Köhne/Bedriye Medresesi

Bir adı da Köhne olan Bedriye Medresesi366, KONYALI’ya göre, I. Gıyaseddin Keyhüsrev (1205-1211) zamanında Aksaray valisi olan Danişmendliler'den Bedreddin Yusuf tarafından, XIII. yüzyıl başlarında Minarecik Mahallesi’nde Cıncıklı Mescit’in ilerisinde yapılmıştır. Kadızade İbrahim Efendi, kesme taştan iki katlı ve yedi odalı medreseye müderrislik yapmıştır367. Medresenin vakıfları defterlere kaydedilmiştir368. Medreseye yapılan müderris ve diğer vakıf görevlileri atamaları aşağıda verilecektir.

4.1.2.1. Müderris Atamaları

Köhne/Bedriye Medresesi ilgili Hurufât Defteri’ne kaydedilen ilk müderris ataması ile ilgili belgenin tarihi, 01 Ramazan 1124 (02 Ekim 1712)’dir 369. Buna göre, Köhne Medresesi’nin müderrrisi Şeyh Ali kendi rızasıyla bu görevi Ahmet’e devretmiştir. 01 Safer 1130 (04 Ocak 1718)’de 370 Bedriye Medresesi’nde dört akçe ile müderris Ahmet’e beratını kaybettiği için yeniden berat verilmiştir. Cemâziye'l-evvel 1145 (Ekim-Kasım 1732)’de 371 dört akçe ile müderris, Şeyh Ahmet kendi rızası ile bu görevi Mehmet’e bırakmıştır. Zilkade 1169 (Temmuz-Ağustos 1756)’da372 _{dört akçe ile müderrislik, Mehmet’in ölmesi üzerine}

oğlu Mehmet’e verilmiştir. Muharrem 1172 (Eylül-Ekim 1758)’de 373 _{dört akçe ile müderris}

olan Mehmet’in ölmesi üzerine yeri belirli bir süre boş kaldığından dolayı bu göreve, Mustafa ve Mehmet Emin kardeşler atanmıştır. 01 Cemâziye'l-âhir 1176 (18 Aralık 1762)’de 374 dört akçe ile müderrislik yapan, Mustafa ve Mehmet Emin kardeşlerden Mustafa, kendi rızasıyla hissesini kardeşi Mehmet Emin’e devretmiştir.

Köhne/Bedriye Medresesi’ne müderris atamaları XIX. ve XX. yüzyılda da devam etmiştir. Cemâziye'l-âhir 1221 (Ağustos-Eylül 1806)’da375 dört akçe ile müderrislik, Mehmet Emin’in çocuksuz ölmesi üzerine, imtihanla Abdullah Nuri getirilmiştir. Ayrıca, Cedit

366 _{Fotoğraf-5’de görülen Bedriye (Kadıoğlu) Medresesi, daha önce aynı yerde bulunan Köhne/Bedriye}

Medresesi’nin yerine Kadızade İbrahim Efendi tarafından 1327 (1909-1910) tarihinde yaptırılmıştır. Tek sıra dizilmiş, dikdörtgen planlı yedi odadan teşekkül etmiştir. Odaların beş tanesi doğu-batı istikametinde iki tanesi güney-kuzey istikametindedir. Her odanın ayrı kapısı mevcuttur. Odalarda dikdörtgen biçimli, kenarları ahşap pervazlı ikişer pencere vardır. Odaların önünde 17 taş sütun ve yedi kemerin oluşturduğu revak yer almaktadır. Odaları ve revağı tek çatı örtmektedir. Tavan ahşap hatıllar üzerine serilmiş hasırdan oluşmaktadır. Çatı üçgen olup ahşap iskeletlidir. Üzeri alaturka kiremitle örtülüdür.

367 _{KONYALI, Aksaray,I, s.1308-1309.}

368 _{DAGM, 387 Numaralı, s.135; YÖRÜK, aynı eser, s.256’dan naklen TK, 564, s.74a; 565, s.179a; 584, s.80a.} 369 _{VAD.No.1067, vr.62a.} 370 _{VAD.No.1067, vr.63b.} 371 _{VAD.No.1073, vr.25b.} 372 _{VAD.No.1056, vr.71b.} 373 _{VAD.No.1056, vr.73b.} 374 _{VAD.No.1057, vr.65b.}

Şahsiyet Defteri kaydında, 12 Cemâziye'l-âhir 1221 (28 Ağustos 1806)’da ve 12 Cemâziye'l-

evvel 1229 (02 Mayıs 1814) tarihlerinde dört akçe ile müderrisliğin Abdullah Nuri’de olduğu ile 04 Şevval 1331 (06 Eylül 1913)’te376 de mütevelli Hasan’ın ölmesi üzerine oğlu İbrahim’in müderrisliğe getirildiğinden bahsedilmektedir.

4.1.2.2. Vakıf Görevlilerinden Mütevelli Atamaları

Köhne / Bedriye Medresesi ilgili Hurufât Defteri’ne kaydedilen ilk mütevelli ataması ile ilgili belgenin tarihi, 01 Muharrem 1122 (13 Mart 1709)’dur377. Buna göre, Köhne Medresesi’nin bir akçe ile mütevellisi Abdülkerim’in beratı yenilenmiştir. 01 Recep 1124 (4 Ağustos 1712)’de378 bir akçe ile mütevelli Abdülkerim’in ölmesi üzerine bu görev, Ali’ye verilmiştir. 01 Şaban 1131 (19 Haziran 1719)’da379 bir akçe ile mütevelli Ali’nin ferağatinden bu görevi amcası Mustafa’ya devretmiştir. Ramazan 1137 (Mayıs-Haziran 1725)’te380 bir akçe ile mütevellilik, Mustafa’nın ölmesi üzerine yerine Mehmet görevlendirilmiştir. Muharrem 1140 (Ağustos-Eylül 1727)’de381 bir akçe ile mütevellik, Mehmet’in ölmesi üzerine Ali’ye tevdi edilmiştir.

Köhne/Bedriye Medresesi’ne mütevelli atamaları düzenli olarak yapılmıştır. Ramazan 1160 (Eylül-Ekim 1747)’de382 _{bir akçe ile mütevellilik, Mustafa’nın ölmesi üzerine}

Mehmet’e verilmiştir. Cemâziye'l-evvel 1164 (Mart-Nisan 1751)’de 383 bir akçe ile mütevellilik, Mehmet’in ölmesi üzerine yerine Ali görevlendirilmiştir. Ramazan 1171 (Mayıs- Haziran 1758)’de 384 bir akçe ile mütevelli, Ali’nin ölmesi üzerine bu göreve Abdülkerim ve Mehmet getirilmiştir. Zilhicce 1180 (Nisan-Mayıs 1767)’de 385 bir akçe ile mütevellilik yapan, Abdülkerim ve Mehmet kardeşlerden Mehmet’in ölmesi üzerine hissesi oğulları Mustafa ve Osman’a verilmiştir. Safer 1190 (Mart-Nisan 1776)’da 386 bir akçe ile yarım hisse mütevelli, Abdülkerim’in çocuksuz ölmesi üzerine bu göreve Şeyh Osman atanmıştır. Muharrem 1191 (Şubat-Mart 1777)’de387 yarım akçe ile yarım hisse mütevelli, Mustafa ve

376 _{VAD.No.150, s.364, Sno. 5697.} 377 _{VAD.No.1067, vr.61b.} 378 _{VAD.No.1067, vr.62a.} 379 _{VAD.No.1067, vr.64b.} 380 _{VAD.No.1137, vr.22a.} 381 _{VAD.No.1143, vr.32b.}

382 _{VAD.No.1055, vr.10a. Bu kayıttan önceki kayıtta, mütevelli olarak Ali’nin görev yaptığı belirtiliyordu. Ancak}

bu kayıtta mütevelliliğin Mustafa’dan Mehmet’e geçtiği kayıtlıdır. Bu durumda Ali’nin akıbeti belli değildir.

383 _{VAD.No.1055, vr.11b.} 384 _{VAD.No.1056, vr.73b.} 385 _{VAD.No.1057, vr.68a.} 386 _{VAD.No.1064, vr.32a.} 387 _{VAD.No.1063, vr.33b.}

Osman kardeşlerin beratı yenilenmiştir. Recep 1191 (Ağustos-Eylül 1777)’de 388 yarım akçe ile yarım hisse mütevelli, Abdülkerim’in ölmesi üzerine oğulları Ali ve Hamza’nın var olmasına karşın Osman’ın; Abdülkerim, çocuksuz öldü diyerek, bu görevi haksızlıkla kendi üzerine berat ettirmesi üzerine, bu husus kadıya bildirilmiş, kadı da bu durumu düzelterek görevi Ali ve Hamza kardeşlere vermiştir.

Köhne/Bedriye Medresesi’ne mütevelli atamaları XIX. ve XX. yüzyılda da devam etmiştir. Şevval 1207 (Mayıs-Haziran 1793)’te 389 yarım akçe ile dörtte bir hisse mütevellilik, Mustafa'nın ölmesi üzerine oğulları Ali, Ahmet ve Hasan’a verilmiştir. Aynı tarihte yarım akçe ile yarım hisse mütevellilik, Ali ve Hamza kardeşlerin ferağatinden dörtte bir hisse mütevelli olan Osman’a verilmiştir. Yine aynı tarihli kayıtta, yarım akçe ile dörtte bir hisse mütevellilik, Ali, Ahmet ve Hasan’da iken fevtlerinden dörtte bir hisse mütevelli olan Osman’a verilmiştir. Recep 1229 (Haziran-Temmuz 1814)’te 390 yarım akçe ile yarım hisse mütevellilik, Osman’ın ölmesi üzerine oğulları Mustafa ve Abdullah kardeşlere verilmiştir. Şevval 1229 (Eylül-Ekim 1814)’te yarım akçe ile yarım hisse mütevellilik, Mustafa ve Abdullah kardeşlerde iken Mustafa'nın çocuksuz ölmesi üzerine dörtte bir olan hissesi, kardeşi Abdullah’a verilmiştir. Aynı tarihte dörtte bir akçe ile dörtte bir hisse mütevelli olan Abdullah’ın beratını kaybetmesi üzerine kendisine yeniden berat verilmiştir. Yine aynı tarihli kayıtta, dört akçe ile müderris Abdullah Nuri, beratını kaybettiği için kendisine yeniden berat verilmiştir391. Ayrıca, Cedit Şahsiyet Defteri’nde, 04 Şevval 1331 (06 Eylül 1913)’te392 mütevelli Hasan’ın ölmesi üzerine oğlu İbrahim’in müderrisliğe getirildiğinden bahsedilmektedir. Medrese özel idare tarafından müderris Kadızade İbrahim Efendi’nin oğullarına satılmış olup, halen Kadıoğullarının mülkündedir (Fotoğraf-5).

Tablo VIII- Köhne/BedriyeMedresesi’nde Görev Yapan Müderris ve Mütevelli Listesi

Müderrisler Tarih Ücret Mütevelliler Tarih Ücret

Abdülkerim 01 Safer 1122 1 Akçe Abdülkerim -Ali 01 Recep 1124 1 Akçe Ali-Ahmet 01 Ramazan 1124 4 Akçe Ali-Mustafa 01 Şaban 1131 1 Akçe Ahmet 01 Safer 1130 4 Akçe Mustafa- Mehmet Ramazan 1137 1 Akçe Ahmet- Mehmet Cemâziye'l-evvel 1145 4 Akçe Mehmet-Ali Muharrem 1140 1 Akçe Mehmet- Mehmet Zilkade 1169 4 Akçe Mustafa- Mehmet Ramazan 1160 1 Akçe Mehmet-Mustafa,

Mehmet Emin

Muharrem 1172 4 Akçe Mehmet-Ali Cemâziye'l-evvel 1164 1 Akçe Mustafa-Mehmet

Emin

01 Cemâziye'l-âhir 1176 4 Akçe Ali–Abdülkerim(1/4), Mehmet(1/4) Ramazan 1171 1 Akçe 388 _{VAD.No.1064, vr.34a.} 389 _{VAD.No.530, vr.77a.} 390 _{VAD.No.534, vr.49b.} 391 _{VAD.No.534, vr.50a.} 392 _{VAD.No.150, s.364, Sno. 5697.}

Mehmet Emin- Abdullah Nuri

Cemâziye'l-âhir 1221 4 Akçe Mehmet(1/4)- Mustafa(1/8), Osman(1/8)

Zilhicce 1180 Abdullah Nuri Şevval 1229 4 Akçe Abdülkerim(1/4)- Osman(1/4) Safer 1190 Hasan-İbrahim Şevval 1331 4 Akçe Mustafa(1/8), Osman(1/8) Muharrem 1191 Abdülkerim(1/4)-Osman-

Ali(1/8), Hazma(1/8) Recep 1191 Mustafa(1/4)- Ali(1/24 Ahmet(1/24), Hasan(1/24) Şevval 1207 Ali(1/8),Hazma(1/8)- Osman(3/8) Şevval 1207 Ali(1/24), Ahmet(1/24), Hasan(1(24)- Osman(1(2) Şevval 1207 Osman(1/2)-Mustafa(1/4) ve Abdullah(1/4) Recep 1229 Abdullah(1/4) Şevval 1229 Mustafa(1/4)- Abdullah(1/(2) Şevval 1229