İlköğretimde Çevre Eğitimi

Türkiye nüfusunun üçte biri genç nüfustan oluĢmaktadır ve ilköğretimde yer alan nüfus ise genç nüfusun altıda birini oluĢturmaktadır. Bundan dolayı ilköğretimde etkili bir çevre programı oluĢturmak ve uygulamak önemli çabalar gerektiren bir durumdur. Ülkemizde çevre eğitimi özel ve devlet okullarında farklı konumlara sahiptir. Özel okulların finansal, fiziki ve fonksiyonel konulardaki önemli kaynakları, çevre eğitiminin özel okullarda daha geniĢ alanlara yayılmasına olanak tanımıĢtır (Tuncer ve diğ., 2005).

Çevre konusu ile ilgili Çevre Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1999 yılında programlara zorunlu çevre dersleri getirilmesi konusunda iĢbirliği protokolü imzalanmıĢtır. Bu protokolün amacı örgün eğitim içerisinde öğrencilerde çevre bilincinin geliĢtirilmesidir. Ayrıca Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 2005 yılında yenilenen ilköğretim programı içerisinde çevre konuları eski programa göre daha fazla yer almakta ve konu ile ilgili oldukça kazanım bulunmaktadır. Çevre ile ilgili ilköğretim 6., 7. ve 8. sınıf Fen ve Teknoloji dersinde yer alan Fen-Teknoloji- Toplum-Çevre (FTTÇ) kazanımları aĢağıda yer almaktadır.

Atıkların (evsel, sanayi, tıbbi, kurumsal vb.) çevreye verebileceği zararları önlemek için uygun bir Ģekilde geri dönüĢtürülmesi veya imha edilmesi gerektiğini; teknolojik sistemlerin oluĢturduğu atıkların (kimyasallar, plastikler, metaller vb.) yönetiminin önemli bir toplumsal sorun olduğunu anlar.

Teknolojik ürün ve sistemleri kullanarak doğal kaynaklar, canlılar ve habitatların (yaĢam alanlarının) nasıl korunabileceğini ve çeĢitli ürün ve sistemlerin kullanımından kaynaklanan zararlı atıkların nasıl azaltılabileceğini açıklar.

Modern teknolojik sistemlerle küresel çevre problemleri arasındaki bağlantılarını belirler ve çevre problemlerini çözmek için önerilerde bulunur.

Yerel, ulusal ve küresel çevre sorunlarını bilir ve olası çözüm yolarını ve sonuçlarını tartıĢır.

Çevreyi ve yabani hayatı koruma yollarını bilir ve tartıĢır.

Çevre ve yabani hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu olduğunu bilir.

Doğal kaynakların korunması ve geliĢtirilmesi gerektiğini bilir.

Çevrede sadece yapay ürünlerin değil, Ģartlara göre doğal ürünlerin de olumsuz etkisinin olabileceğini anlar.

Ġnsanların ve toplumun çevreyi nasıl etkilediğini bilir.

Çevre koruma ile ilgili faaliyetlerin öneminin bilincine varır ve bu faaliyetlere katılır.

Fen ve teknoloji uygulamalarının birey, toplum ve çevre üzerinde olumlu veya olumsuz etkiler yapabileceğini anlar.

Fen ve teknolojinin olumsuz etkilerine yine fen ve teknolojideki geliĢmelerle önlem almanın olası olduğunu, böylece bu etkilerin azaltılabileceğini ve giderilebileceğini anlar.

Bilimin ve teknolojinin geliĢmesinde önemli bir sürükleyici gücün bireysel, toplumsal ve çevresel ihtiyaçlar olduğunu fark eder.

GeçmiĢten günümüze geliĢtirilen teknolojilerin insanların bireysel ve toplumsal yaĢam ve çalıĢma tarzlarını ve çevreyle etkileĢimlerini nasıl değiĢtirdiğini örneklerle açıklar.

Belirli bir bilimsel veya teknolojik geliĢmenin bireye, topluma ve çevreye olumlu veya olumsuz, öngörülen veya öngörülemeyen etkileri olabileceğini örneklerle açıklar.

Bireyin teknoloji geliĢtirirken veya kullanırken sonuçları hakkında kendine, topluma, çevreye ve yasalara karĢı sorumluluk hissetmesi gerektiğini anlar. Teknolojinin kendi baĢına ne iyi ne kötü olduğunu ancak ürünlerin ve sistemlerin kullanımı hakkındaki kararların istendik veya istenmedik sonuçlara yol açabileceğini fark eder ve örneklerle açıklar.

Yapılandırmacılık esasına göre organizasyon yapısı belirlenen fen ve teknoloji dersi müfredatında çevre ve çevre eğitiminin önemli bir yeri bulunmaktadır.

Fen ve Teknoloji Dersi 6, 7 ve 8. Sınıf Öğretim Programı’nda, tüm öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olması vizyonunun gerçekleĢtirilebilmesi için;

Canlılar ve Hayat Madde ve DeğiĢim Fiziksel Olaylar

Dünya ve Evren

öğrenme alanlarından üniteler programda yer almaktadır. Fen ve teknoloji okuryazarlığı için gerekli

Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre (FTTÇ) ĠliĢkileri Bilimsel Süreç Becerileri (BSB)

Tutum ve Değerler (TD)

öğrenme alanlarına iliĢkin kazanımlar, diğer dört alandan seçilen ünitelerdeki kazanım ve etkinliklerle harman edilmiĢ halde bulunduğu için, bu alanlar ile ilgili ayrı ünite söz konusu değildir.

Öğrenciler fen ve teknolojinin doğasını anlamalı, fen ve teknolojinin çevreyle etkileĢimini kavramalı ve ortaya çıkabilecek sorunların çözümünde edindikleri bilgi, anlayıĢ ve becerileri kullanabilmelidir. Fen ve teknoloji yaĢama dair anlayıĢlarımızı geliĢtirmiĢ ve büyük değiĢikliklere yol açmıĢtır. Öğrencilerin fen ve teknolojinin bu

yönünü görmeleri, fen ve teknolojiden elde ettikleri bilgileri dıĢ dünya ile iliĢkilendirme becerisine sahip olmaları önemlidir.

Özellikle çağımızda hızlanan bilim ve teknolojideki geliĢmeler yaĢamımızı doğrudan olumlu olduğu kadar olumsuz da etkilemektedir. Ortaya çıkan birçok teknolojik çözüm aynı zamanda toplumsal ve küresel çevre problemlerinin de kaynağını oluĢturabilmektedir. Fen, teknoloji, toplum ve çevre arasındaki etkileĢimin anlaĢılabilmesi için elde edilen bilimsel bilgiler tek baĢlarına yeterli olmamakta, fene ve çevreye özgü değerler bir arada hesaba katılmalıdır.

Ġlköğretim altıncı sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı içerisinde yer alan “Yer Kabuğu Nelerden OluĢur?” ünitesi ile bazı FTTÇ kazanımlarının öğrenciler tarafından elde edilmesi amaçlanmıĢtır. Yedinci sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı içerisinde yer alan “Ġnsan ve Çevre” ünitesi ile çevreye ve sorunlarına değinilmektedir. Sekizinci sınıf fen ve teknoloji öğretim programında yer alan “Doğal Süreçler” ünitesinin odağında yerkürede meydana gelen ve yaĢamımızı etkileyen doğal süreçler bulunmaktadır.