İşletmenin İç Çevresinde Meydana Gelen Değişmeler

İşletmelerde yeniden yapılanma ihtiyacının ortaya çıkmasında sadece dış çevre faktörlerinden bir veya birkaçının etkisi söz konusu değildir. Bunun yanında işletmenin iç çevresinde meydana gelen değişikliklerde yeniden yapılanma ihtiyacını doğurabilir.

İşletmeleri yeniden yapılanmaya götüren iç çevre faktörlerindeki değişmeleri 5 ana gurupta toplayabiliriz. Bunlar (Şığva, 2001: 37);

 İşletmenin yönetim yapısında meydana gelen değişmeler  Büyüme sonucu oluşan değişmeler

 Teknolojik değişmeler sonucu ortaya çıkan yönetici eskimesi  Personelden kaynaklanan sorunların meydana geldiği değişimler  Diğer değişimler

2.3.2.2.1. İşletmenin Yönetim Yapısında Meydana Gelen Değişmeler

İşletmenin yönetim yapısında meydana gelen değişmeleri oluşturan en önemli unsurlar işletme sahiplerinin ve üst düzey yöneticilerin değişmesidir. Bu değişikliklere bağlı olarak işletmenin yönetim yapısında da önemli değişiklikler olabilmektedir. İşletmede görev yapacak yeni yöneticilerin yönetim felsefelerinden kaynaklanan farklılıklar onların yönetim fonksiyonlarını uygulama yansıyacaktır. Bunun sonucu olarak işletmede yeniden yapılanma ihtiyacı ortaya çıkabilecektir (Özalp Vd, 1992: 137).

2.3.2.2.2. Büyüme Sonucu Oluşan Değişmeler

Yeniden yapılanmayı gerekli kılan iç faktörlerden belki de en önemlisi, işletmenin yapısında meydana gelen büyümedir. İşletmelerin ekonomik bir amacı olarak büyüme, hacim artışını veya nicelik olarak gelişmeyi ifade eder. İşletmenin özelliklerine göre (Şığva, 2001: 37):

 Satış miktarı ve tutarı  Üretim miktarı  Çalışanların sayısı  Harcanan enerji miktarı  Öz kaynaklar

 Yatırım toplamı

 Kullanılan hammadde veya makine miktarı

 Pazar payı veya mamul çeşitliliği gibi değişik faktörlerden meydana gelen nicelik artışları büyüme olarak değerlendirilir.

İşletmeler yıldan yıla büyüyüp, daha kompleks bir hale geldikçe işletmenin sosyal ve teknik yapısında değişiklik yapılması zorunlu hale gelmektedir. Çünkü büyüme, işletmenin yerine getirdiği fonksiyonları arasında dengeyi bozabilme ve bu durum karşısında işletme, başarısını sürdürebilmek için kendisini değişen şartlara uydurmak zorunda kalmaktadır ( Özalp vd. 1992: 137).

Büyüme sonucunda işletmelerin organizasyon yapılarında ortaya çıkabilecek sorunlardan bazıları şunlardır (Şığva, 2001: 38):

 Denetim Alanının Genişlemesiyle Ortaya Çıkan Sorunlar

Büyüyen işletmelerin organizasyon yapılarında ortaya çıkan değişme, yöneticilerin görev ve sorumluluklarında değişikliğe yol açabilmektedir. İşletmedeki büyüme faaliyeti yöneticilerin denetim alanını genişletmekte ve bunun sonucunda yöneticilerin denetim alanı üzerindeki hâkimiyetlerini azaltabilmektedir. Bunun dışında denetim alanının genişlemesi yöneticinin çalışma kapasitesini azaltabileceği gibi organizasyonda yalnız dikey değil aynı zamanda çapraz ilişkilerin de artmasına neden olabilmektedir. Denetim alanının genişlemesiyle ortaya çıkan bu sorunları

gidermek için işletmeler yeniden yapılanmaya giderek, yöneticilerin denetim alanları üzerindeki hâkimiyetlerini arttırabilmektedir (Özalp vd. 1992: 138).

 Yetki Devrinden Kaynaklanan Sorunlar

İşletmelerde büyüme, yöneticileri yetki devri sorunu ile karşı karşıya bırakmaktadır. Yöneticilerin yetki devrinde karşılaştıkları bu sorunlardan bazıları şunlardır ( Özalp Vd.1992: 138):

 Yönetici ile İlgili Sorunlar

Bu sorun gerek üst yöneticilerin sahip oldukları gücü kaybetme korkusundan ve gerekse de hiç kimsenin işi kendi kadar iyi yapamayacağı düşüncesiyle sahip oldukları yetkilerin bazılarını astlara devretmemesinden kaynaklanmaktadır.

 Astlardan Doğan Sorunlar

Büyüme ile birlikte işletmenin organizasyon yapısındaki hiyerarşi kademelerinde meydana gelen artış, astları birden fazla üste karşı hesap verme sorunu ile karşı karşıya bırakabilmektedir. Bu durum yetki devredilen astın görevi tam anlamıyla yapmamasına neden olabilecektir.

 Denetim Sorunu

İşletmede büyüme sonucu ortaya çıkan yetki ve sorumluluklardaki belirsizlikler işletmelerin yeniden yapılanmaya gitmesinde etkili olabilmektedir.

 Yönetim Biçiminin Seçiminde Ortaya Çıkabilecek Sorunlar

İşletmeler büyümeye başladığında mevcut organizasyon yapılarında önemli değişiklikler olmakta, meydana gelen bu değişikliklerin etkisiyle işletmenin merkezi bir sistemle yönetilmesi olanaksız hale gelmektedir. Daha önce merkezi sistem gereği işletmeyle ilgili tüm kararlar üst yönetimce alınırken işletmenin büyümesi sonucu bu kararlardan bazılarının alt kademelerce alınması zorunlu hale gelmektedir.

Büyüme sonucu işletmelerin hiyerarşisi kademelerinde meydana gelen artış işletmenin haberleşme kanallarının uzamasına neden olabilir. Bu durum işletmede alınan kararların iletilmesinde iki önemli sorun beraberinde getirir. Bunlardan ilki,

işletmede alınan kararların iletilmesinde karşılaşılan zaman sorunudur. İkincisi ise haberleşme kanalının uzamasıyla ortaya çıkan ve giderlerde meydana gelen artıştır. İşletmelerde büyümeyle birlikte merkezi bir yapının devam etmesi halinde ortaya çıkabilecek sorunları önleyebilmek için işletmede yeniden yapılanmaya gidilerek merkezkaç bir yapı seçilebilir (Şığva, 2001: 38-39).

2.3.2.2.3. Teknolojik Değişmeler Sonucu Ortaya Çıkan Yönetici Eskimesi

Yöneticiler, toplumun ilerlemesinde, refaha kavuşmasında, sorumluluklarını bilerek kendilerini ve başında bulundukları organizasyonları devamlı yenilemelidirler. Çünkü işletmelerin başarılarını devam ettirebilmeleri büyük ölçüde etkisi altında kaldıkları değişikliklere karşı kendilerini yenileyebilmelerine bağlıdır. Değişiklikler yöneticilerin sahip oldukları bilgileri ve becerileri tehdit etmekte bu durum ise yöneticilerin eskimesini attırmaktadır. Yöneticilerin eskimesi yöneticinin bilgi ve tecrübesinin işini başarması için yeterli olmadığı durumlarda söz konusu olur (Özalp Vd.1992: 9). Teknolojik çevrenin yönetsel etkinlik üzerindeki ilk rolü, yöneticinin işin teknik yönlerine ilişkin bilgisi ve yetersiz hale gelme olasılığı ile ilgili olduğu söylenebilir. İkinci rolü ise, organizasyon kademeleri yükseldikçe teknik beceri-yönetsel beceri oranı değişmektedir. Üst kademelere çıkıldıkça yöneticinin iş ile ilgisi kesilmekte iş ile yönetici arasına başkaları girmekte ve yönetici başkaları vasıtasıyla işgören durumuna gelmektedir. Üst kademelerde, işin teknik yönünden çok yöneticinin kendine has yönetim tarzı, bunun işletmelerin gaye, amaç politikaları ile uygunluğu yöneticinin çeşitli konulardaki tutumları, felsefesi ve kişiliği önemli olmaktadır. Yukarıda sözü edilen teknik beceri-yönetsel beceri oranını örgüt kademelerindeki bu değişime uygun olarak değerleyemeyen ve karşılaştığı sorunların çözümünü çoğunlukla kendi çabalarına dayanan teknik ayrıntılarla uğraşmakta arayan yönetici kendisini amaçlarına ulaştıracak davranışlardan uzaklaştıracaktır (Şığva, 2001: 41).

Yöneticileri eskimesi her fertle ilgili şahsi bir sorundur. Fakat işletmenin tümünü etkiler. İşletme, yöneticilerin eskimesinden kaynaklanan başarısızlıkları giderebilmek için organizasyonda gerekli değişiklikleri yaparak işletmenin

başarısında olumsuz etki yaratan yöneticileri aynı görevde bırakmayarak yapabilecekleri türden bir göreve getirmekte veya görevden alabilmektedir (Özalp vd. 1992: 140).

2.3.2.2.4. Personelden Kaynaklanan Sorunların Yarattığı Değişmeler

Tüm örgütlerde insanlar ortak elemanlardır. Örgütler için yenilikler oluşturanlar ve stratejileri belirleyenler onlardır (Şığva, 2001: 41).

Toplumda yer alan bireylerin tutumlarında meydana gelen değişmeler işletme organizasyonunda görev alan personelinde tutumlarında değişmelere yol açmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak işletme organizasyonlarında çalışan personelin tatmin edilmesinde maddi öğelerin yanında maddi olmayan öğelerde önem kazanmıştır (Şığva, 2001: 41). Örneğin, personelin çalıştığı işletmeye güven duyması, işletmede personele ilerleme fırsatı yaratılması, çalışma şartlarının iyileştirilmesi, demokratik bir yönetim anlayışının benimsenmesi gibi faktörler personelin maddi olmayan beklentilerinden bazılarıdır ( Özalp vd. 1992: 140).

İşletmenin mevcut organizasyon yapısının personelin maddi ve maddi olmayan ihtiyaçlarını karşılayamaması durumunda, personel işletmeye karşı olumsuz tutumlar içerisine girebilecek dolayısıyla bu durum personelin başarısını olumsuz etkileyebilecektir ( Özalp vd. 1992: 141).

Bunun yanı sıra işletmede etkin bir personel değerleme sisteminin olmaması uygun nitelik ve nicelikte personelin bulunmaması, işletmenin başarısı üzerinde olumsuz birer etki doğurmaktadır. İşletmenin organizasyon yapısında çıkan bu olumsuzlukların giderilmesi için işletmeler yeniden yapılanmaya gidebilmektedir (Şığva, 2001: 42)

2.3.2.2.5. Diğer Değişmeler

Yukarıda ele alınan iç çevre faktörlerinin yanı sıra işletmeleri yeniden yapılanmaya yönelten diğer diğer iç çevre faktörlerinden bazıları şunlardır (Özalp vd. 1992: 141);

 İşletmede amaçların kesin olarak tespit edilmemiş olması  Etkin bir haberleşme düzeninin kurulmaması

 İşletmenin yeni mamullere yönelmesi

 Organizasyonda formel ilişkilerin yanlış tespit edilmesi gibi sorunlardan kaynaklanabilir.

İşletmeler genel olarak yukarıda açıklanmaya çalışılan iç ve dış çevre faktörlerinden bir veya birkaçının etkisiyle yeniden yapılanmaya gitme kararı alabilmekte ve bu karar gereğince planlı bir yeniden yapılanma sürecine girmektedirler.