Akgündüz (2002), tarafından yapılan ‘‘İlköğretim Fen Bilgisi Öğretimi 6. Sınıf Biyoloji Konularında Kavram Haritalarının Kullanımı ve Başarıya Olan Etkisi’’ adlı çalışmada araştırmacı Fen Bilgisi dersi öğretiminde kavram haritaları ile yapılan öğretimin öğrencinin fen kavramlarını doğru kavramsallaştırmasına ve böylece geçerli kavramlar edinmesine olan etkisini incelemiştir. Araştırma sonucunda öğrenci merkezli kavram haritası tekniğinin öğrencilerin ‘Canlıların İç Yapısına Yolculuk’ ünitesindeki başarılarını arttırdığı ve öğrenci merkezli kavram haritası tekniğinin öğrencilerin fen bilgisine olan tutumlarına katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Aykanat (2005), tarafından yapılan ‘‘Bilgisayar Destekli Kavram Haritaları Yöntemiyle Fen Öğretimi’’ adlı çalışmada araştırmacı bilgisayar destekli kavram haritaları yönteminin ilköğretimde eğitim gören çocukların başarıları üzerindeki etkisini tespit etmeye çalışmıştır. Araştırma sonucunda bilgisayar destekli kavram haritalarıyla ders gören deney grubu öğrencilerinin akademik başarıları bilgisayar destekli kavram haritalarıyla eğitim görmeyen kontrol grubundan daha yüksek çıkmıştır.
Çardak (2002), tarafından yapılan ‘‘Lise 1. Sınıf Öğrencilerinin Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması Ünitesindeki Kavram Yanılgılarının Tespiti ve Kavram Haritaları ile Giderilmesi’’ adlı çalışmada araştırmacı öğrencilerin canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılmasındaki kavram yanılgılarını giderecek teknikler üzerinde durmuştur. Araştırma sonucunda biyoloji derslerinde kavram haritalarını kullanan deney grubundaki öğrencilerin istatiksel olarak olumlu tutum kazandıkları tespit edilmiştir. Bunun yanında kavramsal değişim metinleri ile birlikte verilen kavram haritaları kavram yanılgılarının giderilmesinde ve bilimsel kavramların anlamlı bir şekilde daha iyi anlaşılmasında geleneksel biyoloji öğretiminden daha çok katkı sağladığı da tespitler arasında yer almaktadır.
Deniz (2003), tarafından yapılan ‘‘Lise 1 Coğrafya Derslerinde Kavram Haritalarının Başarıya Etkisi.’’ adlı çalışmada araştırmacı lise 1. sınıf coğrafya dersi akarsular konusunun öğretiminde kavram haritalarının öğrenci başarısına olan etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda deney grubunda kullanılan kavram haritası tekniğinin kontrol grubunda kullanılan düz anlatım yöntemine göre daha etkili olduğu
Dumanlı (2001), tarafından yapılan ‘‘Kavram Haritalarının Erişi ve Kalıcılığa Etkisi’’ adlı çalışmada araştırmacı ilköğretim 5. sınıf Fen Bilgisi “Madde ve Enerji” ünitesinin işlenişi sırasında öğrencilerin yaptıkları kavram haritalarının erişi ve kalıcılığa olan etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda kavram haritası kullanılan deney grubunun erişi düzeyinin kontrol grubundan yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Erdoğan (2000), tarafından yapılan ‘‘Bilgisayar Destekli Kavram Haritalarının Matematik Öğretiminde Kullanılması’’ adlı çalışmada araştırmacı yüksek öğretimdeki matematik eğitiminde bilgisayar tabanlı ve kağıt tabanlı kavram haritalarının kullanılmasının öğrenci başarısına olan etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda Bilgisayar destekli ve kağıt tabanlı kavram haritaları kullanılarak ders işlenen grupların akademik başarısı, klasik öğretim yönteminin uygulandığı gruba göre yüksek çıktığı sonucuna ulaşılmıştır.
Üzel (2003), tarafından yapılan ‘‘Kavram Haritası ve Vee Diyagramı Kullanımının İlköğretim Yedinci Sınıf Matematik Öğretiminde Öğrenci Başarısına Etkisi’’ adlı çalışmada araştırmacı kavram haritası ve vee diyagramı kullanımının ilköğretim yedinci sınıf matematik öğretiminde öğrenci başarısına olan etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda Kavram haritası ve vee diyagramı kullanılarak gerçekleştirilen öğretim geleneksel öğretim yöntemine göre öğrenci başarısı üzerinde daha etkili olduğu ve kavram haritası ve vee diyagramı kullanılarak yapılan öğretim sonucunda deney grubundaki öğrencilerin matematik dersindeki başarılarına ilişkin erişi düzeylerinin yüksek çıktığı tespit edilmiştir.
Yıldız (2003), tarafından yapılan ‘‘Lise Bir Matematik Dersine Devam Eden Öğrencilerin Fonksiyon Konusunda Geliştirdikleri Kavram Haritasının Akademik Başarılarına Etkisi’’ adlı çalışmada araştırmacı lise bir matematik dersine devam eden öğrencilerin fonksiyon konusunda geliştirdikleri kavram haritalarının dersteki akademik başarılarına olan etkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda kavram haritasıyla birlikte işlenen fonksiyon konusunda öğrencilerin akademik başarılarında artış sağlandığı tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca öğrencilerin kavram haritaları yardımıyla eksik bilgilerini fark ettikleri ve kavramlar arasında ilişki kurdukları tespit edilmiştir.
BÖLÜM III
YÖNTEM
3.1. Verilerin Toplanması ve Analizi
Yapılan araştırmada nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanılmak istenilmiştir. Çalışma sırasında nitel araştırma tekniği içerisindeki görüşme ve gözlem yöntemleri de kullanılmak istenilmiştir. Uygulanacak görüşme ve gözlem yöntemlerinin sorularına muhatap olan öğretmenlerin konu ile ilgili bilgi, deneyim ve birikimlerinin yeterli düzeyde olmamasından dolayı sorular cevapsız kalmıştır. Öğretmenlerin bilgi ve birikimlerinin yeterli olmadığı kavram haritaları konusunda öğrencilerinde bilgi ve deneyimlerinin yeterli olamayacağı düşüncesiyle öğrencilere de görüşme ve gözlem yöntemi uygulanmamıştır. Bu sebeplerden dolayı araştırmada sadece nicel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nicel verilerin elde edilmesinde deneysel desen tekniği uygulanmıştır.
3.1.1. Nicel Verilerin Toplanması
Nicel araştırmanın amacı ‘‘ insanı kültürden ve zamandan bağımsız doğruları keşfetmek ve bunları evrensel yasalar olarak genelleştirmektir’’(Yıldırım & Şimşek, 2006, s.50).
Bu araştırmada kavram haritası yönteminin çocukların başarısına olan etkisini tespit etmek için ön test-son test (başarı testi) tekniği kullanılmıştır. Çalışma sonunda başarı testi kullanılarak deney ve kontrol gruplarından veriler elde edilmiştir.
Yapılan araştırmada ilköğretim 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi ‘‘Gerçekleşen Düşler’’, ‘‘ Toplum İçin Çalışanlar’’, ‘‘Bir Ülke Bir Bayrak’’ ve ‘‘ Hepimizin Dünyası’’ ünitelerinin konu ve kazanımları ile hazırlanmış kavram haritaları kullanılmıştır.
Çalışmaya başlanılmadan önce sınıflardaki öğrencilerin başarı seviyelerinin eşit olup olmadığını anlamak için her iki sınıfta ön test uygulanmıştır. Yapılan ön test sonuçlarına göre iki sınıfın başarı düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Rasgele olarak 5-A ve 5-B sınıflarından birisi deney grubu, diğeri ise
Deney grubu olarak seçilen sınıfta üniteler kavram haritası tekniği ile işlenmiştir. Kontrol grubunda ise müfredat programına bağlı kalınarak geleneksel öğretim yöntemi uygulanmıştır.
Araştırmacı tarafından geliştirilen kavram haritaları deney grubundaki öğrencilere dersin konuları ile paralel olarak sunulmuştur. Öğrenciler konu ile ilgili hazırlanan kavram haritalarını inceleyerek konuyu somutlaştırıp anlamlı olarak öğrenmeye çalışmışlardır. Öğrencilerden aynı konu ile ilgili yeni bir kavram haritası geliştirmesi istenmiştir.
Çalışma sırasında öğrenciler heterojen olarak üçerli gruplara ayrılmıştır. Her grup üyesinin diğer üyelerin hazırladığı kavram haritasını incelemesi istenilmiştir. Üçerli gruplar incelemelerini bitirdikten sonra hazırlanan bütün kavram haritaları sınıfın hepsi tarafından incelenmiştir. Bu çalışma Sosyal Bilgiler dersinin 5, 6, 7, 8. üniteleri için aynen uygulanmıştır. Her ünitenin bitiminde deney ve kontrol gruplarına başarı testi uygulanmıştır.
Öğrencilere uygulanan ön test ve başarı testlerinin puanları ışığında, kavram haritalarının Sosyal Bildiler ders başarısına etkisi açığa çıkartılmaya çalışılmıştır.
3.1.2. Verilerin Analiz Edilmesi
Yapılan araştırmada nicel verilerin ışığında analiz yapılmıştır. Nicel veriler analiz edilirken deney ve kontrol gruplarına uygulanan başarı testlerinden elde edilen aritmetik ortalama sonuçlarından yararlanılmıştır. Deney ve kontrol gruplarının puanları arasında anlamlı farkın olup olmadığını araştırmak için ‘‘t- testi’’ kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler Minitab 15 English istatiksel paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. İstatiksel sonuçların yorumlanmasında 05 anlamlılık düzeyi olarak kabul edilmiştir. Elde edilen sonuçlar, deney ve kontrol grupları arasındaki farkın ifade edilmesi açısından grafiksel olarak da belirtilmiştir.
3.1.3. Uygulama Öncesi Yapılan Çalışmalar
Yapılan araştırma öncesinde okullarda uygulanan Sosyal Bilgiler programı incelenmiştir. İnceleme sonucunda dersin konuları ve kazanımları dikkate alınarak kavram haritaları geliştirilmiştir.
Çalışmanın yapıldığı sınıfla 2006-2007 Eğitim ve Öğretim yılının II. yarıyılının başında kavram haritası tekniği hakkında bilgilendirme sürecine başlanılmıştır. Bu süreçte çocuklara öğrenmenin nasıl oluştuğu kavramın ne anlama geldiği, kavram haritasının nasıl oluşturulduğu, kavram haritalarının faydalarının neler olduğu, kavram haritalarının başlıca türlerinin neler olduğu gibi açıklamalar örnekler ve şekiller yardımıyla anlatılmıştır.
3.1.3.1. Etkinliklerin Geliştirilmesi
Kavram haritası etkinlikleri hazırlanmadan önce kavram haritası konusu ile ilgili literatür araştırılmıştır. Araştırma sonucunda ortaya çıkan bilgiler hiyerarşik olarak düzenlenmiştir. Elde edilen bilgiler ve yeni Sosyal Bilgiler 5. sınıf programının son 4 ünitesinin konu ve kazanımları dikkate alınarak kavram haritası tabloları geliştirilmiştir. Oluşturulan kavram haritalarının tamamı araştırmacı tarafından geliştirilmiştir.
3.1.3.2. Sosyal Bilgiler Başarı Testlerinin Geliştirilmesi
Yapılan araştırmada kavram haritalarının öğrencilerin başarılarına olan etkisini bulmak için çoktan seçmeli test tekniği uygulanmıştır. Araştırmacı tarafından T.C.’de basılan ve öğretmenler tarafından kullanılan yaprak testler tercih edilmiştir. Test soruları seçilirken okullarda okutulan 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabının son dört ünitesinde yer alan konuların içerdiği bilgileri ölçecek sorular tercih edilmiştir.
3.1.4. Çalışma Grubu
Araştırma Antalya ilinin Manavgat ilçesinin Kemer Turgut Şen İlköğretim okulunun 5/B öğrencileriyle yapılmıştır. Deney grubu olarak seçilen sınıfın mevcudu 30 kişidir. Yapılan araştırmada ilköğretim Sosyal Bilgiler dersinde kavram haritası tekniğinin yardımıyla hazırlanan etkinlikler uygulanmıştır. Araştırmada öğrencilerin kavram haritalarıyla işledikleri ünitelerin sonunda başarılarında artmayı sağlayacak deneysel çalışma yapılmıştır.