İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK SONUÇLARININ DEĞİŞİK AÇILARDAN ANALİZİ

Örgütsel bağlılık, işgörenlerin gelecekte de örgütte kalmaya sevk etmesi ve kişinin de buna istekli olmasının bir ölçeği olmaktadır. Burr, Thompson ve Spiller örgüte bağlılığı bir işgörenin kurumuyla tarafsız bir şekilde kimlik birliğine gitmesi, örgütü içinde devamlı olarak gayret göstermesi ve koruma üyeliğinin devamını istemesi olarak tanımlamaktadırlar. Gordon ve arkadaşları ise örgüte olan bağlılığın aşağıda sıralanan dört ayrı boyutuna değinmişlerdir.319

1-Örgüte sadakat, 2-Örgüte duyulan inanç, 3-Örgüt için gönüllü çalışma, 4-Örgüte karşı sorumluluk hissi.

Örgütler, üyelerinin bağlılıklarının artmasını isterler. Bunun nedeni, yüksek örgütsel bağlılık duyan işgörenlerin görevlerini yerine getirirken daha çok gayret göstermeleridir. Örgütte üyeliklerinin devamını isteyen bu işgörenler, uzun süre kalırlar

317 _{Aviad Bar-Hayım, Gerald S. Berman, “The Dimension of Organizational Commitment”, Journal of}

Organizational Behavior, vol. 13, 1992, s. 384.

318 _{a.e., s. 385.}

319 _{Peter A. Bamberger, Auraham H. Kluger, Ronena Suchard, “Organizational Commitment: The} Antecedents and Consequences of Union Commitment”, Academy of Management Journal, vol. 42, June, 1999, s. 304.

ve olumlu ilişkiler geliştirirler. İş tatmini ise, işgörenin toplam iş çevresinden örneğin işin kendisinden, çalışma grubundan, yöneticilerden ve iş organizasyonundan elde etmeye çaba gösterdiği rahatlatıcı ve iç yatıştırıcı bir duygudur.320

İş tatmini ve örgütsel bağlılık nedenleri ve sonuçları ele alınıp incelendiğinde birbirine benzeyen yanları olduğu görülebilir. Ancak benzerliklerinin yanı sıra, aralarındaki önemli farklılıkların bulunması da dikkat çekici olmaktadır.

Örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki ilişkiyi incelemek için dört model kurulabilir. Bunlar; iş tatmini örgütsel bağlılığa neden olur, örgütsel bağlılık iş tatminine neden olur, iş tatmini ve örgütsel bağlılık birbirine neden olur ya da örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasında ilişki yoktur şeklinde ifade edilebilir.321

-İş Tatmini Örgütsel Bağlılığa Neden Olur

Williams ve Anderson, iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasında her zaman geçerli bir ilişki olduğunu ileri sürmüşlerdir. İşinden tatmin olmuş işgörenlerin, tatmin olmayanlara göre, örgüte faydalı olan, isteğe bağlı davranışları çok daha fazla sergilediklerini ifade ederler.322

Bu modelle ilişkin görüşlere göre, iş tatmini yüksek olan bir birey işletmesine daha sadakatle hizmet sunacak, bunun sonucu olarak da üretmiş olduğu hizmet kalitesi de yüksek olacaktır.

Mousday ve arkadaşlarının yaptıkları araştırmaya göre ise, iş tatmini kişisel ve örgütsel faktörlerden etkilendiğine göre, aynı faktörler örgütsel bağlılığı da etkilemektedir iş tatmini bu faktörlere ani duygusal cevap olarak gelişirken, örgütsel bağlılık sadece iş değil bireyin örgütsel hedef ve değerleri, performans beklentisi ve sonuçları, örgütün üyesi olarak kalma algısını da içine alarak daha yavaş gelişmektedir.323

320 _{Eroğlu, a.g.e., s. 251.}

321 _{Robert J. Vandenberg, Charles E. Lance, “Examining the Casual Order of Job Satisfaction and} Organizational Commitment”, Journal of Management, vol. 18, no. 1, 1992, s. 154.

322 _{Kermit W. Kuem, “Citizenship Behavior in a Non-Western Context: On Examination of the Role of} Satisfaction, Commitment and Job Characteristic an Self-reported Organizational Citizenship Behavior”,

International Journal of Commerce and Management, vol. 45, 2002, s. 261.

-Örgütsel Bağlılık İş Tatminine Neden Olur

İş tatmininin örgütsel bağlılığın bir sonucu olduğunu destekleyen görüşler mevcuttur. Örgütsel bağlılık, iş çevresinde pozitif bir değer anlamında, duygusal bir tepki olarak görülebilir. Bu durum, özellikle bireyler örgüt hedef ve değerlerine kuvvetle inandıklarında ve/veya örgütte üyeliklerinin devamını çok güçlü bir şekilde istediklerini gösterdikleri zaman “duygusal bir tepki” olarak dikkate alınabilir. Bu bağlılığın sonucu, mevcut çıktıların arzu edilen şekilde tamamlanması olarak görülen başarılmış bir amaçtır. Bunun sonucunda da işgörenin daha fazla tatmin olması başarılmış amaç olarak görülebilir. Bağlılığın artması eğer bu işgörenin tespit ettiği bir değer ise tatmine yönelik çabayı arttırabilmektedir.324

İş tatmininin, örgüte olan bağlılıktan etkilenen bağımlı bir değişken olarak ele alındığı görüşlere göre, bu ilişki oldukça güçlü olmaktadır. Örgüte bağlı bir işgörenin, işinden duyduğu tatmin, örgüte bağlılık hissetmeyen bir işgörenden daha yüksek olabilmektedir. İş tatminini örgüte bağlılığın bir sonucu olarak alan Brown, örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasında güçlü bir ilişkinin bulunduğuna değinmiştir.325 Bu çalışmalardan çıkartılabilecek sonuç, örgütsel bağlılığı yüksek olan bireylerin iş tatminlerinin de yüksek olduğu şeklinde ifade edilebilir.

-Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini Karşılıklı Olarak İlişkilidir

Örgütsel bağlılık ve iş tatmini, iş ile ilgili tutum çalışmalarında sıklıkla değinilen konular olmaktadır. Çalışmalardan bir kısmı aralarında karşılıklı nedensel ilişkilerin mevcut olduğuna değinmektedir. Aralarındaki nedensel ilişkilerin bir kısmının hâlâ belirsiz olmasına rağmen, örgütsel bağlılık ve iş tatmininin, amaçlardaki değişim, iş hacmi, görev başında olmama ve iş performansı gibi örgütsel sonuçları oldukça etkileyen değişkenlerle ilişkili oldukları açıkça görülmektedir.326

324 _{Mark R., Testa,J.M.Williams,D.Pietrzak,”The Development of the cruise line job satisfaction} questionnare”,Journal of Travel Research,vol.36,1998 s. 29.

325 _{Steve Brown, “A Meta-Analysis and Review of Organizational Research on Job Involvement”,}

Psychological Bulletin, vol. 120, no. 2, 1996, s. 244.

-Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini Arasında İlişki Yoktur

Mowday, Porter ve Steers’a göre, örgütsel bağlılık ve iş tatmini arasındaki temel fark, örgütsel bağlılığın örgüte bağlı düşüncelere karşı işgörenin geliştirdiği duygusal tepkiler, iş tatmininin ise, işgörenin belirli bir işe karşı geliştirdiği tepkiler olmasıdır. Her iki değişkenin birbiri ile yüksek derecede ilişkili olması beklenirken, işgörenin çalıştığı örgüte ve onun değerleri ile hedeflerine olumlu duygular beslerken, örgüt içinde yaptığı belli bir işten dolayı mutsuzluk duyabileceği olasılığı her zaman bulunabilmektedir.327

Bazı araştırmacılar tarafından belirtilen görüşe göre ise, tatmin bağlılıktan önce gelmektedir. Tatmin daha az stabildir, örgütsel bağlılıktan daha hızlı gelişmektedir. Bu çalışmalara göre örgütsel bağlılık örgüt ile birey arasında global bir bağ oluşturmakta, tatmin ise daha spesifik kalmaktadır.328

3.4. İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK KONULARI İLE İLGİLİ