İşlevsel olmayan bilişlere ilişkin duyarlılık teması

Araştırmaya katılan psikolojik danışman adaylarının problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna hazırlanan örnek olaya ilişkin cevapları duyarlılık durumları açısından incelenmiştir. Şekil 20’de yapılan analiz sonucunda elde edilen özet bir şekilde verilmiştir.

Şekil 20. İşlevsel olmayan bilişlere ilişkin duyarlılık teması

Araştırmaya katılan psikolojik danışman adayları problemli internet kullanımının “işlevsel olmayan bilişler” boyutuna çoğunlukla duyarlılık göstermişlerdir. Problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutu; bireyin internete ilişkin sahip olduğu mantıksız, sabit, değişmez ve gerçeklik ile bağdaşmayan düşünceler olarak tanımlanabilmektedir (Davis, 2001). Araştırmaya katılan psikolojik danışman adaylarından 56’sı problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarlılık göstermiştir. Bu katılımcılar kendilerine yöneltilen örnek olaydaki problemli internet kullanımı sorununu fark etmiş ve bu sorunla etkili bir şekilde başa çıkabilmek

100

için yapabilecekleri çalışmaları vurgulamışlardır. Bu durum katılımcıların problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarlı olmalarına olanak sağlamıştır. Aşağıda problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarlılık gösteren katılımcıların görüşleri alıntılanmıştır.

“Mehmet’in neden bu şekilde düşündüğünü öğrenmeye çalışırdım. Temel nedenleri öğrenmeye çalışırdım. Neden arkadaş ilişkilerinde kabul edilmiyor? Sorunun kaynağına ulaştıktan sonra diğer insanlarla iletişimini güçlendirecek beceriler kazandırmaya çalışırdım. Sosyal medya ortamındaki ilişkilerin gerçekçi olmadığına yönelik farkındalık kazandırmaya çalışırdım. Arkadaşlık becerileri, sosyalleşme ve sosyal beceriler kazandırmaya çalışırdım. Ailesi ile işbirliği yaparak gerçek yaşamdaki ilişkilerinin nasıl güçlendirebileceklerine yönelik danışmanlık yapardım. Aile ilişkilerinin güçlendirilmesine yönelik planlamalar yapardım.” (PDR-4)

“Burada Mehmet’in internet kullanımı sağlıklı değil. Çünkü internet onun için güvenilir bir mekân haline geldiğini görüyorum. Eğer Mehmet gerçek yaşamda arkadaş ilişkilerinin nasıl olduğunu öğrenmeye çalışırım. Daha sonrasında okul ortamında sportif etkinlikler, sosyal etkinlikler ve sosyal beceriler kazandırmaya çalışırdım. İnternet kullanımını nasıl kontrol edebileceğine yönelik planlama yapardım. Ayrıca bu süreçte bilişsel şemalarını düzenleyebilmek adına bilişsel stratejiler de kullanırdım. Çünkü internet kullanımıyla ilgili düşünceleri sorunlu olarak karşıma çıkıyor.” (PDR-5)

“Burada öğrenci gerçek yaşamda göremediği ilgiyi sosyal medyada görmek istiyor. Bu yüzden bu süreçte öğrenci ile bireysel psikolojik danışma başlatabilirim. Danışma sürecinde; öğrencinin kendini nasıl tanımladığı, akranlarıyla ve ailesi ile ilişkilerini incelerdim. Bunları anlamaya çalışırdım. Örnek durumlardan anladığım kadarıyla sorunlu bir kullanım var. Çünkü internete ulaşamadığında internetle ilgili hayaller kuruyor ve yalnızca internette güvende hissettiğini ifade ediyor. Sığındığı bir liman olarak görmüş interneti. Bunlar bağımlılık için önemli ipuçları.” (PDR-8)

“İnterneti arkadaş edinen bir öğrenci görüyorum. Demek ki öğrenci kendisini internete çok yakın görüyor. İfadeleri bunu anlamamıza yardımcı oluyor. Bir

101

kabul edilme beklentisi var ve bunu karşılayabilmek için interneti bir araç olarak kullanıyor. Bu problemli bir davranış. Burada öğrenciye şefkatli yaklaşmak gerekiyor. Çünkü olumsuz bir tavırla yaklaşırsak ters etkiler yaratabilir. Onu sorgulamadan ziyade bu problemin nedenleri ve çözümleri üzerinde konuşmamız gerekiyor. Acaba öğrenci sosyal ilişkilerinde mi problemler yaşıyor ki böyle davranıyor? Bunları öğrenmeye çalışırım ve sorunun çözümünü planlarım.” (PDR-18)

“İnterneti sorunlu bir şekilde kullanan birçok bireyin bu tür düşüncelere sahip olduğunu düşünüyorum. Büyük ihtimal Mehmet gerçek yaşamında sevgi ihtiyacını karşılayamadığı için bunu internet ortamında karşılamak istiyor. Burada sahip olduğu yanlış düşüncelerin nasıl sağlıklı hale gelebileceğine yönelik bir bireysel psikolojik danışma süreci yürütürdüm. Bence Mehmet kabul edilmek ve güvende hissetmek istiyor gerçek yaşamda. Sosyal ilişkilerini ve becerilerini geliştirici planlamalar yapabilirim. Örneğin; ilgi duyduğu bir kursa yönlendirebilirim. Burada hem ilgisini gerçekleştirebilir hem de diğer kişilerle iletişim kurabilir. Ama öncelikle neden böyle düşündüğünü anlamaya çalışırım.” (PDR-22)

Araştırmaya katılan psikolojik danışman adaylarından yalnızca 4’ü problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarsız kalmıştır. Katılımcılar kendilerine yöneltilen örnek olaydaki problemli internet kullanımı sorununu ya hiç fark etmemiş ya da fark etse dahi çözümüne yönelik herhangi bir müdahale yaklaşımı dile getirmemiştir. Dolayısıyla bu durum katılımcıların problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarsız kalmalarına neden olmuştur. Aşağıda problemli internet kullanımının işlevsel olmayan bilişler boyutuna duyarsız kalan katılımcıların görüşleri alıntılanmıştır.

“Bu örnek olayın bir tehdit oluşturduğunu düşünüyorum. Sosyal yaşamda büyük olasılıkla çok ön planda olmayan bir öğrencinin internet ortamında kendisini çok önemli gördüğünü ifade etmesi sorunlu bir durum gibi görünüyor. Bu örnek olaylar arasında en tehlikeli olayın bu olduğunu düşünüyorum. Çünkü bu öğrenci hayatının en önemli merkezinin internet olduğunu ifade ediyor. Bu durumla başa çıkabilmeye yönelik neler yapabilirdim konusunda kendimi zor durumda görüyorum. Sadece gerçek yaşama bağlanabilmesi konusunda yardımcı olmaya çalışırdım diyebilirim.” (PDR-3)

102

“Mehmet internette rahat ve kendisini ifade edebiliyorsa Mehmet’in güçlü yönü olarak kabul ederdim. Belki sosyal kaygı yaşaması bu duruma neden olabilir. Belki kendisini orada ifade ederek rahatlayabilir. Veya dış görünüşüyle ilgili sorunlar yaşadığı ve benlik saygısı konusunda sorunlar yaşadığı için internete yönelip yönelmediğini öğrenmeye çalışırdım. Mehmet bunları yapıyor ama gerçekten onun kendisini iyi hissettirdiğini öğrenip bunun üzerine odaklanırdım.” (PDR-14)