İstihdam Hizmetleri

İstihdam hizmetlerinin temel amacı iş arayana ve işverene aracılık yapmaktır. Nitelikli bir aracılık sistemi sayesinde işverenlere, ihtiyaç duydukları becerilere sahip işgücü bulmaya çalışılırken işarayana da kendi özelliklerine uygun iş bulunmaya çalışılmaktadır. Bu hizmet ile yerine getirilmeye çalışılan, kamu istihdam kurumlarının temel fonksiyonlarından biri olan iş eşleştirme hizmetidir. Türkiye işgücü piyasasında iş eşleştirmenin karmaşık bir yapısı vardır. Bir taraftan geleneksel iş arama yolu olarak tabir edilen işsizlerin ve işverenlerin eş-dost-akraba vasıtasıyla iş ve işçi bulmaya yönelik çabaları diğer taraftan özel girişim vasıtasıyla kurulan özel istihdam büroları ve

55

Türkiye İş Kurumu vasıtasıyla gerçekleştirilen istihdam ve iş eşleştirme hizmetleriyle işarayan ve işverene aracılık fonksiyonu yerine getirilmeye çalışılmaktadır. Eş-dost vasıtasıyla iş arama, işgücü piyasasının gittikçe karmaşıklaşan yapısı nedeniyle yerini profesyonel hizmetlere bırakmaya başlamıştır. İş aramada ve işverenin işçi taleplerine cevap verilmesinde artık, kamu ve özel istihdam kurumları daha merkezi bir rol üstlenmeye başlamıştır. Türkiye’de işsize ve işverene aracılık fonksiyonunun kamu ayağını İŞKUR tarafından yürütülen İstihdam Hizmetleri oluşturmaktadır. Bu hizmeti öncelikle ikiye ayırarak işsize ve işverene sunulan hizmetleri ayrı ayrı incelemek ve sonrasında da bu ikisini buluşturmak adına yürütülen uygulamaları incelemek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

İşsizler için İŞKUR kayıtlarında bulunan açık işlere ulaşmanın üç yolu bulunmaktadır. Birincisi işsizin doğrudan il/şube müdürlüklerine başvurarak açık işler hakkında bilgi almasıdır. Bir diğeri, açık iş panolarından işleri takip etmektir, sonuncusu ise Türkiye İş Kurumu’nun internet sitesi üzerinden açık işleri takip etmektir. Diğer taraftan Türkiye İş Kurumu vasıtasıyla iş aramanın ve Kurum hizmetlerinden faydalanmanın ilk adımını Kuruma kayıt oluşturmaktadır.“Kurum hizmetlerinden yararlanmak isteyen iş arayanların Kurum portalına üye olarak veya şahsen Kurum ünitelerine başvurarak kaydolmaları zorunludur.” Kuruma kayıt işlemi internet üzerinden veya şahsen İl/Şube Müdürlüğüne ya da hizmet noktalarına başvurarak gerçekleştirilebilmektedir. Fakat internetten kayıt yerine Kuruma şahsen başvurarak kayıt yaptırmanın bazı avantajları bulunmaktadır: “İş arayan kişinin tüm niteliklerini ve aradığı işle ilgili tercihlerini en iyi şekilde sunmasına imkân tanıyan, kısacası iyi bir şekilde gerçekleştirilmiş kayıt görüşmesi, İŞKUR hizmetleri arasında en önemli işlemlerden biridir.”

Çünkü kayıt sırasında işsiz hakkında edinilecek bilgi tüm eşleştirme işlemlerinin temelini oluşturacaktır.89 Normal statüde işarayanların dışında engelli ve eski hükümlüler de bu durumlarını ve çalışabilir durumda oldukalarını belirtir belgeleriyle il/şube müdürlüklerine başvurarak kayıt yaptırmaktadırlar. Kaydı yapılan iş arayan için ikinci aşama kapsamlı danışmanlık hizmetidir. Danışmanlık hizmeti ile farklı işler ve

aranan nitelikler hakkında bilgi, mevcut eğitim imkânları ve becerilerin arttırılmasına yönelik diğer imkanlar hakkında bilgi, potansiyel işverenlerin nasıl bulunacağı hakkında bilgi, eğitim imkânları hakkında bilgi ..vb alanlarda işarayanların ihtiyaçlarına cevap verilmeye çalışılır.

56

Kayıt ve bilgilendirme işlemlerinden sonraki aşama işarayanların düzenli takibidir; “İş Danışmanları, dezavantajlı gruplar^*ı düzenli olarak il/şube müdürlüklerine davet edip, iş bulma konusunda ne tür çaba gösterdiklerini” belirlemek amacıyla takip edilmeye

çalışılmaktadır. Bu amaçla İŞKUR’a davet edilen işarayanlarla bireysel ve grup halinde görüşmeler gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır, bu görüşmelerde işarayanlara; yerel işgücü piyasası, belli işveren/işyerinin eleman ihtiyacı, yurtdışında çalışma imkânları, kendi işini kurmak için gerekenler, işsizlik sigortası, işsizlere yönelik eğitim hizmetleri, işverenle iş görüşmesi nasıl yapılacağı gibi konularda bilgiler sunulmaya çalışılır.

Aracılık hizmetlerinin diğer ucunda yer alan işverenlere ise İŞKUR; yerel işgücü piyasasını daha iyi kavramak, daha fazla açık iş alarak işe yerleştirme sayısını artırmak, diğer hizmetleri hakkında işverenleri bilgilendirmek gibi amaçlarla işverenle doğrudan bağlantı

kurmanın yollarını aramaktadır. Bu amaçla işyeri ziyaretlerinde;

“İşvereni İŞKUR hizmetleri hakkında bilgilendirmek, işverene yükümlülükleri ve hakları ile ilgili olarak danışmanlık yapmak, işveren kaydı, açık işlerin alınması, açık işlerin karşılanması, karşılanamayan açık işlerle ilgili olarak işverenle özel çalışma yapmak, aranan niteliklerde işgücü yetiştirilmesine yönelik işverenlerle işbirliği yapmak, işverenin Kurumun sunduğu diğer hizmetlere ilişkin taleplerini karşılamak, İşgücü/iş arayanların arzına yönelik analizler yapmak, İşgücü piyasası beklentilerine yönelik analizler yapmak, analiz sonuçlarını işverenlerle paylaşmak, işgücü yetiştirme alanında bir hizmet sağlayıcı olarak işverenden etkin olarak yararlanmak”90

gibi amaçlarla işverenle doğrudan bağlantı kurulmaktadır.

İşveren ve işsize aracılık hizmetini yerine getirirken başvurulan önemli bir yol da, iş ve meslek danışmanları aracılığıyla gerçekleştirilen işyeri ziyaretleridir. Bu ziyaretler;

“İşyerlerinin belirlenmesi, işyerleri ile ilişki kurulması ve geliştirilmesi, Kurum faaliyet ve hizmetlerinin tanıtılması, işyerlerinin istihdam gelişiminin izlenmesi, işyerlerinin Kurum görevleri ile ilgili ihtiyaçlarının belirlenmesi, bilgi toplanması, işyerlerinin yasal yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin sağlanması ve hizmette etkinliğin arttırılması amacıyla, yetkili Kurum personelinin işveren veya temsilcisiyle işyerinde bizzat yaptığı görüşmelerdir.” İşverene doğrudan ziyaretle birlikte; işgücü piyasası ile ilgili olarak işverenden telefon, faks, e-mail, mektup (yazı) gibi iletişim araçları vasıtasıyla bilgi edinilmesi veya işverene bilgi verilmesi amacıyla işveren ya da temsilcisiyle telefon görüşmesi, elektronik iletişim (e-posta) veya posta yoluyla iletişim kurulmaktadır.”

* Dezavantajlı gruplar; özürlüler, eski hükümlüler, 6 aydan daha uzun süreli İŞKUR’da kayıtlı olup, henüz işe yerleştirilmemiş işsizler, ilk kez iş hayatına atılacak genç işsizlerdir.

57

Tablo 8:Yıllar İtibariyle Alınan ve Karşılanan Açık İşler

Yıl ^{Alınan Açık İş Karşılanan Açık İş} İptal Edilen

Karşılanma Oranı Toplam Erkek Kadın Toplam

2003 129.258 56.742 8.656 65.398 26.503 30,1 2004 109.678 64.112 12.145 76.257 13.838 56,9 2005 113.827 68.942 12.743 81.685 18.536 55,5 2006 151.794 69.458 16.424 85.882 18.093 44,7 2007 186.922 87.975 23.400 111.375 13.369 52,4 2008 178.620 84.584 25.011 109.595 13.243 53,9 2009 165.890 88.825 29.453 118.278 10.772 64,8 2010 368.636 155.534 49.697 205.231 15.202 51,5 2011 660.623 261.964 101.708 363.672 31.214 50,3 2012 991.804 390.979 165.608 556.587 40.896 52,0

Kaynak: İŞKUR İstatistik Yıllıkları

Tablo-8’de yıllar itibariyle işverenlerin İŞKUR’dan içi talepleri ve İŞKUR’un bu talepleri karşılamasına ilişkin veriler ve iptal edilen açık işler çıkarıldığında karşılanma oranları yer almaktadır. Tabloda yer alan on yıllık dönemde hem alınan hem de karşılanan açık işlerde on yıl öncesi ile 2012 arasında toplamda yedi katına kadar varabilen ciddi bir artış gözlenmektedir. Özellikle 2009 yılından 2010’a geçildiğinde alınan ve karşılanan açık iş sayılarında iki katına yakın artış gözükmektedir. Alınan ve karşılanan açık iş sayılarına bakılmaksızın dikkat çeken nokta belirtilen yıllar arasında taleplerin karşılanma oranında çok ciddi bir artış sağlanmamış olmasıdır. Bu on yıllık dönemde açık işlerin karşılanma oranı ortalaması % 51,2’dir. Belirtilen yıllarda açık işlerin karşılanma oranının düşük seyretmesini işsizlik oranlarının düşüklüğü ile açıklamak doğru olmayacaktır çünkü belirtilen dönemde yıllık ortalama işsizlik oranı % 11 civarındadır. Buradan çıkarılacak sonuç işverenlerin işgücü talebi ile kayıtlı işsizler arasında arz-talep uyumsuzluğu probleminin yaşandığı söylenebilecektir. Bu sorun arz edilen işücünün beceri eksikliğinden kaynaklanabileceği kadar açık işlerdeki ücret düzeylerinin düşük olması, işsizlerin iş beğenmemesi, iş eşleştirme sisteminin yetersizliği gibi sebeplerden kaynaklanabilecektir.

Alınan ve karşılanan açık işler sadece İŞKUR üzerinden yürütülmemektedir. İŞKUR’un yanında özel istihdam büroları da iş eşleştirmede önemli roller üstlenmektedir. Bu bürolar, işsizlerin niteliklerine uygun açık işlere çabuk, kolay ve düşük maliyetle yerleştirilebilmeleri için, kamu istihdam kurumları ile bir arada dünyanın pek çok ülkesinde hizmet vermektedir. Türkiye’de de İŞKUR Özel İstihdam

58

Büroları ile birlikte işgücü piyasasına etkin hizmet vermede aynı amaca hizmet etmektedir. İŞKUR’dan izin almak kaydıyla gerçek ve tüzel kişiler iş ve işçi bulmaya aracılık faaliyeti yapmak üzere büro kurabilmektedir. Özel istihdam büroları, yurtiçi ve yurtdışı iş ve işçi bulma faaliyetinde bulunmaktadır.