İstihdama Etkisi

İstihdam, dünya ve Türkiye açısından oldukça önemli bir iktisadi kavramdır. Türkiye diğer dünya ülkelerine göre teknolojik gelişme sürecinde öngörülen yeterli seviyede olmasa da işgücü koşullarını algılayabilmek ve yönetebilmek için araştırma ve analistliğe yoğunlaşmıştır. Bu amaçla dünya ülkelerinde geçerli olan karar almada iş gücü ve profesyonel istihdam kararlarını etkileyen faktörlerin belirlenerek belirli bir dengeye getirilmesi amaçlanmaktadır. Dünya ülkeleri ve Türkiye sanayi devriminde son nokta olan 4.0 ile ilgili gerekli belirlemeleri yaparak işgücü piyasa yapısına uygun politika analizleri oluşturmaya çalışmaktadır.

127

Sanayi 4.0 sayesinde üretim departmanında çalışan işçiler kalite kontrolde görev yapan niteliği az olan çalışanlar yerlerini yavaş yavaş otomasyonlara bırakmaya başlamışlardır. Değer zincirinde bu durumun uzun vadede % 25-30 oranında olması tahmin edilmektedir. Otomasyonların artmasıyla insanların çalışırken bedenen çok zorlandığı bölümlerde yapılan iyileştirmeler sayesinde iş akışı daha da kolaylaştırılacaktır. Örnek verilecek olursa, kaldırılması zor olan parçaları ve montaj edilirken çok dikkat edilmesi gereken parçalarda robotlar kullanılmaktadır. Bu da işçilerin daha verimli alanlarda çalışmalarını sağlar. Güvenlik ve sağlık standartlarında da bir artış meydana getirir (Altay, 2016: 17).

Schumpeter’in ortaya atmış olduğu yaratıcı yıkım görüşü, teknoloji alanında yapılan yeni gelişmeler, halihazırda pazarda olan ürünlere alternatif teşkil ederse eskileri ortadan kaldırarak onların yerini almaya başlar. Sanayi devrimleri başladığından beri teknolojinin gelişmesiyle işsizlik artsa da uzun bir dönemde istihdam da artmıştır (Özkan, Al ve Yavuz, 2018: 141).

David Ricardo politik iktisadın ve vergilendirmenin ilkeleri adlı eserinde “işçilerin beden güçlerinin yerini makinelere bırakması emekçilerin çıkarlarına oldukça zarar vermektedir” demiştir. Keynes ise, teknolojik işsizlik terimini ortaya atmıştır (Bilgin, 2018: 96).

Endüstride teknoloji kullanımının artması ile istihdamda da iki farklı düşünce ortaya çıkmıştır. Birincisi, iş gücünün sermaye ile yer değiştirmesi ile var olan işçilerin işlerini kaybedecek olmasıdır. İkinci görüş ise, zaman geçtikçe üretimi yapılan bazı ürünler üretilmemiş yerine günlük yaşamın modern çağın gerektirdiği yeni iş kolları ortaya çıkmıştır (Gabaçlı ve Uzunöz, 2017: 165).

Teknoloji alanında yaşanan gelişmeler nedeniyle iş yerinde çalışan işçilerin sayılarında düşme gerçekleşmiş ve işe yerleşme süreçlerini çok yavaşlatmış ise de fazla sayıda iş alanı açacağı da tahmin edilmiştir. Firmalar çalıştırdıkları işçilere yatırım yapmalılar çünkü, bu yapılan yatırım firmayı ileriye taşıyacaktır. İlerde üretim yapan kişilerin en çok ihtiyacı olan şey yaratıcılık olacaktır (Kahraman, 2017: 109).

Sanayi 4.0 ile eğitim düzeyi yüksek insanlara olan ihtiyaç artmıştır. Sanayi 4.0 ile artık her yerde uzmanlaşmış kişiler çalışacaktır. Sanayi 4.0 ile veri analistliği, veri madenciliği vb. iş kolları revaçta olacaktır. 3.0 Sanayi devrimiyle başlayan iktisadi büyüme ilk defa görülen iş kollarını ortaya çıkarmıştır. Sanayi 4.0 ile nitelikli iş gücü çok gerekli hale gelecektir (Özsoylu, 2017: 60-61).

128

Sanayi 4.0 ile niteliği düşük işçilerin yerini nitelikli işçiler alacaklardır. Araştırma ve geliştirmeye önem verilecektir. Pazarlama ve satış teknikleri ön plana çıkacaktır. Global dünyada yapılan rekabet ekonomik büyümeye olumlu yansıyacaktır (Tüsiad, 2016: 46).

Üretimde kullanılan parçalar üretimi gerçekleştiren makineler eş zamanlı elde edilen veriler sayesinde daimi olarak takip edilmektedir. Böylece üretim alanında kontrol hakimiyeti sağlanarak bir problem oluştuğunda müdahale etmek için orada bulunma gereksinimine de ihtiyaç kalmaz. Zenginleştirilen gerçeklik yardımıyla üretimde görevli kişiler uzaktan problemli alana yönlendirilerek gereken müdahaleyi yaparlar. Bu yaptıkları işlemleri kağıda gerek duymadan bilgisayar ortamında belgelendirebilirler. Böylece zaman daha verimli kullanılır (Altay, 2016: 17).

Keynes, teknolojik gelişmelerin işsizliği arttırdığını belirtmiştir. Ancak bu teorisi şu ana kadar gerçekleşmemiştir. Sebebi ise, gelir artınca farklı ürünlere üretim ihtiyacı doğar bu da istihdama olumlu yansır. 4.0 Sanayi devrimiyle iş sahalarında çalışma biçimleri de değişecektir. Teknolojinin istihdama iki şekilde etkisi vardır. Birincisi, teknolojiyle emek yerine sermaye geçecek ve istihdam azalacaktır. İkincisi ise, ortaya yeni çıkarılan ürünler çok talep gördüğünde farklı iş sahaları oluşmaya başlayacak bu da istihdama olumlu yansıyacaktır (Özkan, Al ve Yavuz, 2018: 141).

Sanayi devrimiyle refah seviyesi artmış daha önce icra edilmesi zor olan işler bile yapılmaya başlanmıştır. 1.0, 2.0, 3.0 sanayi devrimlerinde beden gücüne ihtiyaç olan işlerde makineler, denetleme işlerinde ise bilgisayarlar kullanılmıştır. Üretim şekli değişse de üretimde yine insan ihtiyacı ve emeği önemini yitirmemiştir (Bilgin, 2018: 96).

Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişte tarımda çalışan işçiler önemini kaybetmiş, endüstride makine kullanabilen işçiler önem kazanmış, sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçildiğinde ise bilgisayar kullanabilen beyaz yakalı kişiler önemli hale gelmiştir. Günümüzde ise akıllı robotlar ön plana çıkmış, siber alanda çalışanlar da önem kazanmıştır (Kahraman, 2017: 111-112).

Dünya ekonomisi global bir hal almaya başlamış, ülkeler arası mesafe sorunu ortadan kalkmış, sermaye istenilen ülkede kullanılmaya başlanmış üretim ise, istenilen yerde yapılmaya başlanmıştır. Sermaye, kar neredeyse oradadır. Ancak üretim işçiliğin ucuz olduğu yerlerde yapılmaya başlanmıştır. Bunun en güzel örneği Çin’dir. Globalleşme ile gelişmiş ülkelere bakıldığında yüksek maliyetten kurtulmak için daha ucuz işgücü kullanılmıştır (Özkan, Al ve Yavuz, 2018: 141).

129

Sanayi 4.0 beraberinde zorluklar ve fırsatlar getiren önemli bir süreçtir. Küresel yaşamın verimlilik artışını sağlayan yeni ürün ve hizmetlerin ulaştırma ve haberleşme maliyetlerinin azalması, lojistik ve küresel tedarik zincirlerinin daha etkin hale gelmesi fırsatlar olarak tanımlanırken iş gücü piyasasında olan değişimler endüstri 4.0’ün beraberinde getirdiği ve sürece tehditler olmasına neden olan zorluklar olarak tanımlanmaktadır. İş gücünün makinalarla yer değiştirmesi istihdam oranlarında azalma etkisi yaratabileceği gibi üretimde hata oranlarının en aza indirilmesi de mümkün olacaktır. İnsanların üretimde yer alabilmesi için en gerekli olan ise yetenek faktörüdür. Bu durum düşük beceri, düşük ücret, yüksek beceri yüksek ücret oranını derinleştirecektir (Doğru ve Mecik, 2018: 1585).