İKİNCİL PİYASALAR

2005 yılı üçüncü çeyreğinde DİBS faizlerine ilişkin gelişmeler incelendiğinde;

Temmuz ayında en çok işlem gören DİBS’lerin ortalama bileşik faiz oranının ay başındaki yüzde 16’lı seviyelerinden Eylül ayı sonuna doğru yüzde 15’in altına gerilediği görülmektedir. Avrupa Birliği ile ilişkilere ilişkin beklentiler, söz konusu dönemde ikincil piyasa faizlerini etkileyen en önemli unsur olmuştur. Bu dönemde, T.C. Merkez Bankası, kısa vadeli faiz oranlarında herhangi bir değişiklik yapmamıştır (Grafik 4).

Grafik 4: İkinci El DİBS Piyasalarında Oluşan Faiz Oranları (*) İkincil Piyasa Faizi TCMB Gecelik Faiz

(*) İkincil piyasalarda en çok işlem gören senetlerin faiz oranıdır.

Diğer taraftan, 2004 yılı genelinde ortalama 1,5 milyar YTL civarında olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Pazarındaki net bazda günlük ortalama işlem hacmi, 2005 yılı Temmuz ayında 1,4 milyar YTL, Ağustos ayında 1,5 milyar YTL ve Eylül ayında 1,8 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu kapsamda, 2005 yılı ilk dokuz ayında İMKB Tahvil ve Bono Piyasası Kesin Alım Pazarı günlük ortalama net işlem hacmi 1,9 milyar YTL olmuştur (Grafik 5).

Grafik 5: İMKB Tahvil-Bono Piyasası Kesin Alım-Satım Pazarı Günlük Verileri ve Hazine İhalelerinde (*) Oluşan Faizler

14 18 22

03.01.05 09.02.05 16.03.05 20.04.05 26.05.05 30.06.05 04.08.05 09.09.05

Bileşik Faiz %

İMKB TBP Net İşlem Hacmi İkincil Piyasa Faizi İhalede Oluşan Faiz

(*) 3 ay vadeli referans bono ihraçları hariç, sabit faizli TL cinsinden senet ihalelerini içermektedir.

Eylül 2002 tarihinden itibaren uygulanmakta olan Piyasa Yapıcılığı Sistemi çerçevesinde, DİBS piyasasında etkinlik artmıştır³. Piyasa Yapıcı bankaların sisteme geçiş öncesi ihalelerdeki alımları yüzde 70’ler seviyesinde iken; Piyasa Yapıcılığı döneminde söz konusu bankaların ihale alımları yüzde 80 – 90’lar seviyesine çıkmıştır (Grafik 6). Piyasa Yapıcı bankaların ihale alımlarındaki payının kümülatif ortalaması 2005 yılı üçüncü çeyreğinde, yüzde 91,8, 2005 yılı ilk dokuz ayında ise yüzde 89,6 olarak gerçekleşmiştir. Bunun yanında, piyasa yapıcılığı uygulaması Devlet İç Borçlanma Senetlerinin ikincil piyasalardaki işlem hacimlerini de artırmıştır (Grafik 7).

Grafik 6: Piyasa Yapıcı Bankaların İhale Alım Performansı

96,2

Not: Üç aylık referans bono ihaleleri dahil olup Rekabetçi Olmayan Teklif (ROT) ve İhale Sonrası Teklif (İST) yoluyla yapılan satışlar hariçtir.

Grafik 7: DİBS İkincil Piyasa Faiz Gerçekleşmeleri ve Toplam İşlem Hacimleri

200

Eylül 02 Ekim 02 Ekim 02 Kasım 02 Aralık 02 Ocak 03 Şubat 03 Mart 03 Nisan 03 Mayıs 03 Haziran 03 Temmuz 03 Ağustos 03 Eylül 03 Ekim 03 Kasım 03 Aralık 03 Ocak 04 Şubat 04 Mart 04 Nisan 04 Mayıs 04 Haziran 04 Temmuz 04 Ağustos 04 Eylül 04 Eylül 04 Ekim 04 Kasım 04 Aralık 04 Ocak 05 Şubat 05 Mart 05 Nisan 05 Mayıs 05 Haziran 05 Temmuz 05 Ağustos 05 Eylül 05

Milyon YTL

Günlük İşlem Hac mi (Sol Eksen) Ağırlıklı Ort. Faiz (Sağ Eksen) Aylık Ortalama İşlem Hac mi (Sol Eksen)

3 Piyasa Yapıcılığı Sistemine ilişkin bilgi Kasım 2004 tarihli Kamu Borç Yönetimi Raporunda yer almaktadır.

Piyasanın elinde bulunan DİBS’lerin dağılımı incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin payı, 2004 yılı içerisinde olduğu gibi 2005 yılının ilk üç çeyreğinde de artış kaydederek 2004 yılı Aralık ayındaki yüzde 10,9’luk düzeyden 2005 yılı Eylül sonu itibarıyla yüzde 13,4’e yükselmiştir. Aynı dönemde, Menkul Kıymet Yatırım Fonları’nın payında 0,7 puanlık bir artış görülürken, gerçek kişilerin payı 5,4 puanlık bir azalış kaydetmiştir (Tablo 9).

Tablo 9: Piyasa Tarafından Tutulan DİBS'lerin Dağılımı (*)

(%) Eyl.04 Ara.04 Mar.05 Haz.05 Eyl.05

Bankacılık Kesimi 44,0 42,9 43,0 44,2 47,0

Bankacılık Dışı Kesim ¹ 46,0 46,2 46,3 44,6 41,4

Gerçek Kişi 25,6 22,7 22,0 20,6 17,3

Tüzel Kişi 11,1 12,6 12,1 10,7 10,6

Yurt Dışı Yerleşikler ² 9,3 10,9 12,2 13,3 13,4

Menkul Kıymet Yatırım Fonları ³ 10,1 10,9 10,7 11,2 11,6

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

(Milyar YTL)

Piyasadaki Senetlerin Toplam Piyasa Değeri ^{4 , 5} 147,1 153,5 165,2 170,8 179,0

Piyasadaki Senetlerin Toplam Anapara Değeri ⁵ 135,4 141,1 150,5 155,8 164,2

(*) Geçici. Piyasa tarafından tutulan DİBS payında ilk ihraç verileri esas alınmaktadır. Bankacılık dışı kesim ile menkul kıymet yatırım fonlarına ilişkin veriler TCMB’den temin edilmiştir.

1) Banka dışı kesim; Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, Çalışanların Tasarruflarını Teşvik Hesabı ve İşsizlik Sigortası Fonu dışındaki diğer tüzel kişileri kapsamaktadır.

2) Yurtdışı yerleşiklere saklama hizmeti veren bankaların raporlarından hesaplanmaktadır.

3) 5 Mart 2004 tarihinden itibaren Yatırım Fonlarının Takasbank nezdindeki saklama bakiyeleri kullanılarak hesaplanmış, önceki dönem ise Sermaye Piyasası Kurulu verilerinden derlenmiştir.

4) Piyasadaki senetlerin Resmi Gazete fiyatlarıyla piyasa değerini göstermektedir.

5) İmar Bankası Mevduatları için TMSF'ye ihraç edilen senetler (6,7 Milyar YTL), 2004 Yılı Ocak ayından itibaren piyasa içerisinde gösterilmektedir.

2005 yılı Eylül ayı itibarıyla Müşteriler Adına Bankalar Emanetinde Saklanan DİBS’lerin vadelerine göre dağılımı incelendiğinde, borçlanma vadelerindeki uzamaya paralel olarak, TL cinsi ve yabancı para (YP) cinsinden iç borç senetlerinde yatırımcılar tarafından tercih edilen vade aralıklarının daha uzun vadeye kaydığı görülmektedir (Tablo 10, Grafik 8).

Tablo 10: Müşteriler Adına Bankalar Emanetinde Saklanan Devlet İç Borçlanma Senetlerinin Vadelerine Göre Dağılımı (*)

Yüzde Dağılım

25.Haz.04 13,6 23,3 22,9 24,3 15,9 0,0 0,0 24,1 1,0 36,9 37,3 0,7

24.Eyl.04 4,9 27,6 19,9 23,6 24,0 0,0 0,0 1,0 13,2 75,1 7,8 2,9

31.Ara.04 9,5 13,3 18,4 29,9 27,1 1,9 0,0 9,1 24,5 56,6 2,3 7,5

25.Mar.05 2,4 14,9 20,7 27,5 27,2 7,4 0,0 21,4 37,0 6,2 14,2 21,2

24.Haz.05 8,2 13,1 22,1 21,6 25,9 9,1 12,8 29,1 7,4 10,8 7,5 32,3

30.Eyl.05 6,7 17,1 13,2 34,3 16,3 12,4 10,1 0,0 0,0 17,5 17,6 54,8

TL Cinsinden DİBS'ler YP Cinsinden DİBS'ler

(*) Geçici. Vade dağılımı TL ve YP cinsinden senetler için ayrı ayrı hesaplanmış olup, söz konusu senetlerin vadesine kalan gün sayısına göredir.

Senetlerin dağılımında nominal değerler esas alınmıştır.

Not: Yurtiçi ve yurtdışı şubeler konsolide edilmiştir.

Kaynak: BDDK Haftalık Bülteni, Geçici veriler, Veriler BDDK tarafından geriye doğru revize edilmiştir.

Grafik 8: Müşteriler Adına Bankalar Emanetinde Saklanan TL Cinsi DİBS’lerin Yüzde Dağılımı

Özellikle 2005 yılının ilk üç çeyreğinde gerçekleştirilen uzun vadeli senet ihraçları sayesinde, 2005 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla, Müşteriler Adına Bankalar Emanetinde Saklanan 2 yıl ve üzeri vade aralığındaki TL cinsinden Devlet İç Borçlanma Senetlerinin (DİBS) toplam içindeki payı, yüzde 12,4’e yükselirken yine aynı vade aralığına sahip YP cinsinden DİBS’ler, yüzde 54,8’e yükselmiştir (Grafik 8, Grafik 9).

Grafik 9: Müşteriler Adına Bankalar Emanetinde Saklanan Döviz Cinsinden