çeperlerinde organize olan sanayi sektörü için daha fazla sayıda işgücüne gereksinim duymuştur. Bu gereksinimin bir sonucu olarak da kırsal yerleşim yerlerinden kentsel yerleşim yerlerine işgücü göçü daha da hızlanmıştır. Kentsel alanlara göç eden kırsal nüfusun çıkış noktasındaki geçmiş doğurganlık seviyesinin ve daha sonra kentsel alanlarda yaşadıkları uyum süreci içindeki doğurganlık seviyesinin varış noktasına göre daha yüksek olması da kentsel yerleşim yerlerindeki nüfusun payının artmasına katkıda bulunmuştur. Bu sürecin sonucu olarak 1990’lı yıllarda yüzde 59’a yükselen kentsel yerleşim yerlerinde yaşayan nüfusun oranı, 2000’li yılların başında yüzde 65’e; günümüzde ise yüzde 75’e yükselmiştir (Şekil 10). Yukarıda da vurgulandığı gibi, Türkiye’de kentleşme doğal nüfus artış hızının bir sonucu olmaktan çok kırsal alanlardan kentsel alanlara doğru gerçekleşen iç göçün bir sonucudur (TÜİK, 1995; TÜSİAD, 1999).
Göç olgusu, nüfus mübadeleleri, iskân kanunları ya da daha çok ekonomik nedenler ile gerçekleşen iç ve dış göç hareketleri ile sürekli olarak Türkiye’nin gündeminde olmuştur.
Göçe iten ve çeken faktörlerin, özellikle de ekonomik faktörlerin etkisi ile 1950’li yıllardan itibaren yoğunlaşan iç göç hareketlerinde zaman içinde bireysel ve ailevi faktörlerin de etkili olduğu görülmektedir. Türkiye’de 1990’lı yılların ortalarından itibaren ise, çıkış noktası Güneydoğu Anadolu Bölgesi olan ve temelinde güvenlik nedenleri olan yeni bir göç hareketinin yaşandığı görülmektedir. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü tarafından 2005 yılında gerçekleştirilen Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması (TGYONA) sonuçları, Türkiye nüfusunun yaklaşık yarısının yaşamı boyunca en az bir kez göç ettiğini göstermektedir. Toplam nüfus için hesaplanan ortalama göç sayısının 1,2 olması, hareketliliğin sadece bir göç ile sınırlı olmadığını da göstermektedir. Yaşamı boyunca en az bir kez göç etmiş nüfusun ortalama olarak 1,9 kez göç etmiş olması da, Türkiye’deki göçün boyutlarındaki büyüklüğü teyit etmektedir (HÜNEE, 2006a).
C. İşgücüne Katılım Oranı ve İşgücünün Ekonomik Sektörlere Göre Dağılımındaki Değişimler
Türkiye’de hem kadınların hem de erkeklerin işgücüne katılım oranları azalmaktadır.
1980’li yılların sonlarında erkekler için yüzde 81; kadınlar için ise yüzde 34 olan işgücüne katılım oranı, 2008 yılında azalarak erkekler için yüzde 70’e; kadınlar için ise yüzde 25’e düşmüştür. Özellikle kadınların işgücüne katılım oranlarındaki azalma dikkat çekicidir (Şekil 11). Bu azalmada kadınların eğitimde kalma sürelerinin uzamasının ve kırsal alanlardan
Türkkiye’nin Demmografik Dönüşümü ile Türk istihdam katılım oranlar Türkiye’
bir sevi OECD ü nın öneml rafik süreçle kiye’deki ka mına ilişkin
oranı erkek sırası ile y
’de işgücün iyede olduğ
lkelerindek Şeki
İşgücünün içinde tarım
sektörünün
’de 1955 yı met sektörle lında yüzde
81,2 80,6
10 ki istihdam
i nedenler eri yaşamış adınların iş
yapısal soru kler için yüz yüzde 80 ve ne katılım or
ğunu; özell i seviyenin il 11. İşgücü
ekonomik s m sektörün
n ağırlıkta lında işgücü rinde istihd e 61’e gerile
79,7 80,3 79,7
kiLi olmuştu koşulların rinden biri olan Avrup şgücüne ka
unlar olduğ zde 73; kad e yüzde 64 ranlarının A likle kadınla
yarısına bile üne katılım
Kaynak: TÜ
sektörlere nün ağırlıkta
olduğu bi ünün yüzde dam edilmiş emiştir. Bu d
78,1 78,5 77,8
Er
ur. Göç yolu nı karşılaya si olarak pa ülkelerin atılım oranl ğu görülmek dınlar için is 4’tür (EURO Avrupa Birliğ arın işgücü e ulaşamad oranlarında
ÜİK, 2010m, 20
göre dağılı a olduğu b r ekonomik
82’si tarım ştir. Zaman dönemde, s
77,3 76,8 76,7
rkek
uyla kentsel maması, iş karşımıza ndeki kadın
ları karşılaş ktedir. Avru se yüzde 59 OSTAT, 201
ği ve OECD ne katılım ığını göster aki değişim
010n, 2010o
mına bakıld bir ekonom
k yapıya g m sektöründ içinde hızla sanayi sektö
75,8 73,7 72,9
Kadın
alanlara ak şgücüne ka çıkmaktad ların işgücü ştırıldığında ik yapıdan geçmiş oldu
e; sadece y a azalan tar örünün payı
71,6 70,4 70,3
kan kırsal işg atılım oranl
ır. Ancak, üne katılım a, Türkiye’d lkelerinde i sanayi ve uğu görülm yüzde 18’i is
ım sektörün ında tedrici
70,6 69,9 69,8
21
gücünün larındaki benzer oranları de kadın şgücüne de ise bu sonuçlar, ça düşük Birliği ve
70,1
yaşanırk duruma sanayi olduğu
ken, hizme a bakıldığınd
sektöründe gibi, hizmet
et sektörün da, işgücünü e; yarısının
t sektöründ
ün payında ün dörtte b
ise, demo de istihdam
a çok hızlı irinden dah grafik dönü edildiği gör
iştir. Günü nde; yüzde
’nin kentle ktedir. Dah nim duydu da atıl dur mdaki tarım ise artmas n tarım sek işeceğini gö nde tarım s
’nin istihda
tarım sektö eşme sürec ha çok ken
kları işgücü ruma düşm m sektörünü
ı ile sonuçla cinin birbiri
ntsel alanl ünü, işgücü müş olan i ün payının anmıştır. Ge ine; sanayi edir (Buluta
istihdamda gelecektek
nayi ve hizm ne paralel arda organ ü baskısı ve işgücünden
azalması, s eleceğe dai olarak ge nize olan e tarımda m
sağlaması sanayi ve ö
r yapılan ön hizmet sek Tunalı, 2004 yüzde 10 se eğilimi daha
erine transf lişen süreç sanayi ve makineleşm ı şeklinde zellikle de ngörüler Tü çler olduğu hizmet se me nedeniy
gelişen bu hizmet sek ürkiye’deki i e olmak üze üzde Avrup olduğu düşü acaktır.
süreci ile u dikkati ektörleri yle kırsal u süreç, ktörünün istihdam ere daha pa Birliği ünülürse,
1960 1965
nün sektöre
, 1963, 1969,
69 68
12 12
18 19
1970 1975 Tarım
daki değişimmler, 1955‐‐20084
26 33
985 1990
ayi H
44 36
22 24
34 40
1995 2000
2010s, 2010t,
2005 200 0
7
4
08
Türkkiye’nin Demmografik Dönüşümü hızlı bir büyüme artışı ile başına r şekilde art e modelinin e refahın ge milli gelirin inin ve gel e, bir sonra i değişimin
aktır.
Şekil
Yoksulluk toplumdak maktadır. Bu
0 tmasında, b n önemli bi eniş kesimle n tek bir g
ir dağılımı aki bölümd e bakılarak
l 13. Kişi ba
k Düzeyin i yoksulluğu u bölümde,
Gelir Düze şen gelir, ek
artış içinde milli gelir 00 dolara; 2 ekil 13). Kişi bu dönemd ir katkısı bu ere ulaşma österge ola
eşitsizlikler e Türkiye’d k gelir artış
aşına düşen
Kaynak: DP
de ve Gel un seviyesin
bir ülkedek
eyindeki D konomik kri edir. 1960’lı
1000 dolar 2000’lı yıllar başına düş de uygulanm
ulunmaktad sı arasında arak kullan rinin maske de yoksullu
şının geniş
milli gelird
PT, 2010a, 20
ir Dağılım ni gösterme ki yoksulluk
Değişimle iz dönemle yılların son rın altında rın başında şen gelirin ö maya başla dır. Ancak, doğrusal b ılması duru elenmesi sö
k seviyesin kesimlere
deki değişim
010b, 2010c
mındaki De ek için kullan k seviyesini
r
rindeki dura nunda satın
iken; 1980’
6800 dolara özellikle 198 nan ihracat kişi başına bir ilişki bul umunda top
öz konusu in ve gelir
ne kadar
mler, 1968‐2
’lerin başın a ve günüm 80’li yıllarda ta dayalı ek düşen mil unmamakta plumdaki y
olabilmekt da 2300 müzde de an sonra konomik li gelirin adır. Kişi yoksulluk edir. Bu n zaman üzerinde
çok sayıda g sıttığı varsa
gösterge ayılan iki
temel y durulac seviyesi yüzde 0 olarak 3 sahip ol
yoksulluk g aktır. Türki inin‐ 2000’l 0,5’e geriled 385 bin kişi lduğunu gös iye’de 2000
i yılların or diği görülme inin gıda yo stermekted ğu görülme esindeyken e 17 seviye e, yaklaşık o t etmekted
‐gıda yoks 0’li yılların rtalarından ektedir (Şek oksulluğu iç dir. Türkiye’
ektedir. Gıd 2000’li yıll sine gerilem olarak 12 mi
ir.
sulluğu ve başında yü itibaren yü kil 14). Günü çinde bulun
de temel so a ve gıda d arın ortalar miştir (Şeki ilyonluk bir
gıda ve g üzde 1,4 o üzde 1’in a ümüze ilişk nduğunu, ya
orunun gıda ltına düştüğ in bu oran, ani açlık se a yoksulluğu
k oranı 200 e 21 seviyes ye’de 2000 da ve gıda d
yoksulluk‐ ü oksulluğunu ğü; günüm
Türkiye’de viyesinde b u değil, gıda 00’li yılların sine; 2000’l 0’li yılların s
dışı yoksullu
üzerinde un ‐açlık üzde ise yaklaşık bir gelire a ve gıda
Şekil 14. Yooksulluk düüzeyindeki ddeğişimler, 2002‐20088
Yüzde yılların ba
’deki gelir d yıllarda 0,5
1,4
ürkiye’de ge 960’lı yıllard k nüfusun t
aşında 10‐
dağılımında 55 değerini
1,3
elir dağılım da en zengin
oplam gelir
‐11 kata;
ki kısmi iyil
ının zaman n yüzde 20’
rden aldığı günümüzde leşmeyi Gin
katsayısı, g
4 2005 gelir dağılım
0,7 kata düştü
değerleri d mındaki kısm
0,5 2007 dışı yoksulluk
7,8 17
lıma doğru lirden aldığ azla iken, b üğü görülm de teyit etm mi iyileşme
0,5
lerin bir
Türkkiye’nin Demmografik Dönüşümü zuk olduğu
Kalkınma onumunda OECD ülkele verilerine gö
ksul yüzde CD ülkeleri i
10’luk nüf için bu değe edenle, Tür rasında gös
göre Türk Bank, 2010) , Meksika’d
’de en zeng fusun topla er sadece 7 rkiye ulusla terilmekted iye 124 ül ). OECD’nin dan sonra g gin yüzde 10 am gelirden
kattır (OEC ararası met
dir. Dünya ke arasında n Gelir Dağıl tinlerde hal Bankası’nın a gelirin en lımı Raporu len gelir n her yıl n eşitsiz u’na göre ığı ikinci gelirden kat daha
sı,