İmalat sanayi; hammaddelerin makine ya da el emeğiyle işlenip ara mala dönüştürüldüğü sanayi dalıdır. İmalat sanayisi, ikiye ayrılır. Bunlar; ağır sanayi ve hafif sanayidir. Ağır sanayi, donanım ve makine için çok büyük yatırımlar gerektirir. Ayrıca oldukça karmaşık iş örgütlemesi ve nitelikli bir işgücü yapısı vardır. Ağır sanayi dalında yatırım ve ara malları üretilmekte ve çok yüksek miktarlarda üretim yapılmaktadır.
Ağır sanayi üretimlerine örnek olarak petrol arıtımı, motorlu araç üretimi, çimento üretimi, demir-çelik üretimi verilebilir. Hafif sanayide ise üretilen mallar dayanıksızdır. Ayrıca donanım ve makineler için çok büyük yatırımlar yapmaya gerek yoktur. İşgücü, nitelikli de olabilir niteliksiz de. Elektronik araçların üretimi nitelikli bir işgücü ihtiyacı vardır. Dokumacılık, giyim vb. sanayiler de ise işçilerin herhangi bir eğitim almasına gerek yoktur.
İmalat sanayisi, gelişmiş çoğu ülkenin ekonomisinde oldukça önemli bir yer tutar. Gün geçtikçe gelişmekte olan ülkelerde de bu durum geçerlidir. Az gelişmiş ülkelerde ise çoğunlukla hafif sanayi ağır basmaktadır.
İmalat sanayisi, ülkemiz ekonomisi için de oldukça önem taşır. İhracat, istihdam ve katma değer oluşturduğu için ekonomimizin temel yapı taşıdır. Yaklaşık 4,5 milyon kadar çalışanı bulunmaktadır ve ihracattaki payı %93’tür.
Kırgızistan’ın Sanayi Sektöründe 2090’dan Fazla İşletme bulunmaktadır. Kırgızistan’ın sanayi sektöründe 2090’dan fazla işletme var. Konu hakkında Enerji ve Sanayi Bakanlığı Sanayi Konseyi’nin ilk oturumunda sunulan imalat sanayisini geliştirme programında bildirilmektedir.
Bilgilere göre, 2012 yılının sonucunda GSYİH’in küçük oranda - % 16,8 olmasına rağmen, ihracatın bütçeye dahil edilmesi açısından sanayi ekonominin önemli sektörlerinden biri olarak kalmaktadır. Sanayi yapısı 17 dalı içeriyor, onlardan ikisi madencilik sanayisi, 14’ü imalat sanayisi ve sanayinin ayrı bir dalı olarak enerji endüstrisidir. Programda sanayinin beş dalı ekonomik ve vergi ödeyici olduğu belirtilmektedir.
Kırgızistan’ın sanayi politikası özellikle ülkedeki yün, pamuk ve ipek üretimine dayalı olarak hafif sanayi (özellikle giyim ve tekstil) sektörüne yönelik bir eğilim arz etmektedir. Kırgız hükümeti, sanayi işletmelerinde ithal girdilerden ziyade daha fazla iç kaynakların kullanılması yönünde bir siyaset izlemektedir. Kırgızistan'ın başlıca sanayi ürünleri yünlü dokuma, deri işleme, makine ve madencilik ürünleridir. Diğer taraftan, bağımsızlıktan sonraki dönemde ülkedeki makina sanayi özellikle tarımsal ekipmanlar üretimindeki artış nedeniyle gelişme göstermiştir. Türk yatırımcılar için önemli bir işbirliği alanı olan ülkedeki gıda işleme sanayi, kötü çalışma koşulları, eskimiş üretim teknikleri ve teçhizatı ile gelişmemiş bir haldedir. Sanayi özellikle başkent Bişkek civarında yoğunlaşmaktadır. Makina, otomotiv, gıda, çimento, cam ve konserve fabrikaları başlıca sanayi kuruluşlarıdır.
Toplam sanayii üretimi içinde, hafif sanayi, gıda sanayi ve makine üretim sanayi üretimi yaklaşık yüzde 80’e ulaşmaktadır. Gıda sanayi ve hafif sanayi üretimi bu oranın yüzde 60’ını bulmaktadır. Bu da sanayi kesiminin henüz tüketim malları ağırlıklı bir yapı arz ettiğini göstermektedir. Kırgızistan’da sanayinin en büyük sorunu Rusya’ya bağımlı olmayı gerektiren koşullardır. Çünkü mevcut sanayinin idamesi için (yedek parça v.s. açısından) Rusya’ya bağımlılık söz konusudur. Aksi halde üretimin durması tehlikesi ile karşı karşıya kalınılabilir.
Sanayi girdilerinin diğer ülkelerden sağlanması ekonomik güçlükler meydana getirmektedir.
Uygulanmaya çalışılan özelleştirme politikası sonucunda istihdam problemleri ortaya çıkmaktadır. Ayrıca üretim teknolojisi bakımından da çağın çok gerisinde kalınmıştır. Tüm bu olumsuzlukları doğal sonucu olarak da sınai üretim azalma göstermiştir. 1996 yılı için toplam
sanayi üretimi, bir sonraki yıla göre yüzde 10.8 oranında artarak değeri 9.9 milyar som olmuştur.
1997’nin ilk ayında geçen yılın aynı dönemine göre sanayi üretiminde yüzde 28.8 oranında bir artış gerçekleşmiştir. Kırgızistan’da 1996 yılında yatırım miktarı geçen yıla göre yüzde 18 artarak 4.2 milyar som olmuştur.
Kırgızistan İmalat Sanayiinin 2004-08 dönemi üretim yapısı aşağıdaki gibi özetlenebilir. İmalat sanayiini oluşturan sektörlerin üretim hacmi 2005 yılındaki siyasal çalkantıya bağlı olarak oluşan azalma dikkate alınmazsa dönem içerisinde yaklaşık %66 oranında artmıştır. 2005 yılına göre 2008 yılındaki artış oranı ise %83’tür. Dönem içerisinde sektörel paylar içerisinde Gıda ve tütün ürünleri üretimi ve Metal anasanayi-Hazır maden ürünleri üretimi sektörleri dikkati çekmektedir.
Bu sektörlerin imalat sanayi içindeki payı 2004 yılı için sırasıyla %18 ve %55’tir. Bunu %8 ve
%6’lık payla Diğer metal olmayan mineral üretimi ve Tekstil-konfeksiyon sektörleri izlemektedir. Diğer sektörler çok düşük paylarla yer almaktadırlar. Dönem içerisinde sektörel paylarda ciddi değişiklikler olmamakla birlikte Tekstil-konfeksiyon sektörünün payında artış, Metal anasanayinde ise %55’ten %49’a azalma vardır. Tarıma dayalı sanayilerden tütün ve gıda sektörüyle metal anasanayii sektörleri dağılma öncesi dönemde de ön plana çıkan sektörler arasında olup dağılma sonrası dönemde de bu sektörler göreceli önemlerini korumaktadırlar (KC, Milli İstatistik Komitesi). Kırgızistan Milli İstatistik verilerine göre, GSYİH’nın faaliyet türüne göre dağılımına bakıldığında da, 2004’te sanayi sektörü %15’i oluştururken, 2008’de bu oran % 13’e gerilemiştir. Sanayi sektörünün tarım ve hizmetler sektörüne göre payının oldukça düşük olduğunu ve dönem içerisinde iyileşmenin sağlanamıyor olmasının önemli bir sorun olduğunu belirtmeliyiz. İmalat sanayii ihracat ve ithalat açısından değerlendirildiğinde, dönem içerisinde imalat sanayi toplam ihracatı 2004 yılına göre ciddi oranda artış göstermiştir. 2004 yılına göre ihracat artış oranı yaklaşık 7,83 kattır. 2005 yılına göre ihracat artış oranı 8,48 kattır.
2004 yılı için İhracatın sektörel dağılımına bakıldığında da, %52’lik payla metal anasanayii dikkat çekmektedir. Bu sektörü %7-%8 civarı paylarla Tekstil-konfeksiyon, Gıda ve Tütün üretimi, Diğer metal olmayan mineraller üretimi ve %12’lik payla Petrol damıtma sektörleri izlemektedir. Dönem içerisinde 2008 yılı dağılımına bakıldığında, petrol ürünleri ihracatının payının %82’ye ulaşarak belirgin biçimde arttığı görülmektedir. Kırgızistan’ın kendi petrolünün olmayışı buna karşılık rafine petrol ürünleri ihracatının artıyor olması ithalata bağımlılığı daha da arttırmaktadır. İthalatın sektörel dağılımına bakıldığında da, 2004 yılı için rafine petrol ürünleri sektörü %25 payla dikkat çekmektedir. Bu sektörü %13 ve %14’lük paylarla Kimya ve Gıda ve Tütün Ürünleri sektörleri izlemektedir. Diğer imalat sektörlerinin payları genelde
%7-%8’ler civarındadırlar. Dönem içerisinde ciddi anlamda bir değişiklik olmamakla birlikte, ulaştırma araçları ve donanımı üretimi sektöründe ithalat %8’den %16’ya çıkmaktadır. 2004 yılına göre 2008 yılındaki ithalat artış oranı 3,35 kattır. 2005 yılına göre oran 2,71 kattır. Hem ihracat hem ithalattaki hatırı sayılır artışlar dış ticaret açığının daha da artmasına yol açmıştır.
Konu 13: Gıda sanayi
İnsan hayatının en temel ihtiyaçlarından biri olan beslenme ihtiyacının meydana getirdiği talep nedeniyle gıda sektörü, üretim alanında çok geniş bir yelpazede etkinlik göstermekte. Gıdanın, üretim sektöründeki oranı ister tarihe ister günümüze bakılsın her zaman için önemli bir paya sahiptir. Bu yazımızda gıda sektöründeki üretimin, geçmişten günümüze gelişimini ve 4. sanayi devrimi ile ilişkisini ayrıntılı bir şekilde inceledik.
Gıda sektörü günümüzde insan nüfusunun artması ve bu artan nüfusla birlikte piyasadaki talebin de artmasıyla son yüzyıl içerisinde çok köklü değişimlere uğramıştır. Önceleri, gıda işleme teknikleri piyasadaki mevcut gıda muhafaza, ambalajlama ve taşıma araçlarıyla sınırlıydı. Eski tip gıda işleme tekniklerinde ağırlıklı olarak tuzlama, kürleme, dondurma, kurutma, asitleme ve tütsüleme yöntemleri kullanılmaktaydı. 19. yüzyılda sanayileşme döneminde gıda üretimi hızlı bir şekilde yükseldi. Bu yükselmede yeni kitle pazarlarının ve öğütme, saklama, paketleme, etiketleme ve taşıma gibi gelişmekte olan yeni teknolojilerin büyük oranda katkısı oldu.
Modern gıda üretimi sofistike teknolojilerle tasarlanmakta. Bu tasarımlarda teknolojinin birçok alanı yer almaktadır. Bundan yaklaşık 100 yıl öncesine kadar emek yoğun olarak gerçekleştirilen tarım bile günümüzde neredeyse tamamen teknolojinin kanatları altına girmiş bulunmakta. Tarım önceleri ortak bir meslek olup milyonlarca insanın gıda üretiminde yer almasını sağlamaktaydı ama günümüzde makineleşme ve sanayileşmenin etkisiyle gıda üretiminde tarım da dolaylı yoldan da olsa makineler aracılığıyla gerçekleştirilmekte.
Kırgızistan'ın gıda endüstrisi et, süt, meyve ve sebze, şeker, şekerleme, yağ , un veunlu ürünle, alkol işletmelerinin yanı sıra alkollü ve alkolsüz ürünler üreten işletmeler bulunmaktadır. Bugün Kırgızistan'da 60'tan fazla süt işletmesi, alkollü içecek üreten yaklaşık 30 fabrika ve 2 binin üzerinde mini fırın bulunmaktadır. Kırgızistan topraklarında 15'ten fazla büyük et işleme tesisi mevcuttur. Bunların en büyükleri «Bişkek et konserveleme işletmesi», «Каyındı» A.Ş., «Тeş-Тük» A.Ş. Sucuk ve et üretimindeki diğer önde gelen işletmeler ise ‘Riha’, ‘Şer’, «Riha», «Şer»,
«San Sanıç» ve «İmperator»dur. Bunların dışında Kırgızistan’da 100den fazla küçük et işletmeleri kendi faaliyetlerini sürdürmektedir.
Gıda endüstrisi işletmeleri yerel hammaddelerin işlenmesine dayanır ve iç tüketici pazarına odaklanır. Gıda endüstrisi geliştirme programı, piyasa ekonomisinin avantajlarının daha geniş kullanımına odaklanmaktadır. İşleme işletmelerinin ana hammadde bölgelerindeki konumunun iyileştirilmesi; un ve tahıl ürünleri, şeker, bitkisel yağ, konserve sebzeler, meyve, et, uzun süreli depolama süt ürünleri üreten işletmelerin teknik yeniden ekipmanları; cumhuriyetin uzak bölgelerinde orta ve küçük ölçekli işletmelerin gelişimi; yerli ve yabancı yatırımları cezbetmek için şartların oluşturulması önemli konulardandır.
Şeker endüstrisi, gıda ve işleme endüstrisinin önde gelen ekonomik açıdan önemli sektörlerinden biridir; dört işletmenin kapasitesi yılda 700 bin tondan fazla şeker pancarı işlenmesini mümkün kılmaktadır. Şeker pancarınan ve mısırdan ve diğer ürübleri üreten işletmeler «Aprosah» A.Ş.,
«Ak-Suu mısırlan şeker üreten» A.Ş., «Каindi-Kant» A.Ş, «Коşоy» A.Ş.dır.
Fırın endüstrisi. İç pazarın ihtiyaçları ile ilgili olarak ekmek üretimi, ekmek ve unlu mamullerin
% 90'ından fazlasının üretildiği mini fırınlar ve mini dükkanlar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Bunlara ek olarak, yassı kekler ve diğer hamur ürünlerinin pişirilmesi için ekmek tedarikinde çok sayıda yasadışı üretim yer almaktadır. Un öğütme ve fırıncılık sektörlerinde mini işletmelerin oluşturulması, cumhuriyet nüfusunun özellikle cumhuriyetin bireysel dağ bölgelerinde olmak üzere geniş bir ürün yelpazesinde un ve ekmek ile arzının geliştirilmesini mümkün kılmıştır.
Bununla birlikte, çalışmalarının uygulanması, birçoğunun teknolojik parametreleri ve modları gözlemlemeden çalıştıklarını, genellikle ürünlerinin, özellikle çeşitli kimyasal kültivatörlerin,
geliştiricilerin, zenginleştirme ajanlarının halk sağlığı güvenliği açısından kullanımında standartların gereksinimlerini karşılamadığını göstermektedir.
Meyve ve sebze endüstrisi. Meyve ve sebzeleri işlemek için kurulan üretim tesisleri, yılda 150 bin tona kadar meyve ve çilek, 250.0 bin ton domates, 100.0 bin ton sebze işleyebilmektedir.
Sanayi işletmeleri cumhuriyetin coğrafi ve iklim koşullarını göz önünde bulundurarak konumlandırılmaktadır. Cumhuriyetin üretim kapasitesi yılda 10 bin ton elma işleme olan konsantre meyve suyu için elma işlemek için eşsiz ekipmanlara sahiptir.
İşletmeler, domatesleri macun ve meyve suyuna işlemek, salatalık, kabak, kabak, haşlanmış meyve, konserve, reçel üretimi için güçlü otomatik hatlar kurdu. Cumhuriyetteki konserve endüstrisinin en büyük işletmelerinin yeniden düzenlenmesi ve yeniden profillenmesinden sonra, soslar, baharatlar, ketçaplar, meyve biftekleri ve doğal meyve suları gibi yeni meyve ve sebze türlerinin üretilmesi için mini dükkanların oluşturulması üzerine çalışmalar yoğunlaştırıldı.
Şu anda, sektördeki işletmeler tarafından üretilen tüm ürünler 8 gruba ayrılabilir: meyve suları, konserveler, reçeller, reçeller, meyve püreleri, domates salçası ve patates püresi, domates suyu, konserve sebzeler, meyve içecekleri, kurutulmuş sebzeler, baharatlar, şarap ve şarap malzemeleri. Kırgız Cumhuriyeti'nin meyve ve sebzelerinin ana alıcısı, toplamın yaklaşık%
75'ini satın alan Rusya Federasyonu'dur.
Süt endüstrisi. Süt üretimindeki artış endüstrinin temel hedefidir. Bu bağlamda, Batken, Talas, Naryn, Jalalabad bölgeleri gibi günde 10 bin litre süt işleme hacmi olan orta ölçekli işletmelerin kurulması tavsiye edilir. Cumhuriyet yılda 1200-1300 bin ton çiğ süt üretmektedir. Kurulu kapasite günde 1.500 tondan fazla süt işleyebilir. Tarımdaki yapısal değişiklikler, endüstriyel işleme için süt satışında bir azalmaya yol açmıştır.