Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte, Bursa’da bazı dini mabetler, spor kulüplerine tahsis edilir.
Özetle, tekke ve bazı kiliseler işlevlerini yitirince farklı bir misyon üstlenir. Böylece dini
içerikli eğitim yerine, sportif eğitim için kullanılır. Tehvid-i Tedrisat Kanunu gereğince
yapılan ve tezat gibi görünen bu uygulamanın yasal nedenleri vardır.
Bursa İdmanyurdu Kulübü önce, Saray Caddesi yakınındaki Fransız Kilisesi, sonra da Karabaşi Tekkesi’nde faaliyetlerini sürdürdü.
İsmail Hakkı Bursevi Tekkesi’nde faaliyet gösteren İnkişaf İdmanyurdu Kulübü, sonraki yıllarda Akınspor adını almıştı.
araştırma / Mabetler Spor Kulüplerine Nasıl Verildi? / İsmail Kemal Kemankaş
ları” içinde kabul edilerek koruma altına alınmıştır. Özetle, bu kanun Anayasa’ya aykırılığı iddia edilerek iptal edilemeyecek yasalar arasında kabul edilmiştir.
Sözün özü; eğitim birliğine dair yasa, tekke ve zavi-yelerin varlığını geçersiz kılmıştır. Bu nedenle, özel eğitim kurumu nitelikli bu yapıların tesisleri, özel spor eğitimi veren ve bu arada kültür işlevlerini de yerine getiren kulüplere verilir. Verilme nedenlerinden biri de, söz konusu spor kulüplerinin kurucularının neredeyse tamamı devlet memurudur. Bir taraftan öğretim birliğini getiren kanunun uygulamasını yapanlar, böylece onların boşalttığı alanları spor
kulüpleri ile kontrol etme gibi bir işlevi de yüklemiş olabilirler.
Bu tür spor kulübüne dönüşen tekkelerin başında İsmail Hakkı Bur-sevi Tekkesi gelir. Kuruluş tarihi 1927 olarak bilinen İnkişaf Kulübü’ne uzun yıl-lar ev sahipliği yapar İsmail Hakkı Tekkesi… 1653-1725 yılları arasında yaşamış olan Osmanlı bilim adamı ve mutasavvıfı Şeyh İsmail Hakkı Bursevi tarafından 18. yüzyılda kurulan ve 1925’e kadar hizmet veren, içinde semahane, çilehane, tekke ve müştemilattan oluşan bir yapı grubudur. En son onarımını 2005 senesinde gören yapı restore edilmiştir. Bugün semahanesi mescit olarak,
çilehanesinin yanındaki ve üzerindeki oda-lar ise öğrenci yurdu ve Kuran kursu ooda-larak hizmet vermektedir.
1934 yılından sonra, ismini Akınspor olarak değiştiren İnkişaf Kulübü uzun bir süre İsmail Hakkı Bursevi yapı grubunda faaliyet gösterir. Sonraki yıllarda kendine yeni adresler bulur. Önce Ünlü Cadde’de, ardından, Mahfel’in yanındaki binalarda üye ve sporcularını barındırır. Bursaspor bünyesinde yer aldığı 1963 yılından sonra da Akınspor ismi ve tesisleri tarihe karışır.
ERMENİ KİLİSESİ’NDE BİR BURSA KULÜBÜ Cumhuriyet’in ilk yıllarında Bursa’da ya-yımlanan Yeşilyurd Gazetesi’nin, 7 Kanu-nuevvel 1341(1925) tarihli 45. sayısındaki haber aynen şöyledir:
Fransız Kilisesi’nin yer aldığı Hamidiye(bugünkü Cumhuriyet) Caddesi Ermeni Katolik Kilisesi
Bursa kulüpleri 1929 yılında 6’dan 3’e indirildi. Kalanlar arasında, İsmail Hakkı Bursevi Tekkesi’nin verildiği İnkişaf İdmanyurdu da bulunuyordu.
“Bursa İdmanyurdunun taht-ı işgalinde bulunan idare-i hususiyeye müdevver Protestan Kilisesi’nden idare-i mezkurece bedel-i icar alınmamak suretiyle yurda muavenet ifası kabul edilmiştir.”
Bu haberden anlaşıldığı üzere, Protestan Kilisesi Bursa İdmanyurdu kulübüne bedel-siz olarak tahsis edilir. Çünkü Bursa’nın iş-galden kurtulduğu 1922 yılından sonra, söz konusu kilise boştur. Osmanlı döneminde Bursa’da ikamet eden Levantenlere ait bir kilisedir. Fransız Protestan Kilisesi olarak geçmesine karşın, mensupları genellikle Ermeni kökenlidir. Onlar da 1915 olayları ve Kurtuluş Savaşı sonrası Bursa’yı terk eder. Atatürk Caddesi’nin Setbaşı yönündeki kıs-mı açılmadan önce, Nasuhpaşa Hamakıs-mı ile Şark Oteli (eski Saray Sineması) arasında kalan Protestan Kilisesi’nin bir spor kulübü olarak Bursa İdmanyurdu’na bedelsiz olarak tahsisi, her alanda olduğu gibi o
dönemde spor ve kültür faaliyetlerinin devlet tarafından organize edildiğine tipik bir örnektir. 1925 yılı sonlarında kilisenin bulunduğu alan caddeye dahil olunca Bursa İdmanyurdu Kulübü bir başka dini mabet olan Karabaş i Tekkesi’ne taşınır. Tekkeleri, medreselerden ayıran en önemli özellik sosyal faaliyetlerin de yapılmasıdır. 1925 yılında tekke ve zaviyelerin kapatılmasının ardından Karabaş-i Veli Tekkesi, bir süre Bursa İdmanyurdu kulübüne ev sahipliği yapar. Ardından özel mülkiyetin eline geçer ve sonra da kaderine terk edilir…
Bursa’nın merkezi yerlerinden birinde, Baş-çı İbrahim Mahallesi’nde bulunan Karabaşi Tekkesi günümüzde yine eski işlevine dö-ner ve Mevlevi kültürüne, sema gösterile-rine sahne olur. Bursa İdmanyurdu Kulübü, önce Sanatkârlar Kulübü ile birleşerek Sanatkârlar İdmanyurdu adını alır. 1934 sonrası da ismini Acar İdmanyurdu olarak
değiştirir. Özetle; Bursaspor’u oluşturan beş kulüpten biri olan Acar İdmanyur-du’nun ilk versiyonu, ilk yıllarında işlevini kilise ve tekkede yerine getirmek gibi bir özelliğe de sahiptir.
Bursaspor’un ilk başkanı ve tütün tücca-rı Salih Kiracıbaşı’nın mülkiyetinde olan bir kiliseden de söz edebiliriz. Namazgah yokuşunu çıkarken solda kalan bu dini ma-bet, Ermeni kilisesidir. Zaman içinde özel mülkiyete geçer, yani Salih Kiracıbaşı’nın mülkü olur. Kiracıbaşı bu mülkünü kulübü için kullanmaz ama Çelikspor ve Bursaspor başkanı sıfatları tatlı bir rastlantı olarak, yine de kulüp-dini mabet ilişkisini anım-satır.
Bu arada araştırmacı-yazar Raif Kap-lanoğlu’nun iddiasına göre, Emirsultan semtindeki Karamazak Tekkesi de kapan-dıktan uzun bir süre sonra, yörede kurulan Gençlerbirliği Kulübü’ne tahsis edilir. Bursa İdmanyurdu’nun Fransız Kilisesi’nden sonraki adresi Karabaşi Tekkesi’ydi. Karabaş i Veli Tekesi günümüzde Mevlevi kültürünün yaşandığı ve gösterildiği bir kültür merkezi olarak
hizmet veriyor.
Cumhuriyet’in onuncu yıl kutlamalarında yer alan Bursa İdmanyurdu sporcuları. Bursa’nın ilk spor kuruluşlarından Turan Kulübü, spor sezonunu açarken, din adamları da katılımlarıyla destek veriyordu.