Isparta ve çevresi turizmin dört mevsim yapı- labildiği, alternatif turizm türleri açısından da çok büyük potansiyele sahip olan bir şehirdir. Davraz, kış turizmi ile ön plana çıkarken, su sporları ve yamaç paraşütü yapmak için Eğir- dir Gölü, kamp, dağcılık ve doğa yürüyüşleri için Yazılı Kanyon Tabiat Parkı, Kızıldağ Milli Parkı, kültür ve inanç turizmi için Yalvaç Pisi- dia Antik Kenti ve Sütçüler Adada Antik Ken- ti, Aziz Paul Yolu, mağara turizmi açısından Zindan Mağarası ve Pınargözü Mağarası yöre açısından ilk akla gelen önemli değerlerdir (Kybele ve Eurymedon Kutsal Alanı, 2014). Doğan ve Üngüren (2012)’in yapmış olduk- ları çalışmada Isparta’nın inanç ve kültür tu- rizmi açısından sahip olduğu değerler Tablo 8.1’de verilmiştir.
İnanç Turizmi
Aya Payana Kilisesi, AyaYorgi Kilisesi, Aya Stefanos Kilisesi, Aziz St. Paul Kilisesi, Barla
Kültür Turizmi
Seleukeia Sidera (Bayat) Antik Kenti, Timbria Antik Kolonisi, Prostanna , Antik Kenti, Parlais Antik Kenti, Fari (Binda) Harabeleri, Tymandos
(Yassıören) Antik Kenti, Adada Antik Kenti, Tol Harabeleri, Apollonia Mordion Antik Kenti,
Antiocheria Antik Kenti, Artemis Tapınağı Tablo 8. 1. Isparta İlinin Turizm Potansiyeli Kay- nak:(Doğan ve Üngüren, 2012)
Tablo 8.2’de ise 2006-2017 yılları arasında Is- parta iline dini amaçla gelen ziyaretçi sayıları yer almaktadır. 2006 2007 2008 225 0 423 2009 2010 2011 119 139 0 2012 2013 2014 0 488 1.070 2015 2016 2017 0 0 0
Tablo 8. 2. TÜİK 2006-2017 Yılları Arası Isparta İli Dini Amaçla Gelen Ziyaretçi Sayısı (Kaynak: TÜİK. Dini Amaçlı Ziyaretçi Sayısı)
Antik Pisidia bölgesi çok tanrılı dinlerden tek tanrılı dinlere kadar birçok inanışa ev sahip- liği yapmış bir bölgedir. Bölgenin 2000 yıllık tarihi incelendiğinde Hristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet’in bölge de iç içe geçmiş olduğu göze çarpmaktadır (İnanç Turizmi, 2018). M.Ö. 25 yılında Roma kolonisi olan kent, M.S. 3 yüzyılın sonunda genişletilmiş Pisidia
ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018 ISPARTA İLİ TURİZM SEKTÖRÜ ANALİZİ
eyaletinin metropolisi olma özelliği ile bu tarihte de önemini korumuştur. Yüksek ticaret potansiyeline sahip olan kent, Hristiyanlığın yayılması aşama- sında da önemli bir role sahiptir. M.S. 713 yılında Arapların saldırıları sonu- cu yıkılan kent, Miryakefalon savaşından sonra Selçuklu idaresine geçmiştir. Pisidia bölgesinin başkenti konumundaki Antiokheia ilk arkeolojik kazıların yapıldığı yer konumundadır.
Kentin Hristiyanlığın yayılması sürecinde üstlendiği rol son derece önemlidir. Birçok kilise ve anıtsal yapıya ev sahipliği yapmasının yanı sıra Hz. İsa’nın Ha- varilerinden olmamasına rağmen Hristiyanlığın yayılması konusunda göster- miş olduğu çabalar ile Küçük Asya Havarisi olarak adlandırılan Aziz Paulus’un rotalarından biri konumundadır. Hristiyanlığın yayılmaya başladığı ilk kent- lerden olan Psidia Antiokhei’ya bağlı Men tapınım alanı antik çağlarda farklı coğrafyalardan gelen insanların uğrak noktalarından biri konumunda olmuş- tur (Negiz, 2017).
Kaynak: http://gezilecekyerler.com/pisidia-antiocheia-antik-kenti/
Aziz Paulus’un Hristiyanlık tarihi açısından sahip olduğu değer dolayısıyla M.S. 325 yılından sonra Antiokheia İznik konsülü tarafından hac merkezi ilan edilmiştir (Özhanlı, 2017).
Antik kentin inanç turizmi açısından bir başka önemi yapısı ise St. Paul kili- sesidir. Diğer adıyla büyük bazilika olarak da bilinen kilise Erken Hristiyanlık döneminin ilk iki kilisesinden biri olma özelliğini taşımaktadır. Diğer kilise Asi nehri kıyısında bulunan Aziz Babylas kilisesidir (Sargın, 2006).
Pisidia Antiokheia
Yalvaç’ın inanç turizmi açısından taşıdığı potansiyel, altyapı ve konakla- ma tesislerinin yetersizliği dolayısıyla maalesef değerlendirilememektedir. Yalvaç’taki konaklama tesislerinin yetersizliği bölgeye ziyaret amaçlı gelen turistlerin yakın bölgelerde konaklamalarına yol açmakta bu durum böl- geyi bir geçiş merkezi olma özelliğinin ötesine taşıyamamaktadır (Negiz, 2017). Özellikle müze ve ören yerleri ziyaretçi istatistiklerine bakıldığın-
ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018 ISPARTA İLİ TURİZM SEKTÖRÜ ANALİZİ
da 2015-2017 yılları arasındaki düşüş göze çarpmaktadır (Tablo 8.3).
Adada Antik Kenti
Kentin kuruluş tarihi kesin olarak bilinme- mekle birlikte ilk olarak M.Ö. II. yüzyılda Termesosla Adada arasında yapılan bir an- laşma metninde geçmektedir. Kent Beyşehir Gölü’nün batı kıyısını takip eden Yalvaç, Şar- kikaraağaç, Aksu, Karabavlu, Kozan ve Per- ge(Aksu) antik kentine uzanan rota üzerinde bulunmaktadır. Kentte Roma dönemine ait Traianus Tapınağı, İmparatorlar Tapınağı, İmparatorlar ve Zeus Megistos-Serapis Tapı- nağı ve Aphrodite Tapınağı yer almaktadır. Adada forumunun batı kısmında Bizans dö- neminde yapılmış bir kilise bulunmaktadır. Adada’nın üzerinde yer aldığı antik yol, Hris- tiyanlık dininin ilk dönem azizlerinden olan Aziz Paul’un kullandığı yol olma özelliğini ta- şımaktadır (Adada Antik Kenti, 2018).
Aksu Zindan Mağarası-Manastır Kilisesi
Isparta İli Aksu İlçesi’nde yer alan Zindan mağarası, yapılan arkeolojik çalışmalar sonu- cunda antik dönemlerde açık hava tapınağı
olarak kullanıldığı ortaya konmuş ve Mağara önünde Erken Helenistik dönemden Selçuklu Dönemi’ne kadar geçen zaman dilimini kap- sayan buluntular ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca Zindan Mağarası’nın önünde bulunan ma- nastır kilisesi kırsal dağlık bölgede olmasın- dan dolayı diğer örneklerden ayrılmaktadır. Bölge de bulunan benzer örnekler Pisidia an- tik kentinin içerisinde bulunmaktadır. M.Ö. 2. yüzyıl ve M.S. 12. yüzyıl arası kullanıldığı düşünülen açık hava tapınağının varlığı dere yatağına inen mimari kalıntılardan anlaşıl- maktadır. Mağaranın ön kısmında Zindan Deresi adıyla bilinen Roma Dönemine ait bir köprü yer almaktadır. Ayrıca yapılan kazı çalışmalarında mağara önünde Erken Hristi- yanlık dönemine ait olabilecek bir şapel kalın- tısı bulunmaktadır (Demirci, 2016). Yapılan
2015 2016 2017
Yerli Yabancı Yerli Yabancı Yerli Yabancı
Yalvaç Müzesi 10.765 919 12.359 265 11.797 165
Yalvaç Pisidia 6.712 12.353 8.964 3.216 7.749 1.559
Tablo 8. 3. Müze ve Ören Yeri Ziyaretçi Sayıları (Kaynak:http://www.ispartakulturturizm.gov.tr)
Resim 2 Zindan Mağarası (Kaynak: SDÜ)
ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018 ISPARTA İLİ TURİZM SEKTÖRÜ ANALİZİ
Kaynak: https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/isparta/gezilecekyer/tynada-harabesi
kazılar sonucu ortaya çıkarılan bu tarihi yapılar bölgenin inanç ve kültür turiz- mi açısından taşıdığı önemi gözler önüne sermektedir.
Tynada Antik Kenti
Terziler Köyü yakınında Asar Tepe mevkiinde bulunan kentin kuruluş tarihi kesin olarak bilinemektedir. Yapılan arkeolojik kazılar sonucu bulunan tapı- nak ve bina kalıntılarından şehrin tarihinin Helenistik döneme kadar uzandığı tahmin edilmektedir.
Kybele ve Eurymedon Kutsal Alanı
Zindan mağarası önünde bulunan Kutsal alan, Timbriada Antik Kentine bağlı bir alandır (Kybele ve Eurymedon Kutsal Alanı, 2014). Aksu’daki 1977 yılında yapılan bir tünel kazısında ortaya çıkarılan nehir tanrısı Eurymedon heykeli bir kutsal alanın varlığını işaret etmektedir. Tek kemerli bir köprü ile geçilen nehrin ardından tapınak önünde döşemeli alana varılır. Dörtgen bloklarla inşa edilen köprünün temel kilit taşı nehir tanrısı Eurymedon büstü kabartması taşır (Zindan Mağarası Kutsal Alanı , 2018).
Barla İnanç ve Kültür Turizmi
Eski adı Parlais olan Barla M.Ö. 25 yılında bir Roma kolonisine dönüşmüş ar- dından bölgede Bizanslılar, Selçuklular, Hamidoğulları, Osmanlılar varlığını sürdürmüştür. Bu kadar çok medeniyete ev sahipliği yapan bölgede doğal ola- rak bu medeniyetlere ait pek çok tarihi eserde bulunmaktadır. Bu yapılardan en önemlileri Hamidoğulları Beyliği döneminde yapılan Çeşnigir Paşa Camii,
ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018 ISPARTA İLİ TURİZM SEKTÖRÜ ANALİZİ
Rumların bölgede varlığını sürdürdüğü dö- nemden kalma Aya Georgios Kilisesi’dir (Bar- la İnanç ve Kültür Turizmi, 2018).
Çeşnigir Paşa Camii
Barla Kasabası Orta Mahalle’de bulunan Çeş- nigir Paşa Camii’si 1376 yılında Çeşnigir Paşa tarafından yaptırılmıştır. Üzeri ahşap ve top- rak damlı olan camii, 1878 yılında onarılmış ve damı kiremitli hale getirilmiştir. Cumhu- riyet döneminde bir kez daha onarılan camii bugünkü durumuna getirilmiştir (Çeşnigir Paşa Camii- Isparta, 2018)
Kaynak: https://www.kulturportali.gov.tr/turki- ye/isparta/kulturenvanteri/aya-georgios-kilisesi
Aya Georgios Kilisesi
Eğirdir İlçesi Barla Kasabasında yer alan yapı 18. yüzyılda yapılmış olan kilise dikdörtgen planlıdır. Kilisenin dış duvarları, narteks kıs- mı ve orta mekanı moloz taşlarla yapılmıştır (Türkiye Kültür Portalı, 2013).
St. Paul Yolu
Hristiyanlığın yayılmasında oldukça önemli bir rol üstlenmiş olan Aziz Paul, M.S. 46-48 yılları arasında Antakya’dan yolculuğuna başlamış ve bir liman kenti olan Samandağ’a ulaşmış ve bir gemi vasıtasıyla Kıbrıs üzerin- den Antalya limanına ulaşmıştır. Karayolu ile Aksu Vadisinden Yalvaç’a ulaşmıştır. Yolculu- ğuna Konya İli, Hatunsaray kasabası, Aşıran köyü gibi beldeleri ziyaret ettikten sonra aynı rota üzerinden geri dönerek Yalvaç, Aksu Va- disi üzerinden Antalya’ya ulaşır (Aziz Paulus,
2018). Roma dönemi göç ve ticaret yollarını kapsayan yol günümüzde turistik amaçlı bir rota halini almıştır. Düzenlenen turlar kap- samında turistler yerel halkın yaşadığı evleri ziyaret ederek el işlerini görme fırsatı elde etmenin yanı sıra kültürel etkileşimde bu- lunma fırsatı yakalamaktadır. İki bin yıllık geçmişiyle hac rotası olarak kullanılan bu yol aynı zamanda en zor parkurlardan biri olarak bilinmektedir.
ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018 ISPARTA İLİ TURİZM SEKTÖRÜ ANALİZİ