İğne Oyası Yapım Teknikler

İğne oyaları küçük iğnelerle düğümlenerek örülür (Eşberk, 1984: 137). İğne oyası, İpliğin iğneye sarılmasıyla oluşturulan iplik halkasının içinden iğnenin çekilmesiyle meydana gelen düğümlerin (ilmeklerin) yan yana ya da üst üste tutturulması işlemidir. İpliği iğne üzerine 1 defa veya 2 defa dolayarak yapılır. Türklerin yaptığı iğne oyasında iplik iğne üzerine 2 defa dolanır.

İğne oyası, iğne aracılığı ile ipliğin ilmek atılarak düğümlenmesi sonucu ortaya çıkan ince bir örgü türü olarak tanımlanabilir ( Yüksel,1996:6)

Literatürden elde edilen bilgilere göre iğne oyası yapımında, üçgen ve kare ilmek adı verilen iki türlü ilmek kullanılmaktadır (Onuk, 1988, Bayram, 1993:18-22)

İğne oyaları arasında bir grupta oval ilmiğe de rastlanmaktadır. Birit biçiminde sıralanarak oluşturulan bu tür ilmeklerle yapılmış çalışmalara Konya, Elazığ vb. Gibi yörelerde rastlanmaktadır (Barışta, 1998:135).

a- Kare ilmekli düğüm yapımı İşlem Basamakları

1-Kumaşı ikiye katlayınız, sol elinize alınız.

2-İğneye geçirdiğiniz ipliğin ucunu başlangıç noktasında, kumaşla işaret parmağı arasında tutunuz.

3-Zürefa derinliğine göre kumaşa önden batınız (Şekil:1)

4-İpliğin başlangıç ucunu iğnenin üzerinden sağdan sola doğru geçiriniz (Şekil:2). 5-İğnenin alt ucundaki çift kat olan iplikleri, iğnenin altından geçirerek sağa alınız (Şekil:3).

6-İğneyi çekerek ilmeği sıkıştırınız (Bir ilmek yapılmıştır) (Şekil:4).

7- Yapacağınız oyanın özelliğine göre, yaptığınız ilmeğin aynısından 5-7 veya 9 tane daha yapınız (Şekil:5,6)

8-Son ilmeğin ortasına bir ilmek yapınız (Geriye dönüş) (Şekil:7) 9-Sırasıyla diğer ilmeklerin ortasına da ilmek yapınız.

10-En son yaptığınız ilmeğin ortasına bir ilmek yapınız (Geriye dönüş) (Şekil: 8) 11-Bu şekilde son ilmek kalıncaya kadar işleme devam ediniz (Şekil-9).

Şekil:1 Şekil:2 Şekil:3

Şekil:7 Şekil:8 Şekil:9

b- Üçgen ilmekli düğüm yapımı İlk 7 işlem basamağı kare düğümle aynıdır. İşlem basamakları

1-Kumaşı ikiye katlayınız, sol elinize alınız.

2-İğneye geçirdiğiniz ipliğin ucunu başlangıç noktasında, kumaşla işaret parmağı arasında tutunuz.

3-Zürefa derinliğine göre kumaşa önden batınız.

4-İpliğin başlangıç ucunu iğnenin üzerinden sağdan sola doğru geçiriniz.

5-İğnenin alt ucundaki çift kat olan iplikleri, iğnenin altından geçirerek sağa alınız. 6-İğneyi çekerek ilmeği sıkıştırınız (Bir ilmek yapılmıştır).

7- Yapacağınız oyanın özelliğine göre, yaptığınız ilmeğin aynısından 5-7 veya 9 tane daha yapınız.

8-İlk yaptığınız ilmeğin ortasına bir ilmek yapınız (Geriye dönüş) (Şekil: 10). 9-Ortadaki ipliği içine alacak şekilde, diğer ilmeklerin ortalarına ilmek yapınız. 10-Kenardaki son ilmeğin ortasına da ilmek yapınız.

Şekil:10 Şekil:11

İğne Oyası Yapılırken Dikkat Edilecek Teknik Esaslar a- İpliğin pürüzsüz ve bükümlü olması

b- İlmek büyüklüklerin aynı olması c- İlmek düğümlerinin sıkı olması d- İlmeklerin net olması

e- Oyanın kirlenmemesi için kolanın temiz olması f- İğne oyasının sağa ve sola gidip dönerek yapılması g- Yapıldığı tarafın oyanın tersi olması

h- Naylon iplikle yapılan oyaların sıcak ütü ile ütülenmemesi (Korkusuz, 1991:338)

İğne Oyalarında Kullanılan Temel Teknikleri

İğne oyalarında kullanılan temel teknikleri şöyle sıralayabiliriz.

1-Zürefa: İğne oyasının temelidir. Zürefanın tekrarlanmasından iğne oyası oluşur. 2-Kök: Bazı yörelerde köprü adı verilir. Oyanın başlangıç bölümüdür.

3-Bıyık: Esas oya ile kökün birleştiği yerde yapılan üç zürefalık fiskillerdir. 4-Boru: Bazı oyalardaki kökle esas oyanın arasında kalan boru şeklindeki bölüm. 5-Fiskil: Oya kenarlarına ve ortalarına yapılan basit piko.

6-Trabzan: Geometrik desenli oyaların altlarına yapılan trabzana benzeyen bölüm 7-Çirtik: Oyanın kenarlarına yapılan basamak şeklinde piko. Bu piko ipliğini kırmadan geri dönülerek oya kenarlarına uygulanır (Eronç, 1984; Onuk 1988; Toplu 1988).

ZÜREFA: İki iğne oyası ilmeğinin belirli bir aralıkta yapılmasından oluşan görüntüye denir. İğne oyasının temel işlemidir. İki ilmek arasında kalan ipliğin bolluğu yan yana yapılan her zürefada aynı olmalıdır. Farklı bolluklarda bırakılan zürefa oyanın görüntüsünü bozar.

Zürefa pili üzerine veya katlanmış kumaş kenarına yapılabilir. Kumaşın kenarı zürefa derinliği kadar kıvrılarak üzerine zürefa uygulanır, böylece kenar temizleme sağlanır.

Tığla örülmüş zincir, örgü üzerine, firkete, mekik, şiş örgüsü veya iplik üzerine, zürefa yapılabilir.

Zürefa üst üste sıralar halinde çalışılınca kafes görüntüsünde olur. Diğer tekniklerin temelini oluşturur. Sağdan sola doğru çalışılır (Markaloğlu, 1986:14).

Zürefa Yapımı

Kullanılacak araç ve gereçler: İnce uzun dikiş iğnesi

İplik Kumaş

İşlem Basamakları:

1- Kumaşı ikiye katlayınız, sol elinize alınız.

2- İğneye geçirdiğiniz ipliğin ucunu başlangıç noktasında, kumaşla işaret parmağı arasında tutunuz ( sağ tarafta, arkada)

3- Zürefa derinliğine göre kumaşa önden batınız (Şekil:12)

4- İpliğin başlangıç ucunu iğnenin üzerinden sağdan sola doğru geçiriniz. 5- İğnenin alt ucundaki çift kat olan iplikleri, iğnenin altından geçirerek sağa

alınız.

6- İğneyi çekerek ilmeği sıkıştırınız (Bir iğne oyası ilmeği yapmış durumdasınız).

7- Zürefa genişliği kadar boşluk bırakarak sol taraftan 3. basamaktaki kadar derinlik bırakarak kumaşa batınız.

8- İlk ilmekten gelen ipliği iğnenin üzerinden sola geçiriniz.

9- İğnenin alt ucundan gelen iplikleri iğnenin altından geçirerek sağa alınız. 10- İğneyi çekerek ilmeği sıkıştırınız (İkinci iğne oyası ilmeği yapmış

durumdasınız ).

11- 7, 8, 9, 10. işlem basamaklarını tekrarlayarak işlemi sürdürünüz (Şekil: 13)

NOT: İlmeği sıkıştırırken iplik arada belirli bir bollukta kalmalıdır. Daha sonraki zürefalarda da bu sürdürülmelidir. İplik çok sıkıştırılmamalı ve sarkıtılmamalıdır.

Şekil: 12 Şekil:13

KÖK: İğne oyasında, ana motifin (esas motifin) oluşturduğu üçgen biçimindeki şekil, üçgen veya kare ilmekli ara ya da yardımcı motif.

Kök Yapımı (Kare ilmekli) Kullanılacak araç ve gereçler: İnce uzun dikiş iğnesi

İplik Kumaş

İşlem Basamakları:

1- Kumaşı ikiye katlayınız, sol elinize alınız.

2- İğneye geçirdiğiniz ipliğin ucunu başlangıç noktasında, kumaşla işaret parmağı arasında tutunuz ( sağ tarafta, arkada)

3- Zürefa derinliğine göre kumaşa önden batınız.

4- İpliğin başlangıç ucunu iğnenin üzerinden sağdan sola doğru geçiriniz. 5- İğnenin alt ucundaki çift kat olan iplikleri, iğnenin altından geçirerek sağa

alınız.

6- İğneyi çekerek ilmeği sıkıştırınız (Bir iğne oyası ilmeği yapmış durumdasınız).

7- Yapacağınız kök’ün büyüklüğüne göre, yaptığınız ilmeğin aynısından 5-7 veya 9 tane daha yapınız.

8- Son ilmeğin ortasına bir ilmek yapınız (Geriye dönüş). 9- Sırasıyla diğer ilmeklerin ortasına da ilmek yapınız.

10- En son yaptığınız ilmeğin ortasına bir ilmek yapınız (Geriye dönüş). 11- Bu şekilde son ilmek kalıncaya kadar işleme devam ediniz (Şekil: 14).

Şekil:14 Kare İlmekli Kök Bıyık, Fiskil, Piko:

Bıyık: Ana örgenin boru ve kökünün birleştiği yerde yapılan fiskillerdir. Fiskil: Oya kenarlarına yapılan basit piko.

Bıyık Yapımı

Kullanılacak araç ve gereçler: İnce uzun dikiş iğnesi

İplik Kumaş

İşlem Basamakları: 1- Kumaşın üzerine kök yapınız.

2- Kökün en son ilmeğinin ortasına iğne oyası düğümü yapınız (Şekil:15) 3- Aynı ilmeğin üzerine, 2. işlem basamağındaki düğümün yanına ikinci

düğümü ipliği uzun bırakarak yapınız (Bir fiskil oluşturdunuz) (Şekil: 16) 4- Oluşan fiskilin yanına 2. ve 3.işlem basamaklarını tekrarlayarak iki adet

fiskil yapınız (Şekil: 17)

Şekil: 15 (Kocabaş, 2000:34) Şekil: 16 Şekil:17

Oyada Eksiltme

Kare İlmekte Eksiltme İşlem Basamakları:

Sağdan sola doğru çalışılır.

2- Sağdan sola doğru beş tane zürefa çalışılır. 3- En son çalışılan ilmek üzerine zürefa yapılır.

4- Soldan sağa doğru boşluklara batarak dört tane zürefa çalışılır (Şekil: 18). 5- Başa gelince tekrar aynı ilmek üzerine geri dönülür ( Şekil:19 )

6- Sağdan sola doğru boşluklara batarak üç tane zürefa çalışılır 7- Tek ilmek kalıncaya kadar işleme devam edilir (Şekil: 20)

Şekil:18 Şekil:19 Şekil:20 (Kocabaş, 2000:34)

Oyada Arttırma

İşlem Basamakları

Sağdan sola doğru çalışılır.

1- İplik başlangıç düğümüne hazır hale getirilir. 2- Sağdan sola doğru iki zürefa çalışılır.

3- İplik sağ baştaki ilmek üzerine geri alınır.

4- Bu boşluğa tekrar batırarak bir zürefa çalışılır (Şekil:21 ).

5- Sola doğru atılan iplik araya alınarak yan boşluğa bir zürefa ile geçilir. 6- Aynı boşluğa tekrar batırarak bir zürefa çalışılır (Şekil:22 ).

7- İplik sağ baştaki ilmek üzerine geri alınır.

8- Bu boşluğa tekrar batırarak bir zürefa çalışılır (Şekil:23 ).

9- Sağdan sola doğru atılan iplik araya alınarak iki tane zürefa yapılır. 10- Aynı boşluğa bir zürefa daha çalışılır.

11- Aynı işlemler tekrar edilerek istenilen sayıya kadar arttırma işlemine devam edilir (Şekil:24 ) Şekil:21 Şekil:22

Şekil:23 Şekil:24 (Kocabaş, 2000:35)

Motif Başlama

İşlem Basamakları

1- İpliğin ucu başparmakla tutulur. İplik sol elin işaret parmağına bir defa dolanır.

2- İpliğin başlangıcı ile iğneden gelen kısmı kesiştirilir (Şekil: 25). 3- Kesişim noktasına bir oya düğümü yapılır (Şekil:26 )

4- İplik parmak üzerindeyken, daire şeklindeki iplik üzerine sağdan sola doğru istenilen sayıda piko yapılır (Şekil: 27)

6- İpliğin serbest kalan ucu çekilerek daire küçültülür (Şekil:28 )

Şekil:25 Şekil: 26 Şekil:27

Şekil:28 (Kocabaş, 2000:36)