuk sesine göre şarkı ve türkülerin ayarlanması.