2.6.1. İlköğretim Birinci Kademede Beden Eğitimi Programı
İlköğretimin amaçlarından birisi de, öğrencilere yetenekleri doğrultusunda temel bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıklar kazandırmak ve toplumla uyumlu, sosyalleşmiş, dengeli ve sağlıklı nesiller yetiştirmektir. İlköğretim birinci kademede beden eğitimi dersi bu amaçları gerçekleştirmede önemli bir yere sahiptir. Şehirlerin hızlı ve plansız gelişmeleri sonucunda oluşan çarpık kentleşme, çocukların oyun ortamlarının ortadan kalkmasına zemin hazırlamıştır. Çocukların oyun ortamlarının yok olması, bireylerin gelişimleri üzerinde olumsuz etkilerinin hızını artmıştır. Artan bu olumsuz etkileri azaltarak, sağlıklı bir toplum oluşturulması için beden eğitimi etkinlikleri insan hayatında vazgeçilmez bir alışkanlık haline getirilmelidir. Bunun sağlanabileceği en uygun yaş grubunu ilköğretim çağı öğrencileri oluşturmaktadır (DTP, 2000).
Gelişmiş ülkelerde de olduğu gibi, ülkemizde de, beden eğitimi dersi ilköğretim okulları eğitim programlarının vazgeçilmez bir parçasıdır. Beden eğitimi dersinin amacı, öğrencilerin fiziksel etkinlikler yolu ile gelişim ve eğitimlerini sağlayarak her öğrencinin hareket kapasitesini en üst düzeye ulaşmasına yardımcı olmaktır. İlköğretim okullarında beden eğitimi dersi; yetişmekte olan yeni nesillerin
temel kaynağı olan insana, fikren ve bedenen sağlık kazandıran bir faaliyet planı olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle henüz çocukluk devresinde olan, çeşitli bilgi, beceri, tavır ve alışkanlıklar kazanma çağını yaşayan ilköğretim birinci kademesindeki okul öğrencilerinin, eğitim anlayışına uygun bir şekilde, kendi kapasite ve yetenekleri doğrultusunda yetiştirilmeleri önemle ele alınmalıdır (Arslan, 2008).
İlköğretim Beden Eğitimi (1–8. Sınıflar) Dersi Öğretim Programı, Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 28. 08. 2006 tarih ve 349 sayılı kararı ile 2006-2007 öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere kabul edilmiştir (Vural, 2008, MEB. 2008). Bu karara göre; İlköğretim Öğretim Beden Eğitimi (1-8. Sınıflar) Dersi Öğretim Programı 2006-2007 öğretim yılından itibaren 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. sınıflardan başlamak üzere, kademeli olarak uygulamaya konulmuş ve 2006-2007 öğretim yılından itibaren 04. 12. 1987 tarih ve 232 sayılı kararı ile kabul edilen İlköğretim Okulları, Lise ve Dengi Okullar Beden Eğitimi Dersi Öğretim Programı kademeli olarak uygulamadan kaldırılmaya başlanmıştır (MEGSB,1988, Arslan, 2008). Talim ve Terbiye Kurulunun 04.06.2007 tarih ve 111 sayılı kararı ile kabul edilen İlköğretim Okulları Haftalık Ders Çizelgesinde, 2007- 2008 öğretim yılından itibaren ilköğretim 1, 2, 3, 4 ve 5. sınıflara haftada 2 saat beden eğitimi dersi konulmuştur. Ayrıca seçmeli ders olarak öngörülen “Spor Etkinlileri Dersi (güreş, futbol, basketbol, voleybol, masa tenisi vb.” ise İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflarda haftada 1 saat, 4 ve 5. sınıflarda haftada 2 saat olarak konulmuştur (Vural, 2008). Spor etkinlikleri dersinin seçmeli bir ders olması nedeniyle, bu dersin açılıp açılmaması okul müdürlerinin yetkisindedir.
2.6.2. Beden Eğitimi Programının Getirdiği Yenilikler
Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana, ilköğretimde beden eğitimi programları yönerge ve talimatlarla değişen çağın şartlarına uyum sağlamak için zaman zaman değişikliklere ve düzenlemelere maruz kalmıştır.
Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın 04.12.1987 tarih ve 232 sayılı kararı ile kabul edilen İlköğretim Okulları, Lise ve Dengi Okullar Beden Eğitimi Dersi Öğretim Programı davranışçı öğrenme kuramı üzerine kurulmuştu. Bilginin bireylerin dışında ve nesnel olduğu, öğretmenler tarafından öğrencilere aktarılabileceği savunulurdu. Öğrenciler öğretmenden gördüğü hareketleri izler,
algılar ve model alarak taklit eder, okuduklarını ve duyduklarını öğrenirler, öğrenme daha çok öğretmen merkezli gelişirdi. Öğretmenler öğrencilerin başarısını değerlendirmek için sorulara kendi anlatımlarının aynısını, geriye dönüt olarak aktarılmasını başarı olarak kabul ederlerdi. Kullanılan bu öğretmen merkezli öğretim yöntemiyle, dersler öğrencilere daha çok komut yöntemiyle ders anlatılırdı. Bunun sonucu da öğrencilerin kendi yeteneklerini keşfetmesi, yorumlarını katması yerine ezberci bir modelle derse katılmak zorunda kalırlardı. Bu programda ilke, öğretim programına sıkı sıkıya bağlı kalmaktı.
Yeni ilköğretim beden eğitimi dersi öğretim programı, yapılandırıcı yaklaşım, çoklu zekâ, etkin öğrenme anlayışlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Öğrencilerin yaparak, yaşayarak ve aşamalı şekilde düzenlenmiş öğrenme etkinliklerine katılmaları, etkinlik sürecinin sonunda ne kadar öğrendiklerinin farkına varmaları hedeflenmiştir. Bu programda üniteler ve konular kaldırılmıştır. Programın öğrenme alanlarının üzerine yapılandırıldığı açık olarak belirtilmiştir. Yeni programı önceki programdan ayıran en önemli farklarda birisi de öğrenme çıktıları için kullanılan terminolojidir. Kaldırılan programda “amaç”, “hedef”, ve “hedef davranışlarla” ifade edilirken yeni programda bu ifade terk edilerek yerine “kazanım” ifadesi kullanılmıştır. Bu durumun amaç olarak yüzeysel olmadığı, aksine programın benimsendiği felsefesi yaklaşıma uygun bir çıkış olduğu söylenebilir. Programda kazanım ifadesi kullanılarak daha çok öğrenciyi eğitimin merkezine koyan bir tavır sergilenmiştir (Akdoğan, 2009).
Eski programdaki amaçlar her sınıf seviyesine göre ayrı ayrı hazırlanmıştır. Ayrıca sınıf seviyesine uygun amaçların da davranışları vardır. Bu program, 1-5. sınıf arasıda toplam 244 amaçtan oluşmaktaydı (MEGSB,1988). Yeni öğretim programında ise 1-5. sınıflar arasında toplam kazanım sayısı 167’dir (MEB, 2008. Yeni öğretim programında, kazanımlar da etkinlikler de sınıf seviyelerine göre farklı şekillerde belirlenmiştir.
Yeni programda öğretmenin rolü, öğrencilere öğretim sürecinde rehberlik yaparak öğrenmeyi kolaylaştırmak olarak ifade edilmiştir. Öğrencilerin ise araştırma, sorgulama, problem çözme ve karar verme süreçlerine katılmaları önerilmiştir. Ayrıca “yaparak-yaşayarak” öğrenme etkinliklerinin önemli olduğu vurgulanmış ve işbirlikçi öğrenmenin gerektiği ölçüde kullanılması öngörülmüştür. Beden Eğitimi
Öğretim Programında etkinlikler çoklu zekâ kuramına dayandırılmıştır (MEB, 2008, Vural, 2008).
Yeni yaklaşımlar, öğretim sürecinde öğretmenin rolünü, öğrencilere rehberlik ederek öğrenmeyi kolaylaştırmak, öğrenciyi ise öğrenmenin merkezine alan, etkin katılımı destekleyen, problem çözmeye yönelik, yaratıcı özellikleri teşvik eden, ilişkilendirmeye dayalı, düşünmeyi sağlayan, ezberci modelin terk edildiği, öğrencinin anlaması için uygulanan bir öğretim programı olmasıdır.
2.6.3. Yeni İlköğretim Beden Eğitimi Dersi Programımın Dayandığı İlkeler
Öğrenim standartları ve kazanımlarını gerçekleştirebilmek için genellikle ilköğretimin 1–3. sınıflarında oyun, jimnastik, ritim ve dans daha sonraki dönemlerde ise oyun, ritim ve dans, atletik etkinlikler, jimnastik etkinlikleri, yüzme ve doğa etkinliklerine (Kirchner ve Fishburne, 1995; Harrison, Blakemore ve Buck, 2001) yer verilmektedir. Bu etkinliklerin hangi yaşta ne oranda sunulacağı bireylerin gelişim özellikleri ile yakından ilişkilidir. Bu program açıklanan yaklaşım doğrultusunda hazırlanmıştır (MEB, 2007, Vural, 2008).
2.6.4. Beden Eğitimi Programının Vizyonu
Beden eğitimi programı, öğrencilerin yaşamlarında kullanabilecekleri temel, özelleşmiş, beden eğitimi ve spora özgü hareket becerileri ile fiziksel etkinliklere özgü bilgileri; duygusal ve toplumsal özellikleri kazanmaları ve sağlığı koruyucu fiziksel etkinliklere yaşam boyu etkin bir şekilde katılım sağlamaları amacıyla hazırlanmıştır (MEB, 2008).
2.6.5. Beden Eğitimi Programının Yapısı
Beden eğitimi öğretim programının temel amacı; bireyin fiziksel, devinişsel, bilişsel, duygusal ve toplumsal yönden gelişimine katkıda bulunmak, yaşam boyu fiziksel etkinliklere katılımını sağlamaktır. Bu amacın gerçekleştirilebilmesi için öğrencilerin yaparak-yasayarak ve aşamalı şekilde düzenlenmiş öğrenme etkinliklerine katılmaları, etkinlik sürecinin sonunda ne kadar gelişim sağladıklarının farkında olmaları gerekir. Bu nedenle kazanımlar yazılırken ve etkinlik örnekleri düzenlenirken yapılandırmacı yaklaşım temel alınmış, öğrenme ortamlarının
çeşitlendirilmesi ve öğrencinin doğrudan sürecin içinde olmasına dikkat edilmiştir (MEB, 2008).
2.6.6 Beden Eğitimi Programının Temel Becerileri
Temel beceriler, öğrencilerin öğrenme alanlarındaki gelişimleriyle bağlantılı, bir yılın sonunda, dikey olarak da beşinci sınıfın sonunda kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları becerilerdir. Beden eğitimi programı içerdiği kazanımlarla bu temel becerilerin gelişmesini sağlayacaktır
Programla ulaşılması beklenen temel beceriler şunlardır: • Eleştirel düşünme,
• Yaratıcı düşünme, • Problem çözme, • Karar verme,
• Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, • Araştırma,
• İletişim,
• Bilgi teknolojilerini kullanma, • Öz yönetim,
- Etik davranma, - Eğlenme,
- Öğrenmeyi öğrenme, - Amaç belirleme,
- Kendini tanıma ve kişisel gelişimini izleme, - Duygu yönetimi,
- Kariyer planlama, - Sorumluluk,
- Zaman ve mekânı doğru algılama,
- Katılım, paylaşım, iş birliği ve takım çalışması, - Liderlik,
• Bilimin temel kavramlarını tanıma,
• Millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma, • Kişisel ve sosyal değerlere önem verme,
• Estetik zevk kazanma,
• Güvenlik ve korunma sağlama.
2.7. BEDEN EĞİTİMİ PROGRAMININ TEMEL ÖĞELERİ