İşletmenin Dış Çevresinde Meydana Gelen Değişmeler

İşletmenin dış çevresinde meydana gelen değişmeleri; politik değişmeler, ekonomik değişmeler, sosyo-kültürel değişmeler, teknolojik değişmeler ve bu değişmeler dışında kalan diğer değişmeler olmak üzere beş ana gurupta toplayabiliriz (Şığva, 2001: 31-32),

Sosyo-Kültürel Unsurlar

Sosyo-kültürel değerler ve gelenekler örgütlerin çalışma biçimlerini dolaylı yoldan etkilemektedir. Teknoloji kadar hızlı olmasa bile, sosyo-kültürel faktörler de değişmektedir. Gerek işletme içindeki çalışanların davranış ve sosyal özelliklerindeki değişim, gerekse tüketicilerin ve onları etkileyen toplumun davranışlarındaki değişim, bu insanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kurulmuş olan işletmelerin de değişmelerine neden olmaktadır (Eğilmez, 2008: 31).

İşletme organizasyonlarını etkileyen dış çevre faktörlerinden bir olan sosyo- kültürel çevre, örgütleri sık sık değişiklik yapmaya yöneltebilmektedir. Özellikle toplumdaki yaşam biçiminde değişiklikler, kariyer isteği, eğitim düzeyinde meydana gelen artışlar, çevreye karşı olan bilinçlenme gibi faktörler işletmelerin organizasyon yapılarında değişikliğe yol açabilmektedir. Buna göre işletmeler toplumdaki sosyo- kültürel değişmeleri saptayarak, kendilerini yeni koşullara göre düzenlemek durumunda kalmaktadırlar ( Özalp Vd, 1992: 134).

İşletme çalışanlarının değerleri: Çalışma koşulları, çalışma saatleri, yer değiştirme, hayatın niteliğini değiştirme gibi işe yönelik beklentilerin yanında belirli bir otoritenin yakın kontrolü altında çalışmak istememe gibi değerlerden oluşmaktadır (Şığva, 2001: 33).

Tüketicilerin değer ve davranışları: İşletmenin faaliyetini etkileyen ve hatta şekillendiren en önemli faktör, tüketicilerin davranışlarıdır. Tüketicilerin gelir seviyesi, içinde bulunduğu hayat safhası, şahsi ve ailevi özellikleri, şahsi değer ve tutumları bunlarda meydana gelebilecek göz önüne alınmalıdır (Şığva, 2001: 33).

Tüketicilerin ve çalışanların üyesi bulunduğu gurupların tutum ve davranışları: Bu gurupların norm ve değerleri, üyeler üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Gurup normları ve davranışlarında meydana gelebilecek değişiklikler tüketiciler ve çalışanlar vasıtasıyla işletme stratejisini de değiştirecektir (Şığva, 2001: 33).

Toplumun tutum ve değerleri, ahlak yapısı, demografik özellikleri: İşletmenin mallarını pazarladığı çevredeki tutum ve değerleri ile bunlarda ortaya çıkacak değişiklikler işletme stratejisini etkileyecektir. Değer ve tutumlara bağlı olarak hayat tarzı ve dolayısıyla mal ve hizmetlere olan talebin miktarı, çeşidi ve niteliğinde değişmeler meydana gelebilir. Bu nedenle faaliyette bulunulan çevredeki halkın hayat tarzı, ihtiyaçların özellikleri, gelir seviyesi, eğitim ve kültür seviyesi, yaşı, ailelerin sayısı ve özellikleri, coğrafi bölgelere göre demografik özellikleri incelenmelidir (Şığva, 2001: 33).

Sosyal değişmenin hızı, mahiyeti, sebepleri: Genel anlamda sosyal değişmeler hızlı olmamakla birlikte moda gibi bazı heves ve anlayışlar oldukça çabuk değişebilir. Bu açıdan sosyal değişmenin hızı ve niteliği iyi tanımlanmalı değişikliği ortaya çıkaran sebepler belirlenmelidir (Şığva, 2001: 34).

Ekonomik unsurlar

Ekonomik çevre koşullarındaki değişim işletme organizasyonlarını yeniden yapılanmayı zorlayan bir diğer önemli faktördür. Ekonomik hayatın bir parçası olan işletmeler hükümetlerin almış oldukları ekonomik kararlar ve politikalardan etkilenirler. Hükümetin para, maliye ve vergi politikaları, ithalat-ihracat rejimi gibi konulara yönelik kararları yakından takip edilmelidir (Özalp vd.1992: 134).

İşletmeler için yukarıda sözü geçen ekonomik faktörlerden bir veya birkaçı değişikliğe uğrayabilir. Bu durum karşısında bu faktörlerden bazıları işletme açısından elverişli duruma gelirken, bazıları da yetersiz kalabilmektedir. Yapılacak iyi bir araştırmayla ekonomik faktörlerin son durumları ortaya konulabilirse yeniden yapılanma çalışmaları sağlam temellere oturtulmuş olur. Böylece işletme yeni ekonomik koşullara organize edilip işletilebilir (Özalp Vd, 1992: 134).

İşletmenin dış çevresinde meydana gelen değişmelerden biri olan politik değişmeler işletmeleri zorladığı zaman yeniden yapılanma çalışmalarına gidilebilmektedir. Dış çevrede merkezi otoritenin koyduğu yasalar ve kurallar, yaptığı düzenlemeler örgütün faaliyet gösterdiği sektördeki koşulları, rekabeti, maliyetleri ve hatta satışları etkileyecek boyutta olabilir. Daha çok gelişmiş ülkelerde faaliyet gösteren bazı baskı gurupları dolaylı da olsa örgütün görev çevresindeki unsurları etkileyebilir (Eğilmez, 2008: 32).

Bazı sektörlerdeki faaliyetlerin teşviki veya o alandaki faaliyetlere ayrılan bütçelerin kısılması, dolaylı veya doğrudan birçok şirketi etkilemektedir. Örneğin ülkemizde politika olarak doğalgaz kullanımının teşvik edilmesi ve bu alanda önemli yatırımların yapılması ev tipi tüp tüketimini, buna bağlı olarak tüp ile çalışan birçok ev aletinin kullanımını azaltmış, daha önce bu tip ürünleri üreten organizasyonları, üretim süreçleri ve organizasyon yapılarını gözden geçirmeye zorlamıştır ( Eğilmez, 2008: 32).

Teknolojik Unsurlar

Bir toplumda veya sektörde, teknolojik seviye hangi ürün ve hizmetin üretileceği, hangi ekipmanın kullanılacağı ve faaliyetlerin nasıl yürütüleceği konularında önemli ve belirleyici bir rol oynar. Teknolojik değişim ve gelişim, rakiplerin faaliyetlerini de örgütü de doğrudan etkileyecek biçimde değiştirebilir (Eğilmez, 2008: 32).

Teknoloji genel çevrenin en hızlı değişen öğesidir. İşletmenin mevcut hammaddeleri, üretim usul ve süreçleri, kullanılan makinelerdeki değişme ve gelişmeler aynı zamanda belirsizlik ve riski ortaya çıkarmaktadır. Teknolojik değişiklikler işletme için büyük fırsatlar sunduğu gibi, onun mevcudiyetini tehlikeye sokabilmektedir (Şığva, 2001: 34).

Günümüz organizasyonlarının karşılaştığı en büyük ve en geniş kapsamlı değişme bilgisayarlaşmadır. Bu konuda yapılan bir çalışmada, bilgisayarların organizasyon yapısı üzerindeki etkileri incelenmiş, bilgisayar sisteminin kullanılması

ile organizasyonda meydana gelen değişimler şu şekilde özetlenmiştir (Özalp Vd, 1992: 135).

 Bölümler birleştirilir,

 Hiyerarşideki kademe sayısı azaltılır,  Kontrol alanı daraltılır,

 Aynı bölümler fonksiyonel bölümlere dönüştürülür,  Kontrol daha merkezileşir

 Teknoloji kontrol yapısının bir parçası olur.

Bu sonuçlara göre, organizasyonlarda bilgisayar sisteminin kullanılması sonucu işletmelerin mekanik bir organizasyon yapısına yöneldiği sonucuna varılmıştır. Bu organizasyon yapısında kontrol alanı azaltılmış, bölümlendirilmiş karar merkezi yapıları daha geleneksel fonksiyonel bölümlendirmeye dönüştürülmüş ve kontrol daha merkezi hale dönüşmüştür (Özalp, 1992: 136).

Diğer Unsurlar  Yasal Koşullar

Yerel ve merkezi kamu yönetimleri, tarifelerle, yönlendirici vergilerle, düşük faizli kredilerle ve Ar-Ge yatırımlarıyla daha atak veya daha çekinen duruma getirebilmektedir. Diğer taraftan, devlet antitiröst yasalarla, tüketicilerin aldatılmasını önleyen diğer yasalarla, çevre kirliliğini önleyen yasalarla ve benzer yasalarla işletmelerin eylemlerine sınırlar koyabilir( Şığva, 2001: 35).

Görüldüğü gibi yasal güç destekleyici olabileceği gibi, sınırlayıcı da olabilmektedir. Yeniden düzenleme çalışmalarında tüm yasal koşullar göz önünde bulundurulmalıdır.

 Bireysel Koşullar

İşletmelerin temelini insan öğesi oluşturur. Sermayedar olarak, tüketici olarak, işgören olarak, yönetici olarak işletmede insanlara gereksinme duyulur. Aynı biçimde insanlarda mal ve hizmet için veya çalışabilecek bir iş için işletmeye gereksinime duyarlar. İşletmelerin konumu, üretim amacı, yönetim şekli farklı

olabilir, ancak tümünde ortak evrensel öğe insandır. İşletmelerdeki insan öğelerini grupladığımızda;

 Sermayedarlar  İş görenler  Tüketiciler

 İşletme yöneticileri, şeklinde dört gurup altında toplanabilmektedir (Şığva, 2001: 36).