İçsel Motivasyon Faktörleri

İçsel motivasyon, işin doğasıyla direkt ilişkili olup, işin kendisinden kaynaklanmaktadır. İşin çalışan açısından önemi, işten aldığı haz, sorumluluk

66

duygusu, yaratıcılığını kullanma, işe katılım, bağımsızlık, yeteneklerini kullanma fırsatı, performansıyla ilgili aldığı geri bildirimler içsel motivasyon faktörleridir (Mottaz, 1985). İçsel motivasyon, bir görevin karşılığında bir kazanım beklemeksizin yapılan, görevin kendisi içerisinde var olan ödülden dolayı yapılmasıdır (Murphy & Alexander, 2000) Kısacası, içsel motivasyonda, kişi görevi yerine getirmekten haz almaktadır. Yaptığı iş ile mutlu olmaktadır.

Çalışanı içsel olarak motive eden araçlar (Ertan, 2008):

 İşin ilginç ve zorlayıcı olması: Yapılan iş, çalışan için çok kolaysa, kendisine

uygun görmüyorsa, ilginç bulmuyorsa, içsel motivasyonu düşük olacaktır. Yönetimin çalışan için zorlayıcı ama ulaşılabilir görev bulması, kişinin işin ilginçliğine ilgi duymasını sağlaması gerekir.

Çalışanın görev seviyesinin düşürüldüğü durumlarda, kişi kendi seviyesinde bulmadığı basit görevden dolayı demoralize olur ve işe ilgisini kaybeder. Görevlendirme yapılırken, kişinin özellikleri ve çalışmak isteyeceği işler seçilmelidir.

 Çalışan açısından işin önemi: Kişi yaptığı işi beğenmiyorsa, kendisine uygun

bulmuyorsa, yeteneklerinin heba edildiğini düşünüyorsa, işe ilgi duymayacaktır.

 İşte bağımsızlık: Çalışanın işi yaparken, kendi başına karar alma hakkıdır.

Kimi işletmelerde, çalışanlara sorumluluk verilirken, karar alma yetkisi verilmez. Bu durum özellikle ara yönetim kadrolarında çalışanlar için çok sınırlayıcı olup, işle ilgili motivasyonlarını olumsuz etkiler.

 Sorumluluk: Çalışanın işle ilgili yerine getirmesi gereken yükümlülükler olup, sorumluluk verilen kişiye gerekli yetkilerin tanınmaması, örgüt içerisinde sorunlara neden olabilmektedir.

 İşe katılım: Çalışanın yaptığı işi benimsemesi, severek yapması, ekiple birlikte

hareket etmeyi istemesi gerekir.

 Çeşitlilik: Devamlı aynı işi yapan kişide monotonluk duygusu gelişir. Çalışanın

işten bıkkınlık duymaması için, işi çeşitlendirmek ya da zaman zaman yapabileceği farklı işlerin sorumluluğunu vermek, monotonluktan kurtularak motive olmasını sağlar.

 Yaratıcılık: Yönetimin çalışanların yaratıcılığını geliştirebilmesi için; özgürlük

ve sınırlar arasındaki dengeyi kurması; görev ve çıktılara odaklanması; işbirlikçi ve katılımcı bir yönetim anlayışı geliştirmesi; kişinin becerilerine ve ilgi alanına uygun görev seçimi; yukarıdan aşağıya ve aşağıdan yukarıya, astlar

67

ve üstler arasında açık iletişim; destekleyici geri bildirim; yaratıcı çabaların ve başarının ödüllendirilmesi gereklidir (Amabile & Gryskiewicz, 1989).

 Becerilerini kullanma fırsatı: Çalışanların becerilerini kullanmasına fırsat

verdikçe, motivasyonları artar.

 Geri bildirim: Çalışanlar üstlerinden performanslarıyla ilgili geri bildirim aldıkça, içsel motivasyonları artar. Özellikle yüksek performansla ilgili, takdir edici geri bildirim, çalışanı motive etmektedir.

Çalışanlar işlerini keyif alarak yapıyorsa, bu durumda motivasyonları içseldir. Bu tarz çalışanlar işletmeler açısından önemlidir çünkü daha istekli çalışırlar, verimi arttırırlar. Bu tarz çalışanlar için, ücret ikinci planda gelebilir. Yeni bir işte daha yüksek ücret olanağı varken dahi, mevcut işlerinden aldıkları hazzı ve işle uyumunu düşüneceklerdir. Şayet yeni teklif edilen işten, aynı hazzı alamayacaklarsa, sadece ücret sebebiyle değişikliği düşünmeyebilirler. Yöneticilerin parasal teşviklerden ziyade işin ilginçliğine, çalışanlara verilen yetkilere önem vermesi, çalışanları takdir etmesi, içsel motivasyonu etkileyecektir (Delfgaauw & Dur, 2007).

Tablo 3.4’de iş motivasyonunu geliştirici faktörler gösterilmiştir. Çalışanın anlamlı bulup, zorluklarla mücadele ederek ulaşabileceği, öğrendiklerini uygulayabileceği, yaptığı işle ilgili zihninde bir imaj yaratabileceği, merakını cezbeden, kontrolü elinde tutabileceği; bir yandan ortak çalışma yaparken, bir yandan rekabet edebileceği ve nihayetinde takdir edileceği işler, kişinin içsel motivasyonlarını geliştirmesini sağlar. Takdir edilen kişiler, başarılarının gözle görünür olduğunu bilirler ve topluluk içinde saygınlık kazanırlar. Bulunduğu işletmede saygınlığı olan, takdir edilen kişi için, sadece ücret sebebiyle bir başka iş yerine geçme isteği de az olacaktır. Mevcut konumunu korumak isteyecektir.

68

Tablo 3.4 İçsel Motivasyonu Geliştirici Faktörler

İçsel Motivasyonu Geliştirici Faktörler

Tanımı İlgili Konular

Meydan okuma

Kişi orta düzeyde zorluğu olan ve anlamlı bulduğu işlerde çalıştığında motive olur

- Anlamlı amaçlar belirleyin - Ulaşılması mümkün olsun - Geri bildirim yapın

- Amaçlarla kişinin öz saygısını ilişkilendirin

Merak Kişinin dikkatini fiziksel çevrede çeker

- Duyumsal merakı uyandırın

- Merak etmesini sağlayarak, bilişsel merakı uyarın

İmaj Kişi davranışları uyaran şeyleri zihninde canlandırır

- İmajı dışsaldan çok içsel yapın - Öğrenilen bilginin gerçek hayatta

kullanılmasını sağlayın

Kontrol Kişi yaşadıkları üzerinde kontrolü olsun ister

- Yaptıkları ile sonuçları arasında sebep-sonuç (etki) ilişkisini anlatın - Çalışmalarının etkilerinin güçlü

olacağına inandırın

- Neyi nasıl öğreneceği konusunda serbestlik tanıyın

Rekabet

Kişi kendi performansı ile başkasının performansı karşılaştırarak doyuma ulaşır

- Rekabet doğal olduğu kadar yapayda olabilir

- Bazı kişiler için rekabet çok daha önemlidir

- Kaybedenler genel olarak acı hisseder

- Bazen başkalarına yardım etme isteğinde azalmaya sebep olur

Ortak Çalışma

Kişi, bir başkasına amacına ulaşabilmesi için yardım ederken tatmin olur

- Ortak çalışma doğal olduğu kadar yapayda olabilir

- Bazı insanlar ortak çalışmaya daha çok değer verir

- Yararlı bir gerçek – yaşam becerisidir - Çalışmadaki her kişinin kendine özgü

becerileri gerektirir ve geliştirir

Takdir Etmek

Kişiler, başarıları başkaları tarafından onaylanıp takdir edildikçe, mutlu olur, doyuma ulaşırlar

- Takdir etmek, bir sürecin, ürünün ya da bir başka şeyin gözle görünür olmasıdır

- Başkalarının performansıyla karşılaştırılmaması nedeniyle rekabetten ayrılır

69