İmalat Sanayi Katma Değeri

2017 yılı itibarıyla imalat sanayi katma değeri 344 milyar TL olup katma değer içinde en yüksek payı, üretim değerinde olduğu gibi yine gıda sektörü oluşturmaktadır. Gıda sektörü imalat sanayi genelinde elde edilen katma değerin %10,6’sını karşılarken ikinci sırada yer alan tekstil ürünleri imalatı %9,6, ana metal sanayi %9,5, motorlu kara taşıtı %7,7, fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhizat hariç) imalatı ise %7,2 paya sahiptir. Katma değerin büyüklüğü açısından bu beş sektör imalat sanayi genelinde elde edilen katma değerin %44,7’sini oluşturmaktadır.

2. İmalat Sanayi Katma Değeri

2017 yılı itibarıyla imalat sanayi katma değeri 344 milyar TL olup katma değer içinde en yüksek payı, üretim değerinde olduğu gibi yine gıda sektörü oluşturmaktadır. Gıda sektörü imalat sanayi genelinde elde edilen katma değerin %10,6’sını karşılarken ikinci sırada yer alan tekstil ürünleri imalatı %9,6, ana metal sanayi %9,5, motorlu kara taşıtı %7,7, fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhizat hariç) imalatı ise %7,2 paya sahiptir. Katma değerin büyüklüğü açısından bu beş sektör imalat sanayi genelinde elde edilen katma değerin %44,7’sini oluşturmaktadır.

Grafik 3: İmalat Sanayi Katma Değerinin Alt Faaliyetlere Göre Dağılımı (Milyar TL) (2017)

Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Katma değer oranı (katma değer/üretim değeri) incelendiğinde 2009 yılında imalat sanayi genelinde %19,7 olan katma değer oranının, 2009-2017 döneminde az da olsa yükselerek 2017 yılı itibarıyla %21,8 düzeyine ulaştığı görülmektedir. Sektörde en yüksek katma değer oranına sahip olan alt faaliyet kolu %34,2’lik oran ile diğer ulaşım araçlarının imalatı iken bunu %32,3 ile makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı izlemektedir. En düşük katma değer oranına sahip faaliyet kolu ise %13,5 oran ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatıdır.

Katma değer oranı sektörlerin teknolojik yapısı itibarıyla incelendiğinde en yüksek katma değer oranına sahip sektörlerin yüksek teknolojili ürün üreten sektörlere ait olduğu dikkati çekmektedir. Geleneksel üretim kapsamında olan gıda, deri ve deri ürünleri imalatı gibi düşük teknolojili sektörler ise düşük katma değer oranına sahiptir.

Katma değer oranı (katma değer/üretim değeri) incelendiğinde 2009 yılında imalat sanayi genelinde %19,7 olan katma değer oranının, 2009-2017 döneminde az da olsa yükselerek 2017 yılı itibarıyla %21,8 düzeyine ulaştığı görülmektedir. Sektörde en yüksek katma değer oranına sahip olan alt faaliyet

Grafik 2

İmalat Sanayi Üretim Değerinin Alt Faaliyetlere Göre Dağılımı (Milyar TL) (2017) Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Grafik 3

İmalat Sanayi Katma Değerinin Alt Faaliyetlere Göre Dağılımı (Milyar TL) (2017) Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

SEKTÖREL BAKIŞ

kolu %34,2’lik oran ile diğer ulaşım araçlarının imalatı iken bunu %32,3 ile makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı izlemektedir. En düşük katma değer oranına sahip faaliyet kolu ise %13,5 oran ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatıdır.

Katma değer oranı sektörlerin teknolojik yapısı itibarıyla incelendiğinde en yüksek katma değer oranına sahip sektörlerin yüksek teknolojili ürün üreten sektörlere ait olduğu dikkati çekmektedir. Geleneksel üretim kapsamında olan gıda, deri ve deri ürünleri imalatı gibi düşük teknolojili sektörler ise düşük katma değer oranına sahiptir.

Grafik 4: Katma Değer Oranının Alt Faaliyetlere Göre Dağılımı (%) (2017)

Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

3. İmalat Sanayisinin İstihdam Yapısı

Türkiye imalat sanayisinde İstihdam düzeyi 2009-2017 döneminde %51 artış göstererek 2017 yılı için 4.018.741 kişiye ulaşmıştır. Sektör istihdamında en yüksek payı %13,6 ile giyim eşyalarının imalatı alırken bunu sırasıyla gıda, tekstil ürünleri, fabrikasyon metal ürünleri ile diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı izlemektedir. Bu beş faaliyet dalı, imalat sanayisi toplam istihdamının %53,5 gibi önemli bir kısmını oluşturmaktadır. İmalat sanayi istihdamında en düşük istihdama sahip sektör ise tütün ürünleri imalatıdır. Toplam istihdamın %0,1 gibi küçük kısmı tütün ürünleri imalatında iken bunu sırasıyla %0,2 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, %0,4 ile içeceklerin imalatı takip etmektedir.

Grafik 5: Türkiye İmalat Sanayisinin İstihdam Yapısı (%) 3. İmalat Sanayisinin İstihdam Yapısı

Türkiye imalat sanayisinde İstihdam düzeyi 2009-2017 döneminde %51 artış göstererek 2017 yılı için 4.018.741 kişiye ulaşmıştır. Sektör istihdamında en yüksek payı %13,6 ile giyim eşyalarının imalatı alırken bunu sırasıyla gıda, tekstil ürünleri, fabrikasyon metal ürünleri ile diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı izlemektedir. Bu beş faaliyet dalı, imalat sanayisi toplam istihdamının %53,5 gibi önemli bir kısmını oluşturmaktadır. İmalat sanayi istihdamında en düşük istihdama sahip sektör ise tütün ürünleri imalatıdır. Toplam istihdamın %0,1 gibi küçük kısmı tütün ürünleri imalatında iken bunu sırasıyla %0,2 ile kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, %0,4 ile içeceklerin imalatı takip etmektedir.

Grafik 4

Katma Değer Oranının Alt Faaliyetlere Göre Dağılımı (%) (2017) Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

| İSTİHDAM’DA 3İ 90

Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

4. İmalat Sanayisinin Teknolojik Yapısı

Türkiye imalat sanayisinin teknolojik yapısı genel olarak düşük ve orta-düşük teknolojili ürün üretimine yöneliktir. Üretim değeri itibarıyla yüksek teknolojili ürün üretiminin %1,9 olduğu imalat sanayisinde, orta-yüksek teknolojili ürün üretiminin payı %25,7 düzeyindedir.

İmalat sanayisinin teknoloji düzeyi katma değer açısından incelendiğinde, 2015 yılı itibarıyla elde edilen katma değerin %4,7’lik kısmının yüksek teknolojili ürünlerden oluştuğu görülürken, %26,1’lik bölümünün de orta-yüksek teknolojili ürünlerden sağlandığı dikkati çekmektedir. Katma değerin %35,9’u düşük teknolojili ürünler, %33,4’ü de orta-düşük teknolojili ürünlerden oluşmaktadır.

Grafik 6: Türkiye İmalat Sanayisinin Teknolojik Yapısı (%) 4. İmalat Sanayisinin Teknolojik Yapısı

Türkiye imalat sanayisinin teknolojik yapısı genel olarak düşük ve orta-düşük teknolojili ürün üretimine yöneliktir. Üretim değeri itibarıyla yüksek teknolojili ürün üretiminin %1,9 olduğu imalat sanayisinde, orta-yüksek teknolojili ürün üretiminin payı %25,7 düzeyindedir.

İmalat sanayisinin teknoloji düzeyi katma değer açısından incelendiğinde, 2015 yılı itibarıyla elde edilen katma değerin %4,7’lik kısmının yüksek teknolojili ürünlerden oluştuğu görülürken, %26,1’lik bölümünün de orta-yüksek teknolojili ürünlerden sağlandığı dikkati çekmektedir. Katma değerin %35,9’u düşük teknolojili ürünler, %33,4’ü de orta-düşük teknolojili ürünlerden oluşmaktadır.

Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri’nden yararlanılarak hazırlanmıştır.

Not: Teknolojik düzeyler; verisi yayımlanan sektörlerden hareketle hesaplanmış olup veri gizliliğinden dolayı üretim değeri ve ciro açısından hesaplanan teknolojik düzey oranları farklılık içermektedir.

5. İmalat Sanayisi Dış Ticareti

Türkiye dış ticaretinin önemli kısmını imalat sanayisi ürünleri oluşturmaktadır. 2018 yılı verilerine göre imalat sanayisi ihracatı ülke toplam ihracatının %94,5 gibi önemli kısmını oluştururken, imalat sanayisi ithalatı da toplam ithalatın %79,4’ünü teşkil etmektedir.

Not: Teknolojik düzeyler; verisi yayımlanan sektörlerden hareketle hesaplanmış olup veri gizliliğinden dolayı üretim değeri ve ciro açısından hesaplanan teknolojik düzey oranları farklılık içermektedir.

Grafik 5 Türkiye İmalat Sanayisinin İstihdam Yapısı (%) Kaynak: TÜİK, Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistiklerinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Grafik 6 Türkiye İmalat Sanayisinin Teknolojik Yapısı (%) Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri’nden yararlanılarak hazırlanmıştır.

2019 | SAYI30 | 91

SEKTÖREL BAKIŞ