Kosova ekonomik yapısının genelini oluşturan bir diğer sektör de inşaat sektörüdür.
Kosova’da inşaat sektöründeki gelişmeler 1999 savaşından sonra ivme kazanmıştır. Savaş esnasında hasar gören birçok ev, iş yeri ve karayolunun onarımı veya yeniden inşa edilmesine olan ihtiyaç artmıştır. Dolayısıyla inşaat sektörünün gelişimi savaş sonrası dönemden günümüze kadar hızlı bir gelişme göstermiştir. Ülke ekonomisinin toparlanmasıyla birlikte altyapı yatırımında artış yaşanmış ve bu da inşaat sektörünün canlılık kazanmasına neden olmuştur.
İnşaat sektörünün gelişmesine, karayolu altyapısı inşasına olan talep neden olmuştur.
Kosova hükümeti, ülkeyi üç ana yönde (Makedonya, Arnavutluk ve Sırbistan) en önemli uluslararası karayolu koridorlarına bağlamayı hedeflemiştir. Bunun sonucunda Arnavutluk sınırından Kosova’nın başkenti Priştine’ye kadar uzanan Morina-Merdare otoyolu inşaatı gerçekleştirilmiştir (Republic of Kosovo Ministry Trade and Industry-KIESA, 2016:12).
Geçtiğimiz yıllarda inşaat sektörü, Kosova’nın ekonomik büyümesine katkıda bulunan en önemli sektörlerden biri olmuştur. Özellikle dış yardımlar ile finanse edilen inşaat sektöründe, bugüne kadar özellikle yeni evlerin inşa edilmesinde ve yol altyapısının iyileştirilmesinde devasa projelere imza atılmıştır.
Kosova’da altyapı ve üstyapı yatırımlarının yanı sıra, yüksek seviyede konut açığı nedeniyle, inşaat sektörü ülkenin birincil sektörleri arasında yerini almaktadır. Kosova’da önümüzdeki birkaç yıl içerisinde 60.000 yeni konutun inşası ve söz konusu konutlar ile bağlantılı olarak inşa edilmesi gereken kentsel altyapılar (yollar, telekomünikasyon, içme suyu, kanalizasyon vb.) okullar, lokantalar ve alışveriş merkezlerinin bu sektöre önemli bir canlılık kazandırması beklenmektedir.
17
İnşaat sektörünün gelişimini hızlandırmaya yardımcı olacak diğer bir faktör de karayolu ve otoyol inşası talebidir (Republic of Kosovo Ministry Trade and Industry-KIESA, 2008: 15).
Kosova’da inşaat sektörü en canlı ve en çok büyüme kat eden sektörler arasında yerini almaya devam etmektedir. Eski Yugoslavya topraklarında 1980’li yıllarda yaşanan savaşların yanı sıra, 1999 yılındaki çatışmalardan dolayı birçok ev, işyeri ve altyapılar hasar görmüş ve savaş döneminde sektöre olan yatırımlar önemli ölçüde azalmıştır. Ancak çatışmaların sona ermesinden sonra Kosova ekonomisi toparlanma sürecine girmiş, dolayısıyla vatandaşlardan gelen talep ve dış yardımların destekleri ile inşaat sektöründe olumlu yönde gelişmeler yaşanmaya başlanmıştır. İlerleyen yıllarda konut sektöründe kısmen bir durgunluk yaşanacağı beklense de, otoyol, yeni termik santral ve diğer alanlardaki büyük projeler sektörün yavaşlamasına engel olabilir (Kosova Türkiye Ticaret Odası, 2014: 13).
Kosova, birçok sektörde olduğu gibi inşaat sektöründe de dışa bağımlı olmaya devam etmektedir. Aşağıdaki Tablo 4, Kosova’da inşaat malzemelerinin yıllık ithalat ve ihracat verilerini yansıtmaktadır.
Tablo 4: İnşaat Malzemelerinin Yıllık İthalat ve İhracatı
Yıllık İthalat Yıllık İhracat
Bin Avro % Bin Avro %
Taş, çimento, alçı türevleri
ve benzerleri 10,500 0.7 834 0.9
Seramik Ürünler 41,976 2.8 343 0.4
Cam ve Cam Ürünleri 10,543 0.7 19 0
Çelik-Demir 67,502 4.5 16,727 17
Alüminyum 13,290 0.9 6,556 6.8
Kaynak: (Kosova Türkiye Ticaret Odası, 2014: 16).
Tablo 4’de görüldüğü gibi Kosova birçok inşaat malzemesini yurtdışından temin etmektedir. Tablo 4’deki verilerden yola çıkarak Kosova’nın en çok çelik-demir inşaat malzemesi ithal ettiğini söyleyebiliriz. İnşaat malzemelerinden en çok ithal edilen bir diğer malzeme seramik ürünleridir. Bunların dışında Kosova taş, çimento, alçı türevleri, cam ve cam ürünleri gibi inşaat malzemelerinin büyük bir kısmını ithal etmektedir. İhraç edilen inşaat
18
malzemelerine baktığımızda ise, ithalatta olduğu gibi Kosova en çok çelik-demir inşaat malzemelerini ihraç etmektedir. Kosova, ithal edilen çelik-demir tutarının yaklaşık %25’ine denk gelen 16,727 Avro tutarı kadarını ihraç etmektedir. En çok ihraç edilen inşaat malzemeleri arasında alüminyum da bulunmaktadır. İhracata konu olan diğer inşaat malzemeleri ise taş, çimento, cam, cam ürünleri ve seramik ürünleridir. Sözü geçen inşaat malzemeleri çok düşük tutarda ihraç edilmektedirler.
İnşaat sektörü Kosova`daki sektörler arasında özellikle kırsal bölgelerde yaşayan ve toplum nüfusunun büyük bir oranı için iş gücü kaynağı sağlayan en önemli sektörlerden birisidir (Kosova Türkiye Ticaret Odası, 2014: 16).
Kosova’da bulunan firmalar genelde büyük projeleri gerçekleştirme imkânına sahip değillerdir. Yerli firmalar ancak 6–10 milyon Avro’ luk projelerin altından kalkabilecek kapasitededirler. Kosova’daki diğer daha büyük ve kapsamlı projeler Kosova’yı yabancı yatırımlar için elverişli kılmaktadır. Bu projeler otoyol, termik ve hidrosantral onarımı, büyük otopark inşaatları gibi projelerdir. Sektör bir yandan birçok bireye istihdam sağlarken diğer yandan çok önemli (bazı durumlarda) eksiklikler ve hukuki olarak problemler yaşamaktadır.
Öncelikle sistemden kaynaklanan kayıt dışı ve denetimsiz faaliyetlerin yaygın olması, sorunların başında yer almaktadır.
Kosova yıllık bütçesinin %10 kadarlık bir bölümünü devamlı olarak yeni yol yapımı, onarımı veya çeşitli altyapı inşaatlarına ayırmaktadır. Priştine Uluslararası Havaalanı projesi tamamlanmış ve yeni yatırımlar için özel sektöre devredilmiştir. Keza otoyol projesi hayata geçirilmiştir. Önümüzdeki dönemde inşaat sektörünü ilgilendiren büyük projeler arasında
“Kosova C” termik santrali inşaatı, Zhur Hidroelektrik santral inşaatı, 16 adet mini hidroelektrik santral inşaatı yer almaktadır (Kosova Türkiye Ticaret Odası, 2012: 4-6)
Kosova hükümetinin yapacağı devasa projeler hem ekonomik büyümeye katkıda bulunacak hem de inşaat sektörünün gelişmesine neden olacaktır. Önümüzdeki yıllarda hem alt yapı projeleri hem de toplu konut ve diğer üst yapı inşaatlarına olan talep sektörün genişlemesine neden olacaktır. Ancak inşaatın yanında diğer sektörlerin de paralellik arz etmesi, ekonominin sağlıklı gelişmesi için büyük önem arz etmektedir.
19