İşletme Altyapısı

Sektör Tanımı: Kırtasiye sektörü için ne Dünya’da ne de Türkiye’de kesin çizgilerle belir-lenmiş net bir tanım bulunmamaktadır. Çünkü sektördeki gruplar birbirlerinin alanına girmişlerdir.

Bunun yanında her grup kendi alanı dışında ürünlere de yönelmiştir. Sektörün tanımlanması teş-vikler bakımından da önem taşımaktadır. Belli stratejik sektörlerin devletin ilgili birimleri ile güçlü bir iletişim içerisinde olabilmeleri ve teşvik ve desteklerle büyümeleri sektörlerinin tam olarak tanımlanması sayesindedir. Sektör tanımlarında kırtasiye sektörünün dağınık bir şekilde bu sınıflan-dırmalarda yer aldığı görülmektedir. Sektörün belirgin bir tanımı olmayınca sektörün büyüklüğü, pazar payı, cirosu, firma sayısı, envanteri, tüketici eğilimleri, arz-talep durumu ve dış ticarete ilişkin verilerin toplanmasında ve veri tabanı oluşturulmasında birtakım sıkıntılar yaşanmaktadır.

Grafik 61. Kırtasiye Sektörünün Yeniden Tanımlanma İhtiyacı (%-2017)

100

Grafik 61. Kırtasiye Sektörünün Yeniden Tanımlanma İhtiyacı (%-2017)

Bu anlamda anket araştırmasına katılan firmaların %72,7’si kırtasiye sektörünün yeniden tanımlanması taraftarıdır.

Veri Toplama Sistemi Altyapısı: Sektörün geliştirilmesi gereken taraflarından biri, her kesimin içine kapanık bir yapının daha dışa dönük bir yapıya dönüştürülmesidir. Bu içine kapanıklık sektör açısından dünyada hangi alanlarda farklı olunması gerektiğini saptamayı ve güçlü bir rekabet ve pazar payı için nelerin yapılması gerektiğine dair firmaların holistik bir bakış açısı geliştirmesini engellemektedir. Yani sektördeki önemli eksiklikliklerden biri bütüncül bir yapının oluşturulamamasıdır. Bunun nedeni de ölçülebilir sektörel verilerin toplanamamasıdır. Her kesimin içine kapanık olması veri paylaşımını da engellemektedir. Veri olmayınca orta vadede sektörün nereye geleceğinin de, önem ve önceliklerinin neler olmasının gerektiğinin de analizi yeterince yapılamamaktadır.

Kırtasiye sektöründeki üreticilerin hem Ar-Ge’ye hem de taleplere yönelik verilere ulaşamaması üretimi ve yatırımları olumsuz yönde etkilemektedir. Üretici için asıl önemli olan ürettiği ürünün satılmasıdır. Yeni ürünün satılabilmesi ise stoklardaki ürünlerin satılmasına bağlıdır. Fakat toptancı ile çalışan üretici son tüketiciye ulaşılamadığından ne satıldığı hakkında bilgi sahibi olması güçleşmektedir. Son tüketicinin ne istediğine dair bilgilere ulaşmak zordur. Sektörel verilerin ortaya çıkarılması ve doğru zamanda doğru hedef için üretim yapılabilmesi ortaklaşa rekabetten geçmektedir. Sektördeki her kesimin üretim aşamasından önce, araştırma geliştirme

72,7 21,2

6,1

Evet Hayır Belirtmeyen

Bu anlamda anket araştırmasına katılan firmaların %72,7’si kırtasiye sektörünün yeniden ta-nımlanması taraftarıdır.

Veri Toplama Sistemi Altyapısı: Sektörün geliştirilmesi gereken taraflarından biri, her kesi-min içine kapanık bir yapının daha dışa dönük bir yapıya dönüştürülmesidir. Bu içine kapanıklık sektör açısından dünyada hangi alanlarda farklı olunması gerektiğini saptamayı ve güçlü bir rekabet ve pazar payı için nelerin yapılması gerektiğine dair firmaların holistik bir bakış açısı geliştirmesini engellemektedir. Yani sektördeki önemli eksiklikliklerden biri bütüncül bir yapının oluşturulama-masıdır. Bunun nedeni de ölçülebilir sektörel verilerin toplanamaoluşturulama-masıdır. Her kesimin içine kapanık olması veri paylaşımını da engellemektedir. Veri olmayınca orta vadede sektörün nereye geleceği-nin de, önem ve önceliklerigeleceği-nin neler olmasının gerektiğigeleceği-nin de analizi yeterince yapılamamaktadır.

Kırtasiye sektöründeki üreticilerin hem Ar-Ge’ye hem de taleplere yönelik verilere ulaşamama-sı üretimi ve yatırımları olumsuz yönde etkilemektedir. Üretici için aulaşamama-sıl önemli olan ürettiği ürünün satılmasıdır. Yeni ürünün satılabilmesi ise stoklardaki ürünlerin satılmasına bağlıdır. Fakat toptancı ile çalışan üretici son tüketiciye ulaşılamadığından ne satıldığı hakkında bilgi sahibi olması güçleş-mektedir. Son tüketicinin ne istediğine dair bilgilere ulaşmak zordur. Sektörel verilerin ortaya çıka-rılması ve doğru zamanda doğru hedef için üretim yapılabilmesi ortaklaşa rekabetten geçmektedir.

Sektördeki her kesimin üretim aşamasından önce, araştırma geliştirme için veri toplamayı birlikte yaparak sonra rakip olmaları sektörü arz-talep dengesizliğinden, düşük karlılıktan ve taklitçilikten korumasına yardımcı olacaktır.

Sektördeki pek çok şirket ya mal alamadığı için ya da stoğunda aşırı malı olduğu için finansal güçlük içine düşme noktasına gelmektedir. Sonuç olarak ithalatçıların ve imalatçıların hem müş-teriden hem perakendeciden talebin gelebileceği kendilerine özgü bir yapı inşa etmeye ihtiyaçları vardır. Doğru ürün alma, ürün tedariği, bunun matematiksel takibi, bunların hepsi aslında sistem alt yapısına dayalı işlerdir. Bu anlamda firmaların KBS sistemine entegre olması sağlanarak sektörün altyapısı güçlendirilmeye çalışılmaktadır.

Teknolojinin önemi arttıkça oluşturulan sektörel veri tabanlarının da önemi artmaktadır. Ör-neğin, KBS sistemi barkod, ürün adı, ürün kodu, KDV oranı, psf, ürün grubu, ürün markası, ürün tedarikçisi, ihracat kategorisi, ürün özellikleri ve görsellerini barındıran internet üzerinden erişim sağlanan online bir veri tabanıdır. Sektörün ortak dilini oluşturmak ve tüm verilere doğru bir şekilde ulaşabilmesi adına bu veri tabanı geliştirilmiştir. KBS sisteminde bilgi aktaran firmaların sıklıkla güncelledikleri adet bazında fiyat listeleri, ürün için tavsiye edilen psf fiyatları, minimum satış mik-tarları ve ürün görselleri yer almaktadır. KBS’nin bugün 1.492 kullanıcısı ve 115.464 ürün sayısı ile 81 ile hizmet eden bir veri tabanı haline gelmiştir. Programın tüm üyelere ulaşabilmesi için 3 grup 3 farklı fiyatta setler hazırlanmıştır. KBS V2.0’ın yeni hedefi ihracat odaklı bir portal oluşturmaktır.

Böylece yurtdışı satış yapmak isteyenler için bir kolaylık sağlanmış olacaktır. Bu portalın dili tama-men İngilizce olması hedeflenmiştir. Ayrıca en yakındaki kırtasiye modülü eklenerek daha sonra da bir internet arama motoru ile bağlanması planlanmaktadır.

Stratejik Planlama: Yabancı ortaklı büyük şirketler planlama yaparak ticari faaliyetlerini sür-dürmektedirler. Planlama yapmayanlar, hayatın akışına kendilerini bırakanlar ya zarar etmekte ya da kapanmaktadırlar.

Grafik 62. Kırtasiye Sektöründeki Firmaların Yazılı Stratejik Planları (%-2017)Grafik 62. Kırtasiye Sektöründeki Firmaların Yazılı Stratejik Planları (%-2017)

!

Anket araştırmasına katılan 66 firmanın %47’sinin yazılı bir stratejik planı bulunmamaktadır.

Gelecek dönemde yurtdışından uluslararası firmalar Türkiye kırtasiye pazarına girdiği zaman bilgi birikimleri ve sistemleri ile birlikte geleceklerdir. Türkiye’ye gelen her firma da öncelikle 5 yıllık plan yapmaktadır ve 5 yıllık bu planlarına zarar bütçesini de ekleyerek gelmektedirler. Zarar bütçesi koyduğu için yerli rakip firmaları zarar ettirene kadar bekleyebilmekte ve daha sonra bu yerli firmaları satın almakta ve sonra kara geçmektedir. Pazara bu tür girişleri önlemek için stratejiler geliştirilebilir.

Yabancı sermayeli büyük firmalar 1994 ve 2001 olmak üzere hep kriz dönemlerinde Türkiye’deki kırtasiye pazarına girerek bu kriz dönemlerini kendileri için birer fırsata çevirmişlerdir. Diğer yandan yerel büyük bir sektör şirketi Amerikalı bir grup tarafından devralınmıştır ve firma 2 milyar

$’lık sektörün bir oyuncusu haline gelmiştir. Kırtasiye sektörü içinde New York Borsası’na kote olmuş bir gruba bağlı yabancı bir şirket de bulunmaktadır. Bu şirketler sektör için birer değerdir ve değerlendirilmelidir.

Teşvik ve Destekler: Devlet teşvik ve desteklerinde yönetimler değişse bile temel projelerin devamlılığı sağlanmalıdır. Örneğin özel ormancılığın (kâğıt üretimi için selüloz orman üretimi) desteklenmesi kapsamında Okaliptüs Orman Projesi tekrar ele alınabilir.

Kitapkent olarak Güney Kore Paju’daki kompleksinin aynısı Kültürkent Projesi olarak 3. havalanı bölgesinde İGA’nın tahsis edebileceği bir alanda kurulabilmesi halinde sektör önemli bir kümelenme imkânı gerçekleşmiş olacaktır. Bu tür büyük ölçekli projelerde alternatif projelerin de olması yararlı olacaktır., Örneğin kırtasiye sektörüne yönelik olarak organize sanayi sitesi kurulması gibi bir B planı da düşünülebilir. Bir başka deyişle organize sanayi sitesi mantığında bir kümelenme modeli ortaya çıkarılabilir. Bu tür kümelenmelere en iyi örnek olarak İstanbul Teknopark çıkışlı olan ve İTO ile İstanbul Ticaret Üniversitesi'nin ortak olduğu Savunma Sanayi

47,0

42,4 10,6

Belirtilmemiş Evet Hayır

TÜRKİYE KIRTASİYE SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ 107 Anket araştırmasına katılan 66 firmanın %47’sinin yazılı bir stratejik planı bulunmamaktadır.

Gelecek dönemde yurtdışından uluslararası firmalar Türkiye kırtasiye pazarına girdiği zaman bilgi birikimleri ve sistemleri ile birlikte geleceklerdir. Türkiye’ye gelen her firma da öncelikle 5 yıllık plan yapmaktadır ve 5 yıllık bu planlarına zarar bütçesini de ekleyerek gelmektedirler. Zarar bütçesi koyduğu için yerli rakip firmaları zarar ettirene kadar bekleyebilmekte ve daha sonra bu yer-li firmaları satın almakta ve sonra kâra geçmektedir. Pazara bu tür girişleri önlemek için stratejiler geliştirilebilir.

Yabancı sermayeli büyük firmalar 1994 ve 2001 olmak üzere hep kriz dönemlerinde Türki-ye’deki kırtasiye pazarına girerek bu kriz dönemlerini kendileri için birer fırsata çevirmişlerdir.

Diğer yandan yerel büyük bir sektör şirketi Amerikalı bir grup tarafından devralınmıştır ve firma 2 milyar $’lık sektörün bir oyuncusu haline gelmiştir. Kırtasiye sektörü içinde New York Borsası’na kote olmuş bir gruba bağlı yabancı bir şirket de bulunmaktadır. Bu şirketler sektör için birer değer-dir ve değerlendeğer-dirilmelideğer-dir.

Teşvik ve Destekler: Devlet teşvik ve desteklerinde yönetimler değişse bile temel projelerin devamlılığı sağlanmalıdır. Örneğin özel ormancılığın (kâğıt üretimi için selüloz orman üretimi) desteklenmesi kapsamında Okaliptüs Orman Projesi tekrar ele alınabilir.

Kitapkent olarak Güney Kore Paju’daki kompleksinin aynısı Kültürkent Projesi olarak 3. ha-valanı bölgesinde İGA’nın tahsis edebileceği bir alanda kurulabilmesi halinde sektörde önemli bir kümelenme imkânı gerçekleşmiş olacaktır. Bu tür büyük ölçekli projelerde alternatif projelerin de olması yararlı olacaktır., Örneğin kırtasiye sektörüne yönelik olarak organize sanayi sitesi kurulması gibi bir B planı da düşünülebilir. Bir başka deyişle organize sanayi sitesi mantığında bir kümelenme modeli ortaya çıkarılabilir. Bu tür kümelenmelere en iyi örnek olarak İstanbul Tekno-park çıkışlı olan ve İTO ile İstanbul Ticaret Üniversitesi›nin ortak olduğu Savunma Sanayi Sektörü verilebilir. Ticaret odaları ve sektör temsilcisi kuruluşlar bir araya gelerek kırtasiye sektörü için savunma sanayisine benzer bir kümelenme modeli geliştirilebilir.

Gelecekte kırtasiye sektörünü tehdit etme ihtimali olan risklerin bugünden önlem alınması gibi çok önemli bir misyona sahip olan “(K) Belgeli Kırtasiye Projesi” kırtasiye sektörünün farklı grup-larına intibak ettirilmesinde sorunlar yaşansa da bu proje kurumsal yapıyı ve yönetimi desteklemesi açısından önemlidir.

Tam uyum kapsamında yeni bir proje ile ürün testi sisteminde yeni bir yöntem olarak iris yön-temi getirilmiştir. Bu yeni yöntemle aynı tür ürünlerin birden fazla teste gönderilmesi engellenmiş-tir. Bu proje ile test sürelerin kısalması ve gümrük memurunun inisiyatifinin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Fakat gümrük laboratuvarlarına getirilen bu yeni test sisteminde ödenmesi gereken test masrafları artmıştır. Yeni sistemde muayene esnasında mal tanımları tam yapılamamakta, eksik veya hatalı yapılabilmektedir. Bu sorunların giderilmesi için bu sistemde iyileştirmeler yapılmalı-dır. Bunun yanında üretici firmaların ürünleri için aldıkları veya alacakları test belgeleri tutarları ve faaliyet desteklerinin arttırılması için teşvikler yeniden değerlendirilmelidir.

Gerçekleştirdikleri projeler kapsamında üreticiler verilen teşvikleri zamanında alamamaktadır-lar. Bu teşviklerin ödemelerinin de hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.

İş Yapma Kültürü: Kırtasiye sektöründe ortak iş yapma kültürü daha da geliştirilerek orta vadede iş evlilikleri yapma ihtiyacı doğabilecektir. Üretici ve zincir mağazaları birlikte ya alım yapacak ya da beraber ortak bir işe yatırım yaparak ortak olacaklardır. Orta vadede bu gibi güç

birlikleri bir sonraki adımda iş evliliklerine veya ortaklıklara dönüşebilir. Avrupalı şirketler grup üreticiyi, perakendeyi, ithalatçıyı, toptancıyı ve ihracatçıyı sosyo ekonomik yapılarına bakarak bir araya getirip bir sinerji oluşturmaktadır.

Kırtasiye sektörünün ihtisaslaşma gerektiren, hizmet sunan bir sektör olduğu unutulmamalı ve Türkiye’ye gelmesiyle farklı yapıları ve durumları ortaya çıkarabilecek Amazon vb. büyük ölçekli e-ticaret firmaları ile ortaklaşa rekabet anlayışıyla oluşabilecek fırsatlar ve olanaklar değerlendiri-lebilir. Teknoloji ne kadar gelişirse gelişsin bu sektörün temel direğini iletişimin meydana getirdiği unutulmamalıdır.

İletişim Mekanizmaları: Kırtasiye sektörü eğitime yönelik olduğu halde ülkeye sağladığı kat-ma değer düşük düzeylerde kaldığı için hala stratejik bir sektör olarak görülmemektedir. Bu yüzden sanayi politikalarının yapımından sektöre yönelik yatırımların gerçekleştirilmesine kadar devlet nezdinde kırtasiye sektörünün eğitimle ilişkisi ön planda tutulmalıdır.

Bu anlamda Ankara ve İstanbul gibi büyük şehirlerde kurulan kalkınma ajansları kuruldukları illerde bir ajans olarak kentlerin sorunlarına çare olabilecek projelerin desteklenmesine yönelik çalışmalar yapmaktadırlar.

Bütün sektörler kendilerini daha iyi anlatabilmek için kendilerine lobi oluşturmalıdır. Üreticiyi destekleyerek sektörü büyütmek için ithal etmektense ürünün ve makinenin kaliteli yerli üretimi sağlanması gereği yaygın bir düşüncedir.

Mevzuat ve Denetim: İmalatçıların enerji vb. rekabet güçlerini etkileyen konularda devletin gözetim getirmesine yönelik talepleri bulunmaktadır. 2011 ve 2012 yıllarında mevzuat değişik-likleri oldukça ani şekilde gerçekleştirilmiştir. Gözetim ve fonlarla ilgili kanunlar vs. yürürlüğe girmeden önce, sektör temsilcilerine ve meslek kuruluşlarına danışılması ve fikir alışverişinde bu-lunulması geçiş sürecinin sorunsuz gerçekleşmesine hizmet edecektir.

İl sağlık ve ilçe sağlık tarafından yapılan denetimlerde, denetmenlerin kırtasiye ürünlerine iliş-kin yeterince uzmanlaşamamaları ve farklı dönemlerde gelen benzer denetimler önemli iş süresi kaybına sebep olabilmektedir. İthalatçılar aynı malı getirdiğinde aynı seri numaralı mallar birden fazla sayıda laboratuvara gönderilebilmektedir. Bunun yanında sektörde yeni olan ve sektör bilgisi yeterli olmayan firmalar da her ürünü test için laboratuvarlara gönderebilmektedir. Bu tür yoğun-luklardan dolayı bir ürünün test süresi bazen 1 hafta veya 10 günü bulabilmektedir. Muayene esna-sında mal tanımları tam yapılmamakta, eksik veya hatalı yapılabilmektedir.

T.C. Ekonomi Bakanlığı ihracat ve ithalat ürünlerinin güvenlik, kalite ve standartlara uygunluk açısından tüketiciyi ve üreticiyi korumak amaçlı yapılan denetimlerin risk esaslı olarak yapılma-sına imkân veren web tabanlı T.C. Ekonomi Bakanlığı Elektronik İmza Uygulamaları (TAREKS) sistemini geliştirmiştir. Zaman zaman bu sistemde sorunlar yaşanabilmektedir. Maliyet ve zaman kaybının önlenmesi açısından bu sistemsel sorunlara çözüm getirilmelidir. Ekonomi Bakanlığı ve Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Denetmenleri arasında zaman zaman görüş farklılıkları olabilmek-tedir. Odalar öncülüğünde kurulacak bir komite ile bu konu Bakanlık seviyesine taşınarak en kısa zamanda çözüm getirilebilir.

TÜRKİYE KIRTASİYE SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ 109