İşyükünün Fazlalığı

İş yükü sorunları, adil yargılanma hakkı ile birlikte tüm yargı sistemini etkileyen unsurların başında gelmektedir. Sayısı sürekli artan, karar süreci sürekli uzayan, dosya boyutu sürekli büyüyen her dava, sorunların çözümünü geciktirmektedir.

Danıştay daireleri, Mahkeme ve hakim başına düşen dosya sayısının fazlalığı, yeterli sayıda hakim istihdam edilmemesi, iş yükünü azaltıcı önlemlerin yasama ve yürütme organları tarafından zamanında alınmaması, rutin ve özel bilgi gerektirmeyen kimi işlerin de (Mahkeme heyetince yapılan müzakereler sonrasında Uyap’tan karar numarası alma ve görüşme tutanağı çıkarma, verilen kararların ilgili hakimlerince bizzat yazılması vs.) hakimler tarafından yapılması, il, nüfus yoğunluğu, dosya sayısı ve niteliği, mahkemelerin görev, yetki ve iş yüklerine göre mahkeme tür ve sayılarının, buralarda görev yapacak hakim sayılarının ve her türlü personel sayısının yetersizliği gibi sorunlar iş yükünü ağırlaştıran nedenlerdir.

YARSAV tarafından yapılan anket çalışmasında, ankete katılanların % 42’si günde 8-10 saat, yaklaşık % 26’sı 10-12 saat, yaklaşık %23’ü 8 saat, yaklaşık % 10’u ise 12 saatten daha fazla çalıştıklarını belirtmiştir. Danıştay

üyelerinin yaklaşık % 40’ı,savcıların yaklaşık % 58’i, kıdemli tetkik hakimlerinin % 100’ü, tetkik hakimlerinin yaklaşık % 86’sı 8 saatten daha fazla çalıştıklarını belirtmiştir. Ankete katılanların yaklaşık % 77’si 8 saatten daha fazla çalışmaktadır. Bu sonuç Danıştay’da çalışan yargıç ve savcıların oldukça ağır bir iş yüküyle karşı karşıya olduklarını göstermektedir. 8 saatlik günlük çalışma süresi içinde işlerin bitirilememesi ve çalışma süresinin özel hayatın içine uzaması yargıç ve savcılar açısından başta sağlık sorunlarına yol açacağı gibi ailelerine yeterince zaman ayıramamaları nedeniyle psikolojik ve ailesel sorunlara da yol açabilecektir250_{. Ayrıca yargıç ve savcıların kişisel gelişimlerinin durması}

nedeniyle yapılan yargılamanın niteliğinde gerileme ve bozulmaya da yol açacağı ihtimal dahilindedir. Bir diğer önemli nokta da günde 12 saatten fazla çalıştıklarını belirten bir Danıştay üyesi, 11 tetkik hakimi, ve görevini belirtmeyen bir kişi olmak üzere toplam 13 kişi bulunmaktadır. Yine ankete katılanların yaklaşık % 88’i hafta sonu çalıştıklarını belirtmiştir. Tetkik hakimlerinin tamamına yakını, kıdemli tetkik hakimlerinin % 80’i, Danıştay savcılarının %75’i, Danıştay üyelerinin yaklaşık % 60’ı hafta sonu çalıştıklarını ifade etmiştir. Görüldüğü üzere Danıştay’da görevli yargıç ve savcıların hafta sonu çalışma oranları da oldukça yüksektir. Ankete katılanların yaklaşık % 56’sı ayda 3–4 gün veya daha fazla hafta sonu çalıştıklarını belirtmiştir. Kıdemli tetkik hâkimlerinin % 75’i, tetkik hâkimlerinin yaklaşık % 62’si, ayda 4 gün veya daha fazla, Danıştay üyeleri ve savcıların yaklaşık % 49’u ayda 3 gün hafta sonu çalıştıklarını belirtmiştir. Aynı çalışmada “ailenize yeterli zaman ayırdığınıza inanıyor musunuz?” sorusuna ankete katılanların yaklaşık % 83’ü hayır yanıtını vermiştir251

.

İdare, vergi ve bölge idare mahkemelerinde de durum Danıştay'dan farklı değildir.

250_Tekin,a.g.e 251

Örneğin, Ankara İdare Mahkemelerinden gelen işlere bakan Bölge İdare Mahkemesi birinci kurulda; 2010 yılından 406 devir ile 2011 yılında yeni gelen 6202 adet itiraz dosyası ile birlikte toplam 6608 adet esas itiraz dosyasının 6013 adedi karara bağlanmış olup 595 adet dosya 2012 yılına devredilmiştir. 2010 yılından 100 devir ile 2011 yılında yeni gelen 5191 Yürütmenin Durdurulması kararlarına karşı itiraz dosyası ile birlikte toplam 5291 adet dosya karara bağlanmış 98 adedi 2012 yılına devredilmiştir. 2010 yılından 11 adet devir ile 2011 yılında yeni gelen 1108 adet bağlantı dosyası ile birlikte 1119 adet bağlantı dosyasının 1094 adedi karara bağlanmış olup 25 adet dosya 2012 yılına devredilmiştir.

4483 Sayılı Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun gereğince yapılan itirazlardan 2010 yılından 84 devir ile 2011 yılında yeni gelen 540 adet dosya ile birlikte toplam 624 adet itiraz dosyasının 554 adedi karara bağlanmış, 70 adedi 2012 yılına devredilmiştir. İdare ve Vergi Mahkemeleri arasındaki görev uyuşmazlığına ilişkin idare mahkemelerinden gelen 2010 yılından 1 devir ile birlikte 2011 yılında yeni gelen 8 dosya ile birlikte toplam 9 adet görev uyuşmazlığı dosyasından 7 adedi karara bağlanmış olup 2 adedi 2012 yılına devretmiştir. Vergi Mahkemelerinden gelen işlere bakan İkinci Kurulda; 2010 yılından 1266 devir ile birlikte 2011 yılında yeni gelen 5435 adet itiraz dosyası ile birlikte toplam 6701 adet esas itiraz dosyasının 5475 adedi karara bağlanmış olup, 1226 adet dosya 2012 yılına devretmiştir. 2010 yılından 5 devir ile 2011 yılında yeni gelen 733 adet Yürütmenin Durdurulması Kararlarına karşı itiraz dosyası ile birlikte toplam 738 dosyanın tamamı karara bağlanmıştır. 2010 yılından 36 adet devir ile 2011 yılında yeni gelen 187 adet bağlantı dosyası ile birlikte toplam223 adet bağlantı dosyasının 201 adedi karara bağlanmış olup 22 dosya 2012 yılına devredilmiştir. İdare ve Vergi Mahkemeleri arasındaki görev uyuşmazlığına

ilişkin Vergi Mahkemelerinden 2011 yılında gelen 6 adet dosyanın tamamı karara bağlanmıştır252

.

Ankara İdare Mahkemelerine 2011 yılı içinde toplan 44265 yeni dava açılmış, bunlara Danıştay Başkanlığı ve Bölge İdare Mahkemesinden bozularak mahkemesine yeniden karar verilmek üzere gönderilen toplam 3600 dosyanın ilavesi ile faaliyette bulunan idare mahkemelerince geçen yıldan devirle birlikte toplam 74790 davaya bakılmıştır. Bunlardan 38505 adedi karara bağlanarak 36285 dosya 2012 yılına devretmiştir.

Ankara Vergi Mahkemelerine 2011 yılı içinde toplan 11254 yeni dava açılmış, bunlara Danıştay Başkanlığınca ve Bölge İdare Mahkemesince bozularak mahkemesine yeniden karar verilmek üzere gönderilen toplam 3600 dosyanın ilavesi ile idare mahkemeleri geçen yıldan devirle birlikte toplam 74790 davaya bakmıştır. Bunlardan 38505 adedi karara bağlanarak 36285 dosya 2012 yılına devretmiştir253

.

Ankara Bölge İdare Mahkemesi'nde yıl içerisinde sayı değişmesine rağmen 20 civarında, İdare ve Vergi mahkemelerinde ise 115-120 civarında hakimin görev yaptığını göz önünde bulundurduğumuzda iş yükünün yüksek boyutlarda olduğu ortaya çıkmaktadır.

İş yüküne bağlı olarak vurgulanabilecek başka bir sorun ise bu iş yükü nedeniyle hakim ve savcıların kendilerini yetiştirme adına yeterli zamanı bulamamalarıdır.

Yapılan bir çalışmada, BİM, idare ve vergi mahkemesi hakimlerinin %9,4, AİHM kararlarını hiç izlemezken, %39'u az %41'i orta seviyede, %8'i iyi, ve sadece %2,2'si yakından izledikleri ortaya çıkmıştır254

. Bu sonucun bir anket

252_{Bkz;EK:Tablo 1, Ankara Bölge İdare Mahkemesi tarafından HSYK'na gönderilen resmi}

bilgilerden oluşan Ankara Bölge İdare Mahkemesi, Ankara İdare ve Vergi Mahkemelerine ilişkin sayısal veriler Ankara Bölge İdare Mahkemesi İdari İşler Müdürlüğü'nden alınmıştır.

253 _{Bkz; EK:Tablo 2} 254_{Akıncı,age, s.126}

çalışması ile elde edildiği düşünüldüğünde gerçek izlenme oranının elde edilen daha düşük olma ihtimali de bulunmaktadır.

İş yükünün ağırlığı karşısında yüksek mahkeme içtihatlarını bile takip etmekte zorlanan hakim ve savcılardan AİHM içtihatları takibinin istenilip istenilmeyeceği ise bir soru işareti olarak karşımıza çıkmaktadır255

.