İnterlaken Süreci

İnterlaken süreci (Interlaken Process) — “Akıllı” yaptırımlar konuları ile ilgili birinci uluslararası seminerdir (İnterlaken, İsviçre, Mart 1999)¹⁴⁹. Seminer katılımcıları, bazı durumlarda etraflı yaptırımların uygulanmasının fazlaca olumsuz yan etkileri olduğunu (side-effects), bunun için yaptırımların daha insancıl ve etkili olması gerektiği üzerinde anlaştılar. Yaptırımların sonuçlu olması için gereken şartlar arasında, tedbirin esas özelliği, kesinliği, kısa süreli olması, hızlı etkili olması olması belirlemiştir. Uygulanması sırasında farklı yorumlama olmamalıdır. Bunun örneği de, Konsey kararında kullanılan hususların BM Antlaşması’na aykırı olarak yorumlanmasına imkân tanıyan sabit formüllerdir.¹⁵⁰

149 Expert Seminar on Targeting UN Financial Sanctions. March 17-19, 1998, Interlaken, İsviçre.

150 İbid.

Örneğin, Fildişi Sahili ile ilgili BM Güvenlik Konseyi S/RES/1739 (2007) No’lu kararda, devlet içindeki durumu sabitleştirmek için yetkili olarak belirlenmişti.

Belgenin 8. maddesinde “bu kararın alındığı tarihten itibaren Birleşmiş Milletlerin Fildişi Sahili’ndeki Operasyonu (BMFSO) ve Fransız hükümeti arasında yapılan anlaşmaya göre BMFSO’nun desteklenmesi için tüm gereken araçları kullanmak için Fransız kuvvetlere yetki verilmekle birlikte bunlara aşağıdakiler de dâhildir: а) eylem bölgesinde tarafsız kuvvetlerin genel güvenliğin sağlanması için yardım göstermek, b) BMFSO talebine göre tehlike altında bulunan bileşim elemanlarının desteklenmesi için önlemler almak, с) BMFSO yerleşim bölgesi dışında güvenlik durumu gerektirdiğinde BMFSO danışmacılığı ile düşman eylemlerinin engellenmesi için önlemler almak, d) birimlerin yerleşim bölgelerinde sivil halk korunmasının sağlanması için yardım göstermek, e) 1572 (2004) No’lu kararda tespit edilen silah ambargosuna uyulduğunun gözetlenmesinde yardım göstermek...”.¹⁵¹ Böyle belirli kurallara bağlama, davranışlarının yasallaştırılması için Konsey kararına atıfta bulunarak tek taraflı eylemler alabilecek devletlerin sayısını sınırlandırmaktadır.

Yaptırımların etkili şekilde uygulanması, alınan zorlayıcı tedbirlerin hedefe yönelik olması gereksinimi ile ilgili doğrudan atıf biçiminde kararlarda artık yansıtılmaktadır. 1744 (2007) No’lu kararın 10. maddesi de bunun örneğidir.

Güvenlik Konseyi ‘silah ambargosunun önemini Somali’deki barışın ve güvenliğin sağlanması için özellikle vurgulamakta, tüm üye devletlerden, özellikle bu bölgede bulunan devletlerden buna tam olarak uyulmasını istemekte ve silah ambargosunun desteklenmesi için hedefe yönelik tedbirlerin kabul edilmesi dâhil olmak üzere

151 Konsey’in 10 Ocak 2007 tarihli Fildişi Sahili durumu ile ilgili S/RES/1739 Kararı, http://www.un.org/russian/documen/scresol/res2007/res1739.htm (Er. tarihi: 02.05.2012).

etkisinin arttırılması yolları ile ilgili konuları acil olarak incelenmesi ile ilgili kendi isteğini yeniden belirtmektedir’.¹⁵² Bununla birlikte yaptırımların iptali veya azaltılması ile ilgili talepler belirlendiğinde eski maddeler hesaba alınmalıdır.

Ayrıca, Güvenlik Konseyi’nin yaptırım kararlarının şartlar koyulmadan uygulanması, ilk taleplerin anlamını bozmamaktadır. Aksine onlar, diğer anlam ağırlığı olan eşdeğer terime başvurarak yaptırım rejimi nesnesi durumunun değişmesi için gereken şarttır. Böylece 1176 (1998) No’lu kararında Güvenlik Konseyi, 1173 (1998) No’lu kararda¹⁵³ belirlenen görevlerin tam olarak ve şartsız gerçekleştirilmesini Angola’nın tam bağımsızlığı için mücadele eden Ulusal Birlik’ten (UNİTA) istemiştir. Ayrıca kanıt gösterme konusuna ek olarak Rusya’nın sunduğu yaptırım ve diğer zorlayıcı tedbirlerin uygulanması için temel şartlar ve standart kriterler ile ilgili beyanname tasarının 8. maddesi incelenebilmektedir.

Özellikle, ‘buna yeni şartlar sebep değilse veya Güvenlik Konseyi kararlarında doğrudan öngörülmediyse, yaptırımların sona ermesi veya durdurulması için ek şartlar koyulmamalıdır’ diyerek tasdik edilmiştir.¹⁵⁴

Ama görüldüğü gibi kararların hızlı şekilde gerçekleştirilmesi, tam ters sonuçlar getirebilmektedir. ABD, İran’ın nükleer programı ile ilgili bilgi arayışı için Google arama sistemini kullanmıştır. ABD’nin satış akitlerinin yapılması ve yurt

152 Konsey’in 20 Şubat 2007 tarihli Somali durumu ile ilgili S/RES/1744 Kararı,

http://www.un.org/russian/documen/scresol/res2007/res1744.htm (Er. tarihi: 02.05.2012).

153 Konsey’in 24 Haziran 1998 tarihli Angola durumu ile ilgili S/RES/1176 Kararı, http://www.un.org/russian/documen/scresol/res2007/res1739.htm (Er. tarihi: 02.05.2012).

154 Rusya Federasyonu tarafından teklif edilen düzeltmeler: 9 Şubat 2007 A/AC.182/L.114/Rev, http://www.un.org/russian/documen/declarat/decl_sanctions.pdf (Er. tarihi: 03.05.2012).

dışına çıkmasını yasaklamak istediği İran’ın 11 örgütünden ve 12 şahsından ibaret olan listeden hiçbirinin İran’ın nükleer programıyla ilgisi yoktu.¹⁵⁵

Aralık 2003’te ABD CIA (Merkez Haber alma Teşkilatı) ajanları, terör ile mücadele kapsamında Makedonya’da tatilde bulunan Haled Al-Masri adlı Lübnan uyruklu Almanya vatandaşını kaçırıp Afganistan’daki Bagram şehrinde bulunan terör şüphelileri hapishanesine getirmişti. Fiziksel baskı altında bulunan Al-Masri hapishanede altı ay geçirdi ve 28 Mayıs 2004 tarihinde serbest bırakıldı.

ABD Dışişleri Başkanı Condoleezza Rice’ın sonra beyan ettiği gibi Al-Masri ile ilgili durumda ‘hata yapılmıştı’ — CIA onu terörizmde şüphelenen soyadı aynı olan diğer şahıs ile karıştırmıştır.¹⁵⁶ Bununla birlikte ‘Taliban’a giren veya onunla ilgisi olan tüzel ve gerçek şahıslar ile ilgili BM Güvenlik Konseyi’nin karma listesinde Haled Al-Masri’nin (Khalel el-Masri) adı (adı ve soyadı) yoktu. Birinci adın kısmi şekilde çakışması QI.А.59.02. maddede ve QI.К.214.063. maddede vardı.

Söz edilen listeye Arap ve diğer isimlerin Latin harflerle farklı şekilde yazılabilmesine dayanarak hata olasılığı vardı, ama bu zamanında bulunmalıydı.¹⁵⁷

Ayrıca 1267 (1999), 1333 (2000), 1390 (2002) ve 1455 (2003) No’lu kararlarında BM Güvenlik Konseyi, tüm devletlerin sözü edilen listedeki gerçek (tüzel) şahısların aktiflerini bloke etmesini, onların devlet alanlarına girmesinin veya ondan geçmesinin engellemesini veya silah ve askeri mühimmatların bu şahıslara

155 Elizabeth Flock, “Google is ‘a spying tool,’ Iran police chief says”, Washington Post Staff Writers, 10 Ocak 2012, http://www.washingtonpost.com/blogs/blogpost/post/google-is-a-spying-tool-iran-police-chief-says/2012/01/10/gIQAl3b2nP_blog.html (Er. tarihi: 11.02.2012).

156 US 'apologized' over abduction byCIA of German citizen, Financial Times, 15 Aralık 2005, http://www.ft.com/cms/s/ad30ff60-6d0f-llda-90c2- 0000779e2340.html (Er. tarihi: 30.03.2012).

157 Design and Implementation of Arms Embargoes and Travel and Aviation Related Sanctions. The

«Bonn-Berlin Process», s. 58. http://www.watsoninstitute.org/tfs/CD/booklet_sanctions.pdf (Er. tarihi:

02.05.2012).

satılmasının, temin edilmesinin veya aktarılmasının engellenmesini zorunlu kılmıştı.

Böylece BM Güvenlik Konseyi, insan hakları normlarının ihlalinden muhtemelen bahsetmeyerek, şüpheli şahsın tutuklanması için “ülkesel bütünlük” ilkesi prensibine aykırı olarak diğer devletin onayı olmadan, onun alanını istila etmek üzere hiçbir üye devletine yetki vermemiştir.¹⁵⁸