İnsan Kaynakları Yönetiminin Amaçları ve İşlevleri

Bir örgütü oluşturan çalışanların sadece örgüt içi tutum ve davranışları ile ilgilenmek günümüzde yeterli olmamaktadır. İnsan kaynakları yönetimi alanında çalışmaları bulunan birçok araştırmacı tarafından insan unsurunun çok karmaşık bir yapıya sahip olduğu vurgulanmaktadır. Ayrıca, sağlıksız ve güvenli olmayan bir ortamda çalışan, yaptığı işi sevmeyen bir işgörenden özverili, yaratıcı ve verimli olmasını beklememek gerektiği düşünülmektedir. Çalışanların yaptıkları işi

67 sevmesinin de ancak sahip olduğu bilgi, yetenek ve becerileri kullanabileceği bir işte çalışmasıyla mümkün olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle, iş yaşamlarının kalitesini yükselterek, çalışanların sağlıklı ve güvenli bir ortamda yaptıkları işten zevk almalarını sağlamak, bilgi ve becerilerini kullanarak örgüte katkılarını en üst düzeye çıkarmak yani çalışanlardan maksimum düzeyde verim elde etmek insan kaynakları yönetiminin başlıca amacını oluşturmaktadır (Marchington ve Wilkinson, 2005: 6). İnsan kaynakları yönetimi amaçları dört grupta şu şekilde açıklanabilir (Bingöl, 2006: 14).

• Sosyal Amaç: Toplumdan gelen istek ve boşlukların örgüt üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirerek toplumun ihtiyaçlarına karşı ahlaki ve sosyal sorumluluk bilincine sahip olmak anlamındadır. Bu bağlamda, örgüt kaynakları kullanmada toplumsal yarar açısından başarısız olursa, başka bir deyişle kaynakları israf ederse, yasal düzenlemelerle bazı sınırlamalar getirebilir.

• Örgütsel Amaç: Bu amaç doğrultusunda, insan kaynakları yönetiminin örgütsel etkinliğe katkıda bulunmak için var olduğu kabul edilmektedir. İnsan kaynakları yönetimi kendisi açısından bir sonuç değildir; o, sadece ana amaçlarını gerçekleştirmek suretiyle örgüte yardım edecek bir araçtır. Örgütün tamamına hizmet edecek bir birim olarak insan kaynakları birimi karşımıza çıkmaktadır. Amaç mal ve hizmet üretmek değil mal ve hizmet üretimini kolaylaştıracak koşulları geliştirmek, işletmenin stratejik planlarının oluşmasına katkıda bulunmaktadır.

• İşlevsel Amaç: İşlevsel amaç doğrultusunda, örgüt ihtiyaçlarına uygun bir düzeyde birimin katkısını sürdürmektir. İnsan kaynakları yönetimi, örgütün ihtiyaçlarından daha fazla veya daha az karmaşık olduğunda kaynaklar israf edilir. Birimin hizmet düzeyi, hizmet ettiği örgüte uydurulmalıdır.

• Kişisel Amaç; Kişisel amaçları gerçekleştirmede işgörenlere yardım etmektedir. Eğer işgörenlerin istihdamları sürdürülmek, motive edilmek

68 isteniyorsa onların kişisel amaçları karşılanmalıdır. Aksi takdirde, işgören performansı ve tatmini azalabilir ve işgören örgütü terk edebilir.

İnsan kaynakları yönetimi; sosyal amaçla toplumu, örgütsel ve işlevsel amaçla örgütü ve bireysel amaçla çalışanı hedefler doğrultusunda yönlendirmektedir. Tüm bu amaçlar doğrultusunda insan kaynakları yönetimi, işin en önemli unsuru olan insanın yönetimi, beşeri ilişkiler, personel yönetimi, endüstriyel ilişkiler ile çalışanların tatmini, motivasyonları, kariyer planlamaları, performans değerlendirmeleri, işe alım ile uyum programları, eğitim ve geliştirme çalışmaları gibi insan odaklı işlevleri içermektedir.

İnsan kaynakları yönetiminin temel hedefi, insan gücünü en etkin ve verimli biçimde çalıştırmaktır. Üretimden pazarlamaya kadar işletmede yapılan tüm işlerin etkinliği ve verimliliği çalışan personelin nitelik ve niceliğine bağlıdır. Bu nedenle, işlerin yürütülmesinde gereksinme duyulan personelin işe alınmasından çıkarılmasına kadar insan kaynakları yönetimi, işgören sorunlarının çözümünde etkili yol ve yöntemleri içeren, bütün bu eylemleri kapsamına alan bir işlevdir (Mabey vd., 1998: 270).

İnsan kaynakları yönetimi, genişlemiş bir içeriğe sahip olduğundan işlevleri de ayrıntılı olarak ortaya çıkmaktadır. İnsan kaynakları yönetimi, işletmenin insan kaynakları ile ilgili her türlü faaliyetinin planlanması, örgütlenmesi, yürütülmesi, eşgüdümünün yapılması ve denetiminden birinci derecede sorumlu olan birimdir. Bu nedenle, bünyesinde çeşitli işlevler bulundurmaktadır (Randhawa, 2007: 3).

İnsan kaynakları yönetiminin ne gibi işlevler kapsadığı aşağıda belirtilmiş ve kısaca açıklanmıştır (Sabuncuoğlu, 2000: 5):

1. İnsan Kaynakları Planlaması: Mevcut işgücünün bugünkü envanteri

çıkarılarak gelecekte firmanın gereksinme duyacağı insan kaynaklarının niceliği ve niteliği belirlenir.

69

2. İş Analizi ve Tanımlar: İşletmede yapılan işler ayrı ayrı ve ayrıntılı

biçimde incelenir, işin özellikleri ortaya konur ve formlar üzerinde tanımlar yapılır.

3. İşgören Bulma ve Seçme: İlk olarak işlerin niteliği belirlenir, daha sonra

personel ihtiyacı, niteliği ve statüsü saptanır, mülakat, teknik deneme ve psikoteknik uygulama, sağlık denetimi yapılır, adayın gireceği işe ilgisi ölçülür, işe yeni alınan personelin işletmeyle bütünleşmesi sağlanır.

4. İnsan Kaynağının Eğitimi ve Kariyer Geliştirme: Personelden daha

fazla verim alabilmek için işletme içinde veya dışında eğitim programları düzenlenir. Çalışan personel ve işletme için kariyer planları çıkarılır.

5. Performans Değerleme: Çalışanlar, işletmenin belirleyeceği belirli

dönemlerde değerlemeye tabi tutulur ve değerleme sonuçları doğrultusunda terfi, ödül vb. uygulamalara gidilir.

6. İş Değerlemesi ve Ücretleme: İşler, önem derecesine göre sıralanır ve

gruplanır daha sonra diğer parametrelerde göz önünde bulundurularak adil bir ücret sistemi kurulur.

7. Endüstriyel İlişkiler: Sendikalarla yapılan görüşmeler sonucu ücret ve

diğer sosyal konularda uzlaşmaya varılması ve nihayet toplu sözleşmelerin düzenlenmesi konu edilir.

8. İş Güvenliği ve İşçi Sağlığı: İnsan kaynağının, iş kazalarına ve meslek

hastalıklarına karşı koruma altına alınmasına ilişkin çalışmalara yer verilir.

9. Bilgi Sistemleri: İşletmelerin, yapılan işlerin, ticari münasebetlerin ve

bunların yanında insan kaynakları departmanını ilgilendiren insan kaynağının giderek karmaşıklaşması nedeniyle işlerin daha düzenli ve sistematik olarak

70 yürütülmesi ve izlenmesi açısından bilgi destek sistemlerinden geniş olarak yararlanılır.

10. Özlük İşleri: İnsan kaynağının işe girişi, işten çıkışı, sicil kayıtları vb.

bürokratik işlemlerin yapılmasını ifade eder.

2.2. BİLGİ TOPLUMU VE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ