İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Riskli ve Tehlikeli Olan Faaliyetler

Sahada oluşabilecek kaza risklerinin başında iş makinelerinin kullanılması sırasında ihmal ve dikkatsizlik yüzünden kaynaklanan iş kazaları gelmektedir. Bu risklerin en az düzeyde olabilmesi için iş makinelerinin ehliyetli operatörler tarafından kullanılması ve sahada çalışan diğer personelin, çalışırken iş makinelerine yaklaşmaması sağlanacak, personel dikkatli olmaları konusunda sürekli uyarılacaktır.

Proje alanında krom madeni üretimi esnasında gerek açık ocakta gerekse yeraltı ocağında patlatma işlemi yapılacaktır. Açık ocak ve yeraltı uygulamalarında yapılan çalışmalarda genel

138

olarak patlatmalarda alınacak güvenlik önlemlerini üç ana başlık altında incelemek mümkündür. Bu üç ana başlık, aynı zamanda üç farklı çalışma dilimini oluşturur. Bunlar;

 Atım öncesi alınacak güvenlik önlemleri

 Atım sırasında alınacak güvenlik önlemleri

 Atım sonunda alınacak güvenlik önlemleri

Genel olarak bu çalışmalar, patlayıcı maddelerin depolardan alınıp çalışma sahasına nakli, deliklere şarj edilmesi, şarj edilen deliklerin patlatılması ile birlikte patlatma sonrası atım grubunun kontrol edilmesinden sonraki ana kadar geçen zamanı tanımlar.

Atım Öncesi Alınacak Güvenlik Önlemleri: Atım öncesi alınacak güvenlik önlemleri, depolardan patlayıcı maddenin alınmasından itibaren başlayıp şarj işleminin başlangıcına kadar geçen sürede alınacak önlemleri kapsar. Öncelikle vurgulanması gereken nokta alınacak bütün önlemler yürürlükteki 87/12028 tarih sayılı tüzük hükümleri kapsamında olacaktır.

Tüzük hükümleri gereği atım alanına gitmeden önce yapılacak çalışmalar öncelikle programlanacaktır. Kullanılacak patlayıcı madde miktarları doğru oranlarda tespit edilecektir.

Patlayıcı maddeler depolardan tüzüğün belirlediği şekillerde alınacaktır (İlgili Tüzük 61.Madde). Tüzüğün 61. maddesi yükleme ve boşaltmanın ne zaman ve ne şekilde yapılacağını açıkça ifade edilmiştir. İlgili Tüzük'ün 118. Maddesinde; "Patlayıcı maddeler

“Satın alım ve Kullanım İzin Belgesi” ile alınır ve kullanılır." denilmektedir. Kullanıcılar, bu işte ehil olan ve tüzüğün 118. maddesinde belirtilen Ateşleyici Yeterlilik Belgesi olan insanlar olacaktır. Yardım amaçlı olarak patlayıcı işinde tamamen ilgisiz olan personel atım bölgesine götürülmeyecektir. Satın alma ve kullanma izin belgesinde ismi yazılı olanlar en önemli sorumlulardır. Özellikle ateşleyiciler bu konuya çok dikkat etmeleri gerekir. Atım grubunun şarjını ve patlatmasını gerçekleştirecek ekibin bu iş için dizayn edilmiş ekipman ve teçhizatlarını yanlarına almalı sağlanacaktır. Çalışmaların emniyetli bir şekilde sürdürülmesi için amacına uygun patlatma aksesuarları kullanılacaktır. Amacına uygun ohmmetre ve patlatma manyetosu seçilecektir. Çevrede yaşayanlar ve ocak alanında bulunanlara atımın saati ile ilgili önceden haber verilecektir.

Atım Sırasında Alınacak Güvenlik Önlemleri: Atım sırasında alınacak güvenlik önlemlerini, deliklerin şarj edilmesine başlanmasından patlatmanın yapıldığı ana kadar geçen sürede alınması gereken önlemler olarak tanımlanabilir. Çalışma ile ilgili olmayan insanların öncelikle atım grubundan uzaklaşmaları sağlanacaktır. Atım grubunda gereğinden fazla ve seyir amaçlı gelen insanlar bulundurulmayacaktır. Şarj işlemine başlamadan önce iş ile ilgisi olmayan insanların ortamdan uzaklaştırılma sağlanacaktır. Atım grubundaki hazırlanan deliklerin önceden belirlenen esaslarda hazırlanıp hazırlanmadığı kontrol edilecektir. Delik geometrisi ve delik boyları şerit metre ile ölçülecektir. Şarj işlemine başlamadan önce bu konudaki bir aksaklığın tespit edilmiş birçok olumsuzlukları ortadan kaldırır. Açık ocak patlatmalarında delik etrafında biriken, delikten çıkan tozların mutlaka oradan alınması gerekmektedir. Temizlenmeyen malzeme şarj sırasında delik içine kaçarak malzeme boyutuna bağlı olarak deliği tıkamasına veya patlayıcılar arasındaki ilişkiyi keserek verimsiz patlatmaya neden olur. Bu nedenle delikten çıkan tozlar mutlaka temizlenecektir. Şarj esnasında kullanılacak olan patlayıcı maddeler planlandığı gibi deliklerin başına uygun şekilde dağıtılacaktır. Gecikmeli kapsüllerin gecikme zamanlarına dikkat edilecektir. Patlatma deliklerinin şarj işleminin tamamlanmasından sonra ateşlemeden sorumlu kişinin çalışanların tamamını atım alanından uzaklaştırdıktan sonra bağlantıları tekrar kontrol edecek ve bir problemin olmadığına emin olacaktır. Ateşleme esnasında makine ve ekipmanları güvenli

139

mesafelere çekilecektir. Ateşlemeyi gerçekleştirmeden önce işyerinde çalışanlar ve çevrede yaşayanlar düdük, siren vb. uyarı cihazları ile mutlaka uyarılacaktır.

Atımdan Sonra Alınacak Güvenlik Önlemleri: Patlatmanın yapıldığı andan sonra tekrar atım alanına gidip çalışmaların başlamasına kadar geçen süre, atımdan sonra alınacak güvenlik önlemleri olarak isimlendirilir. Atımdan sonra çalışmalara başlamadan önce mutlaka atım grubunun patlayıp patlamadığı kontrol edilecektir. Bu kontrolde delikler tek tek incelenecek, malzemenin kabarması ve dağılımına bakarak patlamayan deliğin olup olmadığı belirlenecektir. İlgili tüzüğün 122. maddesinde patlamayan bir delik bulunursa veya bundan kuşku duyulursa fitil ile ateşlemede en az bir saat, kapsül ile ateşlemede ise beş dakika geçmeden atım alanına hiç kimse girmeyecektir. Yine aynı tüzüğün aynı maddesine göre patlamamış kartuş ve kapsüller bulunması olasılığına karşı, pasalar elle kaldırılacak; kartuş ve kapsüller aranacak kürek, kazma ve benzeri aletler kullanılmayacaktır. Patlamamış bir delik tespit edildiğinde, patlamamış deliğin atım yönünde arkasında kalacak şekilde 30 cm.

uzaklıkta delik delinerek ateşlenecektir. Bu uygulama ile patlamamış delikte kalan patlayıcı maddenin imhası sağlanacaktır.

Ayrıca; patlatma işlemi sırasında öncelikle jandarmaya haber verilecek daha sonra patlatma işlemi sırasında tüm faaliyetler durdurularak patlatma işlemi yapılacaktır.

Patlatma operasyonlarında taş savrulması

Patlatma işlemi sırasında patlayıcı madde kaya kütlesi içinde yeterince hapsedilemezse reaksiyon sonucu oluşan yüksek basınçlı gazların erken atmosfere deşarj olması sırasında bazı kayaların kütleden ayrılarak uzağa savrulmasıdır. Genelde, kayada görülen bu beklenmeyen savrulma ‘Taş savrulması’ olarak adlandırılır. Taş savrulması ciddi bir çevresel tehlikedir.

Kişilerin ölümüne, ciddi şekilde yaralanmasına, ekipmanlara, binalara ve kamuya zarar verebilir. Taş savrulmasından kaynaklanan hasar, işletme ile yerleşim yeri sakinleri arasındaki ilişkilerinin gergin olmasının başlıca sebebidir. Özellikle büyük çaplı patlatma delikleriyle yer üstünde yapılan atımlarda bu tehlikelerle çok sık karşı karşıya kalınmaktadır. Böyle atımlarda patlatma sahasından 1 km ya da daha uzak mesafelere taş savrulduğu bilinmektedir. Bu yüzden, bu kazalardan sakınmak ve taş savrulmasının en aza indirmek için gerekli önlemler alınacaktır. Patlatma sonucu oluşacak şok dalgaları havada ve ateşlenen kayaç birimi içinde belirli bir hız, frekans ve genlikte yayılmaktadır. Bu yayılım atım yerinden uzaklaştıkça sönme eğilimi göstermektedir.

Lm : Maksimum taş savrulması d : Delik çapı (88,9 mm= 0,0889 m) Lm =260 x d ^2/3 =260 x 0,0889^2/3  52 m Φ : Savrulan taş parçalarının boyutu d : Delik çapı (88,9 mm= 0,0889 m) φ = 0,1 x d ^2/3 = 0,1 x 88,9 ^2/3 =1,99 mm Taş savrulmasının denetlenmesi için;

 Uygun çap ve boyutta delikler kullanılarak kaya içinde patlayıcı maddelerin dengeli homojen dağıtılması sağlanacak,

 Uygun delik geometrisi hesaplanarak deliklere uygun yük verilecek,

140

 En az, delik- ayna (yük) mesafesi boyutundaki sıkılama boyu bırakılacak ve uygun bir malzeme kullanılarak ağız sıkılaması yapılacak,

 Gecikmeli ateşleme yöntemi uygulanacaktır.

Yer altı madenciliğinde, üretim işlemleri süresince açılan boşlukları işletmenin devam ettiği sürece ayakta tutabilmek, işin sürekliliğini ve güvenilir bir şekilde sürdürülmesini sağlamak için tahkimat çalışmaları yapılması gerekmektedir. İşletme esnasında nihai tahkimat dolgu olup, dolgu yapılana kadar gerekli görülen yerlerde galeri içinde ağaç tahkimat yapılacaktır.

Yer altı maden işletmeciliğinde diğer önemli unsur uygun ve yeterli havalandırmanın sağlanmasıdır. “Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük” Madde 162’de havasında %19 dan az oksijen, %2 den çok metan, %0,5’den çok karbon monoksit ve diğer tehlikeli gazlar bulunan yerlerde çalışılamaz denmektedir. Faaliyet süresince havalandırmanın sürekliliği ve kararlılığı sağlanmalı ve havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için sürekli olarak izlenmeli ve kontrolleri yapılmalıdır. Ocaklarda havalandırma, doğal havalandırma yöntemi ile yapılacaktır. Doğal havalandırmanın yetersiz olması durumunda ise havalandırma galerisi ağzına yeterli güç ve kapasitede kompresör ve fantüp yardımıyla havalandırma sağlanacaktır.

Yer altı çalışmalarının yapılacağı alanlar işçilerin kolayca hareket edebileceği şekilde yapılacaktır. İşçilere uygun kişisel lambalar verilecek ve işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunmasına yeterli olacak düzeyde aydınlatma sağlanacaktır. Yeraltında her zaman kaç kişi ve kimlerin bulunduğu bilinecek ve yeraltında çalışan işçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde çıkabilmeleri için her zaman ve kolayca ulaşabilecekleri yerlerde kişisel solunum cihazları bulundurulacaktır. Çalışanlara bu cihazların kullanımı hakkında gerekli eğitimler verilecek ve cihazların her zaman çalışır durumda kalmalarını sağlamak için kontrolleri yapılacaktır.

Yeraltında çalışacak işçiler bu konuda eğitimli olanlardan seçilecek veya gerekli eğitimler verildikten sonra çalışmaları sağlanacaktır. Ayrıca çalışanların gerekli tüm kişisel koruyucuları (koruyucu başlık, kişisel lamba, toz maskesi, bot, eldiven vb.) kullanmaları sağlanacaktır.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından 03.02.2005 tarih ve 25716 sayılı (Değişik; 15.07.2007 tarih ve 26583 sayılı) Resmi Gazete'de Yayımlanarak yürürlüğe giren "Maden Kanunu Uygulama Yönetmelik" hükümlerine uygun hareket edilecektir. Ayrıca; işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu olacaktır.

Ayrıca faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme cihazı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak, ocak sahası hiçbir zaman boş bırakılmayacak, bunun için sürekli bir eleman görev alacaktır. Sahada ateş yakılmayacak, çalışan işçiler sürekli kontrol edilecek ve uyarılacaktır.

İşçilerin toz ve gürültüden etkilenmemeleri için gerektiğinde toz maskesi ve kulaklık kullanmaları sağlanacaktır. Ayrıca araç, makine ve teçhizatın kullanımından dolayı da iş kazaları (araç devrilmesi, çarpması, araç çarpışması vs.) olabilir. Tüm bu kazaları azaltmak ve engellemek için personele eğitim yaptırılacak, gerekli uyarılar yapılacak ve ilgili yerlere uyarı levhaları asılacaktır. İşletme sahasına, çalışanların dışında başka bir kimsenin girmesi de engellenecektir. Makine ve ekipman sürekli bakımda tutulacak ve gerekli önlemler

141

alınacaktır. Çalışanların sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmek için 4857 sayılı yasaya bağlı olarak hazırlanıp yayınlanmış olan ve yürürlükte bulunan mevzuata uyulacaktır.

Kullanılan teknoloji ve malzemelerden kaynaklanabilecek kaza riskine karşı 22.10.1984 tarih ve 18553 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan "Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzüğe"

uyulacaktır. Bu tüzüğe göre sahanın teknik nezaretçisi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumludur. Ayrıca olası bir iş kazası ihtimaline karşı ocak alanında uygun bir yerde yeterli donanımda bir ecza dolabı ve en yakın sağlık ocağına ulaşmak için bir araç hazır bulundurulacaktır.

İşletmede "Acil Müdahale Planı" oluşturmak ve uygulamak üzere Teknik Destek Sorumlusu görevlendirilecektir. Acil müdahale planı çerçevesinde personele gerekli eğitimler verilecektir.

Sahada olabilecek herhangi bir kaza, yangın veya sabotaj ihtimaline karşı işletme hiçbir zaman boş bırakılmayacak, ocak alanında üretim faaliyetleri sırasında daimi olarak bir bekçi bulundurularak ocak alanı gözetim altında tutulacaktır. Ayrıca sahada üretim faaliyetlerinin yapılmadığı dönemde ocak alanının düzenli olarak kontrolü yapılacaktır. Gerçekleştirilecek faaliyetler sırasında çalışma alanının etrafı tel örgü ile çevrilecektir. Ayrıca çalışma alanı çevresine uyarı levhaları konularak çalışma alanı ve çevresinde oluşacak muhtemel tehlikeler kontrol altına alınacaktır.

Sahada araç, makine ve teçhizatın kullanımından dolayı iş kazaları olabilir. Tüm bu kazaları azaltmak ve engellemek için personele eğitim verilecek, gerekli uyarılar yapılacak ve ilgili yerlere uyarı levhaları asılacaktır. Proje alanına, çalışanların dışında başka bir kimsenin girmesi de engellenecektir. Saha herhangi bir tehlike halinde personel tarafından acilen boşaltılacaktır.

Çalışanlar arasında kurtarma ve söndürme ekipleri oluşturularak, acil durumlarda yardım istenecek kurum ve kuruluşların listesi ile irtibat numaraları ocak alanında herkesçe görülebilecek şekilde yerleştirilecektir. Kullanılacak ekipmanların bakımları rutin olarak yaptırılarak kaza riski minimize edilecektir.

V.2.19. Proje Alanında Peyzaj Unsurları Oluşturmak veya Diğer Amaçlarla Yapılacak