• Sonuç bulunamadı

Kişilerarası ilişki çeşitlerinde olduğu gibi işyeri arkadaşlıkları da dinamiktir ve ilişkileri güçlendiren ya da tehdit eden bir takım faktörlerden etkilenir. Bireyler eski arkadaşlıklarında yaşadıkları olumsuz deneyimler nedeniyle güçsüz düşüp arkadaşlıklarını sonlandırarak, olası yenilik ve menfaatler karşılığında yeni arkadaşlıklar kurma yoluna girebilir (Whitmeyer, 2002, s.148). Yaşanan farklı zorluklar işyeri arkadaşlığını dayanıksızlık ve bozulmaya karşı

savunmasız bırakabilir. Her bir bireyde var olan kişilik çatışmaları, arkadaşlardan birinin diğerine ihanet etmesi, arkadaşın diğer arkadaşının ağır iş yükü altında kalması ve arkadaşından önce formal yollarla alınan terfi gibi nedenler karşısında arkadaşlık ilişkileri bozulma yoluna gidebilmektedir (Sias ve Perry, 2004, s.591). Eğer bu durum iyi yönetilemezse arkadaşlıklar sonlanabilmektedir. Arkadaşlıkların gelişiminin iletişim yoluyla başlaması gibi işyeri arkadaşlıklarındaki bağların da kopması iletişim yoluyla son bulmaktadır (Sias, Heath, Perry, Silva ve Fix, 2004, s.335). Bridge ve Baxter (1992), işyerinde yakın arkadaşlığın beklentileri ile iş çevresinin role dayalı beklentilerinin çelişebileceği yolları ortaya koymuştur. Karşılıklı rollerin gerilimi, ilişkideki sınırların ihlalleri ve dikkatini işe toplayamama gibi faktörler, işyerinde arkadaşlara sahip olmanın birçok zorluğa neden olacağına işaret etmektedir. Ayrıca işyerlerinde sunulan yakınlık kişilerarası iletişimi arttırmasına rağmen diğer kişiyle kurulan günlük ilişki, düşük seviyede otonomi ve ayrılığa neden olarak arkadaşlığı riske atabilir (Bridge ve Baxter, 1992, s.202-204).

Bireyler ilişkilerini yalnızca bozulma aşamasında değil, mevcut bulunduğu halde ve koşulların tamamen tatmin edici olduğu durumlarda da koruma eğiliminde olmaktadır. İlişkilerin sürdürülmesi ile ilgili ast ve üst çalışanlar üzerine yapılan bir araştırmada (Lee ve Jablin, 1995) ilişkilerin sürdürülebilirliği ile ilgili ilişkinin artan durumları, bozucu durumları ve durağan durumları olarak üç ana sınıflama yapılmıştır. İlişkilerin seyrindeki artan durumlar ilişkinin artarak ilerleyen yakınlığından dolayı taraflardan birinin bu durumdan rahatsızlık hissi duymasıyla açıklanır. İlişkiden kendini uzak tutmasıyla arkadaşın bu konu hakkında endişe duyarak ilişkilerinin bozulmaya doğru yol aldığını hissetmesi ve bunu istememesi de ilişkilerdeki bozucu durumları ifade eder. Durağan durumlarda ise bireyler ilişkilerindeki aşırı yakınlık ya da uzaklıktan rahatsızlık duymazlar, fakat ilişkilerinin devamlılığını da sürdürme eğilimde olurlar. Lee ve Jablin (1995) çalışanların ilişkilerini korumak için yukarıda bahsedilen sürdürülebilir ilişki türlerine dayalı çeşitli taktikler geliştirildiğinden bahsetmektedir. İlişkideki yakınlaşmanın artışıyla ilişkilerin sürdürebilirliğinin de artışa geçmesinin karşısında çalışanların ilişkilerini korumak için birbirinden farklı dört taktik uyguladıklarını bulgulamıştır. Diğer kişinin yakınlığından rahatsızlık duyan taraf daha önce planlanan buluşma yerlerine gelmeme, konuşmalara cevap vermeme gibi davranışlarda bulunarak arkadaşıyla etkileşimden kaçınma taktiğini sergilemektedir. Çalışanlar aralarındaki kişisel konuşmaları iş ile ilgili konuşmalar üzerine çekmeyi tercih edip konuşmayı dolaylı yönlendirme taktiğini, kişisel konular üzerinde konuşmak istemediklerini belirterek konuşmayı doğrudan yönlendirme taktiğini seçmektedirler. Açıklık taktiği ise iki kişi arasındaki meselenin açıkça ve doğrudan konuşulmasıdır. Bu taktikler, iş ve kişisel alan arasında kalan sınırların sürekliliğini sağlamak

için işlevsellik kazanır. İşyeri arkadaşlığının kavramında geçen kişiliğe odaklanılması özelliğinden yola çıkılarak, taktiklerin arkadaşlıkların sürekliliğinde sıklıkla kullanılması muhtemeldir.

Arkadaşlıkların sürekliliğinin bozulduğu durumlarda çalışanlar ilişkilerinin yok olmasını önlemek için beş farklı taktik girişimine eğilim göstermektedirler (Lee ve Jablin, 1995). Açıklık, ilişkinin yörüngesi ya da ilişkiyi tehdit eden meseleler hakkındaki endişelerin doğrudan ifade edilmesidir. Mesleki ilişkilerden çok kişisel ilişkilerin üzerinde durarak bireysel çabaların kullanıldığı taktik ise yaratılan yakınlıktır. Çalışanlar yakınlık yaratmak için karşı tarafın kişisel hayatı hakkında konular açıp, onları informal bir sohbetin içine çekmektedir. Temkinlilik taktiği karşı tarafın rahatsız olduğu konuları içeren konuşmalardan kaçınarak iletişim kurmayı sürdürmeyi içerir. Çalışanlar ilişki içinde olduğu arkadaşlarından bilinçli bir şekilde bilgi saklayarak ya da bilgiyi saptırarak kandırma/çarptırma taktiğini izleyebilmektedir. Son olarak, çalışanlar ne kadar ağır çalıştıklarını ya da işlerindeki başarıları vurgulayarak kendileri ile övünme taktiğini kullanma eğiliminde olurlar. Yine, arkadaşlıkların bireyi tamamıyla kişisel olarak değerlendirmesinin neticesinde, arkadaşlarının kişisel hayatına odaklanan bireylerin açıklık ve yaratılan yakınlık taktikleri bozulmaya uğrayan arkadaşlıkların önlenmesinde etkili olabilir. Aynı zamanda temkinlilik ve kandırma/çarptırma taktikleri de bozulmaya uğrayan arkadaşlıkları önlemek için işlevsellik kazandırabilir.

İşyerinde yakın arkadaşlıkların bozulmaya doğru gerilediğinde bireylerin ilişkilerini nasıl sonlandırdığını inceleyen araştırmacılar (Sias vd., 2004; Sias ve Perry, 2004) gömülü teori yaklaşımını kullanarak üç temel iletişim stratejisi ortaya çıkarmıştır. Bireylerin iş arkadaşlıklarını sonlandırmak için izledikleri stratejilerden ilki, bireyin arkadaşına karşı bilinçli olarak geliştirdiği gergin davranışlardır. Birey bu taktik ile iş arkadaşını küçümseyerek, iğneleyici ses tonu kullanarak, arkadaşının sözünü keserek ya da aşağılayarak olumsuz davranışlar sergilemektedir. İş arkadaşlıklarını sonlandırmada izlenen diğer bir yol ise benlik yitimidir. Benlik yitimi, bireylerin bilinçli olarak kişisel konulardan uzak durması ve iş dışında iş arkadaşıyla sosyalleşmekten kaçınmasını ifade etmektedir. Bireyin izlediği bu tür eylemler iki arkadaş arasındaki iş ve kişisel alan arasına kesin bir çizgi çekmektedir. Birey, ilişkinin bozulmasıyla ilgili doğrudan açık konuşmayı tercih ederek ilişkinin durumu hakkında konuşma yoluna gidebilmektedirler. İlişki hakkındaki konuşmalarda her iki birey de arkadaşlığı bitirme ve sadece iş ilişkisini sürdürme yönünde fikir birliğine varabilmektedir. Yazarların yaptığı çalışmalar bireylerin öncelikle benlik yitimi stratejisini belirlediğini ortaya koymaktadır. Bu strateji, bireyi işyerinde yakın arkadaşlık tanımının temel özelliklerden biri olan kişiliğe odaklanmadan uzaklaşırken, iş ile ilgili iletişimin devam etmesinde etkili olmaktadır.

Dolayısıyla çalışanlar arkadaşlıklarını sonlandırdıkları halde iş ile ilgili konularda iletişimlerini sürdürmeye devam etmektedirler (Sias ve Perry, 2004, s.597).

Sias ve arkadaşları (2011) işyerinde akran arkadaşlıkların sürdürülmesi için bireylerin kullandığı iletişim taktiklerini incelemiş, işyeri arkadaşlık ilişkilerinin artan ya da azalan durumlarında çalışanların seçtiği taktiklerin tümünde nezaket davranışı ile hareket ettikleri sonucunu elde etmişlerdir.