İŞ TATMİNİ VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK KONULARI İLE İLGİLİ OLARAK YAPILAN BİRTAKIM ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ

İş tatmini ve örgütsel bağlılık kavramına ilişkin yapılmış bir takım araştırmalar incelenerek,genel bir değerlendirme yapıldığında elde edilen bulgular aşağıdaki şekilde belirtilebilir:

-Ödül Yönetiminin Çalışanlarda İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık Yaratmadaki Rolü ve Bir Uygulama-Özgür Ceylan-Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü -İstanbul-1992

Çalışmanın amacı,çalışanları motive etmede olumlu bir katkı sunan ödül yönetiminin çalışanların iş tatminine ve örgütsel bağlılıklarına ne derece etki ettiğinin araştırılmasıdır.Araştırma İstanbul ilinde faaliyet gösteren ilaç firmalarında çalışanlar arasından seçilen kişiler üzerinde yapılmıştır.Uygulama toplam 5 ilaç firmasında farklı departmanlarda görev yapan 106 çalışan üzerinde yapılmıştır.

327 _{Richard Mowday, Lyman Porter, Richard Steers, Employee-Organization Linkages, Academic Pres,} New York, 1982, s. 196.

328 _{Terry, Gregson, “An Investigation of the Casual Ordering of Satisfaction and Organizational} Commitment in Turnover Models in Accounting”, Behavioral Research in Accountign, vol. 4, 1992, s. 80.

Araştırma bulgularının istatistiki olarak değerlendirilmesi sonucunda iş tatmin boyutları ile demografik değişkenler arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Örgütsel bağlılığa ilişkin olarak yapılan faktör analizi sonucunda 4 faktör elde edilmiştir.Bunlar; “benimseme”, “işyerine bağlılık”, “işe duyarlılık”, ve “işe bağlılık” tır.Örgütsel bağlılık cinsiyet,medeni durum,eğitim seviyesi,iş hayatında toplam çalışma süresi,şimdiki işyerinde çalışma süresi,işyerindeki pozisyonu ve görev yaptığı bölüm gibi demografik değişkenlerle sıra ile değerlendirilmiştir.Bu değerlendirme sonucunda,örgütsel bağlılık ile cinsiyet,medeni durum,görev yapılan bölüm ve yaş değişkeni arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir.

Aralarında anlamlı ilişki tespit edilen diğer demografik değişkenlerden “eğitim seviyesi” nin örgütsel bağlılık faktörleri içinde sadece “işyerine bağlılık” faktörü ile aralarında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki belirlenmiştir.Bu ilişki;lise ve daha alt düzeyde eğitim derecesine sahip deneklerin üniversite ve üzeri eğitim seviyesine sahip deneklere göre örgütlerine daha çok bağlılık gösterdikleri şeklindedir. İşyeri çalışma süresi ile bağlılık faktörleri içinde sadece “benimseme” faktörü ile aralarında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir.İşyerlerinde 6 yıl ve üzeri çalışan deneklerin “benimseme” faktörü açısından,1-5 yıl arası çalışan deneklere göre örgütsel bağlılıklarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir.

Çalışılan bölüme göre örgütsel bağlılık faktörlerinin istatistiki değerlendirmeleri sonucunda “işe duyarlılık” ve “işyerine bağlılık” faktörleri açısından aralarında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. “İşe duyarlılık” için satış ve pazarlama elemanları yöneticilere göre, “işyerine bağlılık” için memurlar yöneticilere göre daha çok örgütsel bağlılık göstermektedirler.

-İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık-Vedat Erol-Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü -İstanbul-1998

Çalışmanın amacı,iş tatmini ve örgütsel bağlılık konusundaki teorik gelişmeler ışığında,örgütte değerli insan kaynağı kaybına neden olan faktörleri inceleyerek bu iki tutumu karşılaştırmaktır.

Araştırmanın örneklemi İstanbul’da çalışan,35 saati ya da bir haftayı geçen sürede ders verilen sertifika ve seminer programına katılan,üniversite mezunu çalışanlar olarak belirlenmiştir.

Araştırma bulguları istatistiki olarak değerlendirildiğinde,iş tatmini ve örgütsel bağlılığın kaynaklarında bazı farklılıklar bulunsa da sonuçları açısından birbirine benzer iki tutum olduğu yorumu yapılmıştır.Sonuç olarak ise,işten ayrılma ve işe devamsızlık gibi iş davranışlarına neden olabilirler.Bu araştırmada cinsiyet,medeni durum,çocuk sayısı ve bu işyerinde çalıştığı süre ile iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır.

-Ankara’daki Beş Yıldızlı Konaklama İşletmelerinde Örgütsel Bağlılık ile İşgören Performansı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Ampirik Bir Araştırma-Alptekin Sökmen-Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü- Ankara- 2000

Çalışmanın amacı,otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin örgütsel bağlılıklarının ve performans düzeylerinin belirlenmesi ve bu iki değişken arasında bir ilişki olup olmadığının ortaya çıkarılmasıdır.

Araştırmanın örneklemi Ankara’da faaliyet gösteren beş yıldızlı otellerde çalışan 251 işgörenden oluşmaktadır.

Çalışma kapsamında incelenen otellerde tespit edilen performans ve bağlılık arasında istatistiki olarak anlamlı bir ilişki belirlenmiştir.Her iki değişkeni oluşturan soruların tek tek faktör yükleri hesaplanmış ve faktör yükleri toplamından işgören performansı ve örgütsel bağlılık faktörleri oluşturulup,aralarındaki ilişki derecesi hesaplanmıştır.Buna göre,Ankara’da faaliyet gösteren konaklama işletmelerinde çalışan işgörenlerin örgütsel bağlılıkları ile performansları arasında anlamlı bir ilişki mevcuttur.

-Esnak Çalışma Uygulamaları İşgörenlerin İş Doyumuna Nasıl Bir Etki Etmektedir?-Muzaffer Işık-Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Kamu Yönetimi-Lisans Üstü Uzmanlık Programı-Ankara-2001

Araştırmanın evreni Manisa Organize Sanayi Bölgesinde yer alan,50’den fazla işçi çalıştıran özel sektöre ait toplam 14 işletmedir.

İş tatminine ilişkin bulgular şu şekildedir: Cinsiyete göre sonuçlar değerlendirildiğinde,erkek işgörenlerin tatmin düzeyleri daha yüksek bulunmuştur.Yaş durumu değerlendirildiğinde,yaş ilerledikçe tatmin düzeyinin arttığı belirlenmiştir.Aylık gelir seviyesi ile tatmin arasında pozitif yönlü doğrusal bir ilişki gözlenmektedir.Çalışmaya göre,ücret durumunun tatmini etkilemesinde şu unsurlar etkilidir:

-İşgörenin yaş,kıdem,öğrenim durumu gibi bireysel özellikleri,

-Harcanan çaba,üretimin niteliği,yaratıcılığı,yerleşme eğilimi gibi bireysel eğilimleri,

-Sorumluluk düzeyi,yetenek gibi görev özellikleridir.Sıralanan bu özellikler ile ücret arasında dengenin bulunması ya da işgören tarafından öyle algılanması durumunda tatminin artması beklenmektedir.

-Örgütsel Öğrenme İklimi ve Örgüte Bağlılık İlişkisi:Bir Alan Araştırması- Hüseyin Çırpan-İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-İstanbul-1999. Araştırma,İstanbul Sanayi Odası,Sanayi sınıflamasında otomotiv,otomotiv yedek parçaları,elektrik,makine,elektronik cihazlar sektöründe faaliyet gösteren ve ilk 500 firma arasında bulunan firmalarda çalışan mühendis ve teknisyenler arasında yapılmıştır.

Araştırma bulgularının istatistiki olarak değerlendirilmesi sonucu aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir:

-Çalışanların zorunlu bağlılık tutumları çalışmış oldukları işletmeye göre değişir, -İşgörenlerin örgüte bağlılık tutumları cinsiyete göre değişmemektedir.

-Üniversite mezunu olan çalışanların örgüte bağlılık tutum düzeyi lise mezunu olanlarınkinden daha düşüktür.

-İşgörenlerin duygusal bağlılık tutumları eğitime göre değişmektedir.

-Yaş,kıdem ve pozisyon kıdemleri ile örgüte bağlılık değişkenleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır.

-Özel işletmelerde çalışanların duygusal bağlılık tutumları kamu işletmelerinde çalışanlardan daha olumludur.

-Özel işletmelerde çalışanların zorunlu bağlılık tutumları kamu işletmelerinde çalışanlardan daha olumsuzdur.Kamu işletmelerinde çalışanların işyerlerinde çalışmaya devam etmelerinde alternatiflerinin olmadığını düşünmeleri yatmaktadır.

İş Tatmininin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi ve Bir Uygulama- Samuray Baytok Karaca-Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü- Denizli-2001

Araştırmada örnek seçimine gidilirken özel sektörde de kamu sektöründe de en çok işçi çalıştıran kurum olması baz alınmıştır.Örneklerden birisi Denizli’de faaliyet gösteren Maliye diğeri de Denizli’de faaliyet gösteren bir tekstil işletmesidir.

İş tatmini ve örgütsel bağlılığın demografik değişkenlere göre sonuçları şu şekilde olmuştur: Köy ve kent kökenli işgörenlerin tatmin durumlarında fazla bir farklılık elde edilmemiştir.Ancak tatminsizlik ile ilgili veriler incelendiğinde köy kökenlilerin kent kökenlilere göre tatminsizliği daha yüksek çıkmıştır.Her iki değişkene bakıldığında kent kökenlilerin örgüte bağlılıklarının,köy kökenlilere göre daha yüksek olduğu ileri sürülmüştür.Eğitim seviyeleri incelendiğinde;yüksek eğitimliler ile düşük eğitimlilerin tatmin durumlarında pek bir fark olmamakla birlikte,tatminsizlik değerlerine bakıldığında yüksek eğitimli işgörenlerin tatminsizliklerinin,düşük eğitimli işgörenlerin tatminsizliklerinden düşük olduğu belirlenmiştir.Örgütsel bağlılıkları incelendiğinde;yüksek eğitimli işgörenlerin işyerlerine olan bağlılıklarının daha yüksek olduğu görülmektedir.Medeni durum açısından incelenecek olursa,bekar olan işgörenlerin tatmin düzeylerinin evli olanlardan daha yüksek olduğu sonucunun çıkartıldığı görülmektedir.Tatminsizlik durumuna bakıldığında,evli olanların tatminsizliğinin bekar olanlara kıyasla daha yüksek olduğu sonucu elde edilmiştir.Örgütsel bağlılık ile medeni durum incelendiğinde,evli olanların bekar olanlara göre örgütsel bağlılıklarının daha yüksek olduğunun belirlendiği anlaşılmaktadır.Yaş değişkeni incelendiğinde,orta yaş grubu işgörenlerde tatminin 18- 25 yaş grubu işgörenlere göre daha yüksek olduğu sonucu elde edilmiştir.Tatminsizlik durumuna ilişkin ortalama değerlere bakıldığında ise,genç yaş grubunun

tatminsizliğinin orta yaş grubuna göre daha yüksek olduğu görülmektedir.Her iki yaş grubuna ilişkin örgütsel bağlılık değerlerine bakıldığında orta yaş grubunun işyerine bağlılığının genç yaş grubuna oranla daha yüksek olduğu gözlenmektedir.

-Toplam Kalite Uygulamaları ve Demografik Değişkenlerin İş Tatmini Boyutları ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkiyi Farklılaştırması-Cem Pektaş- Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-İstanbul-2002.

Bu çalışmada,iş tatmini boyutları ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin,çalışma kapsamında ele alınan şartlı değişkenlere göre nasıl farklılık taşıyacağı incelenmiştir.

Çalışma kapsamındaki firmaların tümü büyüklük olarak birbirine benzeyen ve çalışan sayısı 200 ile 1000 arasında değişen büyük ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.Araştırmanın istatistiki değerlendirmeleri sonucunda aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır:

-İş tatmini boyutlarından iş güvenliği ve sağlık ile iletişim,örgütsel bağlılık değişkeni üzerinde doğrudan anlamlı bir etkiye sahip değildir.

-İş güvenliği,sağlık ve iletişim değişkenlerinin örgütsel bağlılık değişkeni üzerinde doğrudan bir etkisi olmamasına karşın,dolaylı bir etkiye sahiptirler.

-İş tatmini boyutları ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin yön ve derecesini belirleyen şartlı değişkenlerin bu araştırmada öngörülen faktörler olduğuna dair bir bulgu elde edilememiştir.

Güç Tarzları ve Organizasyona Bağlılık-Melek Sungurlu-Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü-İstanbul-1994.

Bu araştırmanın amacı,yapılan işin niteliğinin üstlerin kullandıkları güç tarzlarında fark yaratıp yaratmadığını ortaya çıkarmak,bu güç tarzlarının organizasyona bağlılıkla bir ilişkisi olup olmadığını ve ayrıca astların üstlerinden kullanmalarını arzu ettikleri güç tarzları ile gerçekte üstlerin kullandıkları güç tarzları arasında bir fark

olması durumunda,astların organizasyona bağlılıklarının nasıl değişeceğini araştırmaktır.

Araştırma bir devlet hastanesinde çalışan 115 gönüllü işgörene uygulanmıştır.Astların örgüte bağlılıklarını ölçmek için “Organizasyona Bağlılık Anketi” kullanılmıştır.Acil servisi olan ve olmayan kliniklerdeki astların örgüte bağlılıklarında anlamlı bir fark olmadığı t-testleri sonucunda elde edilen bir bulgudur.Demografik değişkenler ve örgüte bağlılık boyutlarına bakıldığında;Örgütsel bağlılık boyutlarının cinsiyet gruplarına göre değişmediği sonucuna ulaşılmıştır.Yaş grupları organizasyona bağlılık boyutları açısından karşılaştırıldığında anlamlı farklılıklar elde edilmiştir.Genç grubun örgüte olan bağlılıklarının daha düşük olduğu ifade edilmiştir.Çalışma sürelerinin örgütsel bağlılıkta anlamlı bir fark yaratmadığı sonucu ise araştırma bulgularında bir diğeri olmaktadır.Yine aynı şekilde medeni durumun da örgütsel bağlılıkta anlamlı bir farklılık yaratmadığı ileri sürülmüştür.