2.5. Bağımsız Denetimin Gözetimine İlişkin Uluslararası Düzenlemeler
2.5.3. İngiltere Şirketler Yasası ve Muhasebecilik Mesleki Gözetim Kurulu
İngiltere’de, finansal raporlama konusunda ve bağımsız denetim alanında çeşitli düzenlemeler vardır ve yetkili otoriteler bulunmaktadır. İngiltere’de finansal raporlama, bağımsız denetim alanında en yetkili otorite Finansal Raporlama Konseyi(Financial Reporting Council-FRC)’dir. FRC, yüksek kalitede finansal raporlama yapmak için uluslararası standartlarla uyumlu olarak denetim ve muhasebe standartlarını oluşturarak halka açık şirketlerin kayıtlarının kalitesini incelemektedir. Amerika’da bulunan PCAOB gibi Kurul’a sahip olan FRC on beş üyeden oluşmaktadır. Başkan ve Başkan Vekili İş, Teknoloji ve Yeteneklerden sorumlu
59 Devlet Bakanı tarafından atanır. Kurul’un dışında, Kural ve Standartlar Komitesi, Yönetim Komitesi ve İcra Komitesi olmak üzere üç komite bulunur.141
Kural ve Standartlar Komitesi; Denetim ve Güvence, Muhasebe ve Aktüeryal
Konseyleri tarafından kural, standart oluşturma ve politika sorunları ile ilgili olarak Kurul’a çalışmalar sunar,
Yönetim Komitesi; Disiplin, soruşturma, gözetim, izlemeyi de içerecek
şekilde yüksek kalitede kurumsal raporlamaya teşvik etmek amacıyla yönetim faaliyetleriyle ilgili olarak, Kurul’a yardımcı olur,
İcra Komitesi; ise FRC’ nin çalışmalarının günden güne gözetiminin
sağlanması ve stratejik konularda Kurul’a yardımcı olur. 1989 yılında çıkartılan Şirketler Kanunu ile denetleme, gözetleme ve muhasebe standartlarını çıkarmadan hükümet sorumlu olmuştur. FRC, kanun ile standartların oluşturulma sürecinin gözetim ve etkin işleyişinden sorumlu tutulmuştur.
FRC(Financial Reporting Council); ASB’ yi yönlendirir, komite üyelerini
tayin eder ve finansal fon sağlar, bu konseyin bünyesinde yer alan kuruluşlar şunlardır:142
- Muhasebe Standartları Kurumu(Accounting Standards Board); Muhasebe
Standartları Kurulu(ASB), Muhasebe standartlarını geliştirir, standartları yayımlar ve gerektiğinde geri çeker.
- Acil Konular Görev Grubu(Urgent Issue Task Force); Acil Konular Görev
Grubu(UITF) ise, ASB’ e bir muhasebe standardı veya Şirketler Kanunu maddesine giren alanlarda bir tatminsizlik veya çelişkili yorumlamalar olduğu veya olmaya başladığı zamanlarda yardımcı olur
- Finansal Raporlama Gözetim Heyeti(Financial Reporting Review Panel);
Şirketler Kanununun getirdiği şartların ihlali ihtimallerine karşı araştırmalar yapmaktadır. 143
Muhasebe Mesleği Gözetim Kurulu
Muhasebe Mesleği Gözetim Kurulu(Professional Oversight Board for Accountancy-POBA), 2003 yılınca FRC bünyesinde kurulmuştur. POBA, bağımsız denetimin etik ve mesleki standartlar içerisinde yürütülüp yürütülmediğinden
141Pekuz, Aydoğan, 3.
142 Özkan Mehmet, Terzi Serkan, Avrupa Birliği’ de Finansal Raporlama: İngiltere, Fransa ve Almanya Örnekleri, Mali Çözüm Dergisi, Sayı 100, Temmuz-Ağustos 2010, 29-30
60 sorumlu olup ve bu hususa ilişkin temel olarak denetim ve gözetim faaliyetlerinde bulunarak denetimin kalite ve güvenilirliğini artırmak amacıyla kurulmuş bağımsız bir yapıdır. Muhasebe ve finansal raporlama ile bağımsız denetime ilişkin standart oluşturucu yapıların gözetim ve denetimi POBA’ nın görev ve yetki alanını oluşturmaktadır. Söz konusu bu yapılar, standartların oluşturulması ve uygulanmasından sorumlu meslek örgütleri ile diğer düzenleyici kurum ve kuruluşlardan oluşmaktadır. Diğer bir görev alanı ise, doğrudan bağımsız denetim kuruluşları nezdinde kalite kontrol uygulamalarını gerçekleştirmektir. Bu amaca ulaşmak için POBA içerisinde Bağımsız Denetim Teftiş Birimi (Audit Inspection
Unit-AUI) adında bir yapı oluşturulmuş, bağımsız denetim kuruluşları tarafından
yapılan kalite kontrol çalışmalarının yürütülmesi bu yapının sorumluluğundadır.144
Finansal Raporlama Konseyi, amaçlarına uygun olarak borsaya kote olmuş işletmeler ile kamu çıkarının önemli olduğu işletmelerin finansal raporlarına güvenilirliği arttırmak amacıyla aşağıdaki faaliyetleri yürütmektedir: 145
⋅ Meslek örgütlerinin bağımsız denetimine ilişkin düzenlemelerinin bağımsız gözetimi,
⋅ Ekonomik açıdan önemli işletmelerin denetim fonksiyonlarının kalitesinin izlenmesi,
⋅ Muhasebe meslek örgütlerinin muhasebe mesleğine ilişkin düzenlemelerinin bağımsız gözetimi,
⋅ Aktüerya meslek örgütlerinin bu mesleğe ilişkin düzenlemelerinin bağımsız gözetimi ve bu şekilde aktüerya işlerinin kalitesinin arttırılması. Kurul muhasebe meslek örgütü ve muhasebe firmalarından bağımsız bir kuruldur. Üyeleri işletmecilik, kamu sektörü, muhasebe ve denetim mesleği konularında geniş bir tecrübeye sahiptir.
2.5.4. Japonya - Gözden Geçirilen 3.Kanun Teminat ve Mübadeleler Kanunu ve Denetim Gözetim Kurulu
Denetçilerin ve denetim firmalarının gözetimi ile alakalı olarak Finansal Hizmet Acentası (Financial Services Agency-FSA) ve Sertifikalı Kamu Muhasebecileri ve Denetim Gözetim Kurulu (CPAAOB) adında Japonya’da ikili bir
144Sayar Zafer, Kgk ve Diğer Ülkelerdeki Kamu Gözetim Otoriteleri Arasındaki İşleyiş ve Yetki Farklılıkları, 11. Uluslararası Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu, Antalya, 2014, 9
61 yapının olduğu görülmektedir. Yirminci yüzyılda yaşanan finansal skandal ve Enron olayının ardından CPAAOB, PCAOB’ un oluşturulmasını takiben piyasa güvenini yeniden sağlamak amacıyla 2004 yılında kurulmuştur. Kurul, FSA tarafından kurulmuş olup finansmanı devlet tarafından yapılmaktadır. Kurulda, koordinasyon- inceleme bölümü ve gözetim-soruşturma bölümü olmak üzere iki bölüm vardır. Kurulun sekiz üyesi mesleğin uygulayıcısı değildir. Gözetim fonksiyonunu FSA ile paylaşmaktadır. Bu fonksiyonu dışında CPAAOB, denetim firmalarını yerinde teftiş eder, denetim firmalarına karşı disiplin faaliyetlerini uygular ve her bir denetim firmasının kalite kontrol sürecini inceler. FSA ise CPAAOB’ den gelen tavsiyelere dayanarak denetim firmaları veya JICPA’ ya karşı olan disiplin faaliyetlerini uygulamaktır.146
Japon muhasebe meslek örgütü olan JICPA, Japonya’da bağımsız denetim kuruluşlarına yönelik kalite kontrol çalışmalarını ilk elden yürütür. Mesleğin kendi kendini düzenleme mantığı içerisinde yürütülen bu faaliyetin gözetimi gerekli olduğundan dolayı CPAAOB, JICPA tarafından yapılan kalite kontrol incelemelerinin tekrar incelenmesi ve kendi faaliyet planı doğrultusunda bağımsız denetim kuruluşları ve müşteriler nezdinde inceleme, denetim yetkisi ile donatılmıştır. 147
Japonya’da bağımsız denetimin gözetiminde ikili bir yapı varmış gibi görülmekte ise de, aslında gözetim ve denetim en üst düzeyde yetkili bir kamu otoritesi tarafından yürütülmekte olup, meslek kuruluşları ise bu otoriteye yardımcı bir konuma yerleştirilmek istenmiştir. Kamu otoritesi CPAAOB ile JICPA arasında iyi işleyen bir işbirliği içinde bulunmakta ayrıca denetçi kütüğü meslek kuruluşunda tutulmaktadır.