Tezin birinci bileşenini oluşturan “değişime yönelik eğilim” hakkında yapılan çalışmalarda örgütlerdeki değişimin birçok etkene bağlı olduğu ifade edilmiştir. Bu bölümde konu ile ilgili olarak yapılmış araştırmalara yer verilmiştir.
2.3.1. Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar
Kondakçı, Zayim ve Çalışkan, (2010) “Okul Yöneticilerinin Değişime Hazır Olma Tutumlarının Okulun Öğretim Düzeyi, Yöneticilerin Deneyimi ve Okul Büyüklüğü Bağlamında İncelenmesi” çalışmasında, deneyimli okul müdürlerinin değişime hazır bulunma düzeylerine bakmış ve ‘ yüksek’ düzeyinde olduğunu belirtmiştir.
32
Canlı, Demirtaş ve Özer (2015)’ te yaptıkları “Okul Yöneticilerinin Değişime Yönelik Eğilimleri” konulu araştırmalarında okul yöneticileri kendilerini çoğunlukla değişimde girişimci oldukları, değişimin yararına inandıkları ve statükoyu koruma eğiliminde olduklarını belirtmiştir.
Çalık ve Er (2014), “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Değişime Açıklığı ile Değişim Kapasitesi Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi” çalışmasında öğretmenlerin okulun değişime açıklığına ilişkin algıları ile okulun değişim kapasitesi arasında anlamlı ve yüksek düzeyde ilişki bulunmuştur.
Helvacı (2009), “Okullarda Değişim Girişimlerine Engel Olan Faktörler ve Okul Yöneticilerinin Rolleri” konulu araştırmasında, okul yöneticilerinin yetersizliklerinden kaynaklanan engellerin değişim girişimlerine engel olma noktasında önemli rol oynadığını belirttikleri ifade edilmiştir.
Demirtaş (2012), “İlköğretim Okullarının Değişime Açıklığı” çalışmasında, ilköğretim okulu öğretmenlerinin okullarının değişime açıklığını “çoğunlukla” düzeyinde değerlendirdikleri ve değişkenler açısından da ölçeğin çeşitli boyutlarında anlamlı biçimde farklılaştığı belirtilmiştir.
Kıcır (2010)’ın “İlköğretim Okullarının Değişime Hazır Bulunuşluğu” çalışmasında, öğretmen düşüncelerine göre okulların fiziki-teknolojik alt yapılarının değişime hazır bulunuşluğu “orta düzeyde” olarak belirtilmiştir.
Zadeoğluları (2010) “ Örgütsel Değişime Açıklık ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi” çalışmasında, sadece örgütsel bağlılığın devamlılık bağlılığı boyutu ile değişime açıklığın duygusal tutum ve davranışsal tutum boyutları arasında anlamlı düzeyde ilişkinin bulunduğu belirtilmiştir.
33
Çalık, Koşar, Kılınç ve Er (2013), “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Değişime Direnme Davranışları ile Öz Yeterlilik Arasındaki İlişki”nin incelendiği araştırma sonuçlarında değişime direnmenin öğretmen öz yeterliliğinin alt boyutlarının tümüyle negatif yönde ilişkili olduğu söylenmiştir. Öğretmen öz yeterliliğinin alt boyutları arasında pozitif yönlü ilişkilerler bulunmaktadır.
Çetin ve Balyer (2005) tarafından yapılan “Eğitim Örgütlerinde Değişim ve Yenileşmeye Dair Akademik Algılamalar” çalışmasının sonuçlarına göre; öğretim elemanlarının örgütsel değişme ve yenileşme ile ilgili görüşleri, yenilik ve değişimin kendi örgütlerinde çok az gerçekleştirdiği yönünde çıkmıştır. Cinsiyet değişkenine göre, öğretim elemanlarının örgütlerindeki değişme ve yenileşme ile ilgili algılamalarına ilişkin anlamlı bir fark bulunmuştur. Kadınların erkeklere göre, örgütlerinde değişme ve yenileşmeye daha fazla gereksinim duymakta olduğu bulgular arasındadır. 16-20 yıl arasında mesleki kıdeme sahip olan öğretim elemanları, örgütlerinde değişme ve yenileşmeye dair diğerlerine göre daha fazla bir değişme ihtiyacı hissetmekte olduğu, ayrıca 36-45 yaş grubundaki öğretim elemanları, 25-35 ve 46-55 yaş grubundaki öğretim elemanlarına göre daha fazla değişme ihtiyacı hissetmektedirler. 46-55 yaş grubundaki öğretim elemanları, 36-45 yaş grubundaki öğretim elemanlarına göre daha az değişme ihtiyacı hissetmektedir.
Kurşunoğlu ve Tanrıöğen (2006)’in “İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Değişmeye İlişkin Tutumları” araştırma bulgusunda, öğretmenlerin örgütsel değişmeye ilişkin tutumları “orta” düzeyde olarak açıklanmıştır. Ancak sadece branş öğretmenlerinin örgütsel değişmeye ilişkin tutum düzeyleri, sınıf öğretmenlerininkinden yüksek çıkmış olarak belirtilmiştir.
Aksoy (2004) “Okul Yöneticileri ve Okul Dışı Değişme Kaynaklarının Eğitime Etkisi” çalışmasının sonuçlarında, Küresel gelişmelerle birlikte okulun çevresindeki dış
34
etkenlerin (ekonomi, hukuk, teknoloji vd.) eğitim kurumlarını istekleri dışında etkilediği ve yön verdiği bununla birlikte, dünyada yaygın olarak siyasal yönetimleri etki altına alan neo-liberal politikaların eğitim ve sağlık alanında ağırlıklı olarak az gelişmiş ülkeleri olumsuz etkilediği de ifade edilmiştir.
2.3.2. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar
Mc Laughlin (2000), “Değişim Uzmanı Olarak Okul Müdürü” konulu araştırmasında, okul müdürlerinin değişim sürecine yaklaşımlarını okul personelinin bakış açısıyla incelemiştir. Katılımcıların tümümünün okul yöneticilerinin değişim sürecindeki durumu hakkında ‘önemli bir değişim uzmanı’ ifadesiyle değişim sürecinde çözümcünün müdür olduğunu vurguladıklarını belirtmiştir ( Akt. Helvacı, 2010).
Cunningham ve diğerleri (2002)’nin çalışmasında aktif çalışma hayatı olan, öz yeterlilik sahibi olan ve problem çözmede daha aktif olan çalışanların değişime hazır olma durumlarının diğer çalışanlardan yüksek olduğunu ortaya koymuşlardır (Akt. Kondakçı, Zayim ve Çalışkan, 2010).
Vakola ve Nikolaou (2005) çalışmalarında, stresli olan çalışanların değişime pozitif yaklaşamadıklarını, ayrıca iş ilişkilerinin düzeyinin de değişime karşı tutumda etkili bir unsur oluşturduğu sonucuna ulaşmışlardır (Akt. Kondakçı, Zayim ve Çalışkan, 2010).
Klecker ve Loadman (1999) çalışmasında okul müdürlerinin değişime açıklığını incelemek için bilişsel, davranışsal ve duyuşsal boyutlarda bakmıştır. Araştırmasında davranışsal boyut ve bilişsel boyut ve bu boyutlar ile toplam puanı arasında yüksek pozitif korelasyon görürken, duyuşsal boyut ile bilişsel, davranışsal ve toplam puan arasında negatif korelasyon gördüğünü belirtmiştir.
35
Zabid, Murali ve Azmawani (2004), “Örgütsel Değişmeye İlişkin Tutumlar Üzerinde Örgütsel Kültürün Etkisi” çalışmasında; örgüt kültürünün örgütsel değişmeye ilişkin tutumlarla ilişkili olduğu ve farklı tipteki örgüt kültürleri, örgütsel değişmeye ilişkin tutumlar üzerinde farklı kabul seviyelerine sahiptir. Yani, belli bir tipteki örgüt kültürü, değişmenin kabul edilebilirliğini kolaylaştırırken diğer tipler kolaylaştırmayabilir. Çalışmanın örneklemi, anketi cevaplayanların değişmeye karşı pozitif ya da oldukça pozitif tutumları olduğunu göstermektedir (http://proquest.umi.com).
Okulun değişime açıklığı ile ilgili olarak literatürde yapılan araştırmalara bakıldığında, değişimin desteklendiği bir eğitim tarzında görevli okul müdür, müdür yardımcıları ve öğretmenlerin okulun öğrenme kapasitesinin artırılmasında çok fazla sorumluluk aldıkları (Goh, Cousins ve Elliott, 2006) görülmektedir.