3. Suriye’de Değişim Senaryoları
3.2. Rejim Değişikliği
3.2.2. İç Savaş
İkinci ve daha olası senaryo protesto gösteri-lerinin yayılması ve güçlü merkezi otoritenin çökmesidir. Bu durumda Irak benzeri bir iç savaş ortamı doğabilir. Otoriter Suriye yö-netiminin barışçıl bir şekilde demokratik bir yapıya dönüşmesini beklemek zordur. Çünkü böyle bir dönüşüm siyasi ve ekonomik yapıyı kontrol eden grubun ayrıcalıklı konumlarını kaybetmesi anlamına gelecektir. Rejimin güç-lü isimleri ve kurumları ayrıcalıklı
konum-ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ORSAM
larından gönüllü olarak vazgeçmeyecektir.
İstikrarsızlık ve iç savaş senaryosunun olası sonuçları şu şekilde olacaktır:
1963 yılında Baas Partisi iktidarı ele geçirdi-ği zaman, mezhepsel çatışmalar neredeyse ulusal siyasete hakim bir konumdaydı. Ken-disi de Arap Alevi azınlık mensubu olan Ha-fız Esad 1970 yılında, her ne kadar bu kesi-min desteğiyle iktidara gelmiş olsa da, zaman içinde ülkedeki mezhepsel ayrımları ortadan kaldıracak politikalar takip etmiş, bir ulus inşası süreci yaşatmış ve bunda da nispeten başarılı olmuştur.51 Ancak Suriye’de, geçmiş-ten kalma, üstü kapatılmış, etnik-mezhepsel ve hatta bölgeye/aşirete dayalı toplumsal ay-rımlar varlığını halen korumaktadır.52 Birçok Suriye uzmanına göre, Suriye iç ve dış politi-kasının, ekonomik süreçlerin temel dinamiği hâlen mezhepsel çıkar çatışmalarıdır. Rejimin yıkılışı durumunda geçmişten kalma ve üstü kapatılmış mezhepsel çatışmaların su yüzüne çıkması önemli bir ihtimaldir. Bir diğer olası-lık, nüfusun yaklaşık %8’ini oluşturan Kürtle-rin yönetim boşluğu halinde bir istikrarsızlık unsuru olarak ortaya çıkmalarıdır. Batılı bir diplomatın deyişiyle Suriye’deki Kürt mese-lesi “tam bir saatli bomba” niteliğindedir.53 Irak işgalinin ardından Kuzey Iraklı Kürtle-rin kazanımlarından etkilenen Suriyeli Kürt-ler merkezi otoritenin çökmesi durumunda taleplerini artıracaktır. Kürtlerin kuzeydoğu Suriye’de özerklik ya da daha fazla kültürel ve siyasal hak elde etme mücadeleleri gündeme gelecektir. Suriyeli birçok reformcu muhalif, ülkede radikal İslam’ın kontrol altına alınma-sının yolunun siyasal rekabet ortamının ve çoğulculuk anlayışının hakim kılınmasından geçtiğine inanmaktadır. Demokratik yönetim anlayışının olduğu bir ortamda radikal İslam-cı kesimin gücünün azalacağı düşünülmekte-dir.54 Buna karşılık, hızlı bir rejim değişikliği senaryosunun gerçekleşmesi durumunda ra-dikal İslamcılar Suriye’de yönetim alternatifi olarak ortaya çıkabilir. Suriye’de rejimin yı-kılması tüm devlet mekanizmasının ortadan kalkmasıyla sonuçlanacaktır. Her ne kadar bazı farklılıklar taşısa da, Irak örneğinde
gö-rüldüğü üzere, rejimin yıkılması toplumsal kaosa yol açabilir. Ülke içindeki bazı gruplar (Irak’ta direnişe destek veren İslamcılar, radi-kal Filistinli örgütler, El Kaide, Hiz ut-Tahrir) kontrol dışına çıkarak ülkede istikrarsızlık yaratabilirler.
Sonuç: Suriye’de Değişim ve Türkiye Türkiye Dışişleri Bakanlığı Suriye’deki olay-lara ilişkin resmi açıklamasında “Suriye’nin istikrarı ve halkının esenliğinin Türkiye için öncelikli olduğu, reform çabalarına des-tek vermeye hazır olunduğu, orantısız ve aşırı güç kullanımından kaçınılması gerek-tiği ve reform çalışmalarının kararlılıkla sürdürülmesi”55 uyarılarında bulunmuştur.
Türkiye’nin Suriye’deki olaylara ilişkin res-mi pozisyonunu yansıtan diğer açıklamalar Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’dan gelmiş-tir. Erdoğan “Suriye’deki gelişmelere sessiz kalmalarının mümkün olmadığını, doğru-dan Beşar Esad ile birkaç kez görüştüğünü, MİT müsteşarını Suriye’ye gönderdiğini ve Dışişleri Bakanlığı’nın da süreci yakından ta-kip ettiğini”56 belirtmiştir. İki ülke arasındaki 800 kilometreyi aşan sınıra ve akrabalık bağ-larına vurgu yapan Başbakan, Suriye’deki ge-lişmelere sessiz kalmalarının mümkün olma-dığını” ifade etmiştir.
Bu açıklamalardan anlaşıldığı üzere Suri-ye’deki istikrarsızlık bölgede meydana gelen diğer bütün değişim dalgasından çok daha fazla Türkiye’yi doğrudan etkileme potansiye-line sahiptir. Suriye’nin istikrarsızlığı Türkiye açısından doğrudan güvenlik, politik ve eko-nomik riskler doğuracaktır. Bu nedenle Baş-bakan Erdoğan’ın açıklamasında ifade ettiği üzere Türkiye Suriye’deki gelişmelere muh-temelen bundan sonra da doğrudan müdahil olma çabası içinde olacaktır. Ancak Suriye’nin bu müdahil olma çabasına olumlu yaklaşaca-ğı şüphelidir. Zira Türkiye, resmi açıklamalar-dan anlaşıldığı üzere koşulsuz şekilde Suriye rejiminin yanında yer alamayacaktır. Protes-toları güç yoluyla bastırmaya kararlı olan Su-riye yönetimi bu süreçte Türkiye’den ziyade
İran’a güvenebileceğini düşünecektir. Daha önce ifade edildiği üzere İran ve Suriye rejimi arasında ideolojik yakınlık da bulunmaktadır.
Suriye’de “devrim yerine reform” ve “barışçıl iktidar devri” senaryolarının yaşanması du-rumunda Türkiye açısından risklerden ziyade fırsatların ağır basacağı söylenebilir. Kısa sü-reli istikrarsızlık ortamının atlatılmasının ar-dından son yıllarda çeşitli alanlarda sürdürü-len işbirliği muhtemesürdürü-len derinleşerek devam edecektir. Meşruiyeti artmış, toplumsal taba-nı genişlemiş dolayısıyla istikrarlı bir Suriye ortaya çıkacaktır. Bu da Türkiye’nin Suriye ile ilişkilerini daha sağlıklı bir zemine oturta-caktır. Ayrıca birçok Suriyeli muhalif grubun istediği yönde serbest piyasa kurallarının ha-yata geçirilecek olması Türkiye’ye ekonomik fırsatlar sağlayacak ve yeni enerji işbirliği alanlarının doğmasına neden olacaktır. Re-form sürecinde Türkiye son derece önemli bir rol üstlenebilir. Türkiye’nin konumu, 80 yıllık demokrasi tecrübesi, sosyal ve kültürel yapısı, Suriye ile ilişkileri, hem rejimin hem de Suri-ye halkının TürkiSuri-ye’Suri-ye yönelik olumlu bakışı, Türkiye’yi bu süreçte öne çıkaracaktır.
İç savaş senaryosunda ise fırsatlardan ziyade riskler ağır basmaktadır. Suriye’de rejimin yı-kılması ve güçlü bir merkezi otoritenin ortaya çıkmaması özellikle kısa vadede ciddi risk-ler doğurabilir. Bu durum her şeyden önce
Türkiye’nin sınırlarında yeni bir Irak ile kar-şı karkar-şıya kalması anlamına gelecektir. Bu da Suriye’nin Türkiye’ye istikrarsızlık ihraç etme riskini beraberinde getirecektir. Son yıllarda gelişen ekonomik ve enerji işbirliği alanları zarar görecektir. Suriye ile eski sorunların ye-niden gündeme gelmesi mümkündür. Adana Mutabakatı sonrasında PKK terör örgütüne yönelik sağlanan işbirliği süreci bozulabilir ve örgüt Suriye toprakları içinde yeniden hare-ket imkanı kazanabilir. Suriyeli Kürtlerin ta-şıdığı istikrarsızlık potansiyeli, aynen Irak’ta olduğu gibi, Türkiye’nin güvenliğini olumsuz etkileyebilir.
Ancak Türkiye’nin de Suudi Arabistan gibi bir ikilem içinde olması muhtemeldir. Zira uzun vadede istikrarın sağlanması durumun-da Suriye’nin İran’durumun-dan uzaklaşarak Türkiye’ye daha da fazla yakınlaşması güçlü ihtimaldir.
Suriye’nin en önemli rejim alternatifi muha-lif grubu Müslüman Kardeşler örgütü lider-liğinin “İran modelini hiçbir şekilde dikkate almıyoruz. Biz ve diğer Arap ülkeleri için Türkiye modeldir” ifadeleri bu olasılığı des-teklemektedir. Ayrıca merkezi otoritenin za-yıflaması durumunda Irak örneğinde olduğu doğan güç boşluğu bölgesel güçler tarafından doldurulacaktır. Bu noktada en etkin ülkenin Türkiye olması beklenebilir. Bu hem coğrafya-nın hem de Suriye halkıcoğrafya-nın Türkiye’ye olumlu bakışının bir sonucu olacaktır.
ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ORSAM
DİPNOTLAR
1 Legislative Decree on Granting Syrian Nationality to People Registered in Registers of Hasaka Foreigners, Syrian Arab News Agency, 7 Nisan 2011. http://www.sana.sy/eng/21/2011/04/07/340560.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Ni-san 2011)
2 Suriye iç güvenlik birimleri ve İçişleri Bakanlığı ile yakın irtibatlı olduğu iddia edilen “Shabbeeha” güçlerinin ba-şında Beşar Esad’ın kuzenlerinden biri olan ve “eski tüfekler”in üçüncü jenerasyonundan Namir Esad’ın bulunduğu iddia edilmektedir.
3 Fuad I. Khuri, The Alawis of Syria, Syria: Society, Culture, and Policy, Derleyenler: Richard T. Antoun, Donald Qu-ataert, University of New York Press, 1991, ss. 49-52.
4 Neil Quilliam, Syria and the New World Order, Ithaca Press, İngiltere, 1999, ss. 43.
5 Isabel Kershner, ‘The Asad Dynasty’, Jerusalem Report, 17 Ocak 2003, http://www.jrep.com/Info/Asad/asadmain.
html.
6 Syria Unmasked: The Suppression of Human Rigths by the Assad Regime, Middle East Watch, Yale University Press, Londra, 1991, ss. 27.
7 Syria Unmasked: The Suppression of Human Rigths by the Assad Regime, Middle East Watch, Yale University Press, Londra, 1991, ss. 27-28.
8 Shmuel Bar, “Bashar’s Syria: The Regime and its Strategic Worldview”, Institute for Policy and Strategy, Cilt 25 Sayı 5, 2006.
9 Shmuel Bar, “Bashar’s Syria: The Regime and its Strategic Worldview”, Institute for Policy and Strategy, Cilt 25 Sayı 5, 2006.
10 Syria Unmasked: The Suppression of Human Rigths by the Assad Regime, Middle East Watch, Yale University Press, Londra, 1991, s. 39.
11 Eyal Zisser, ‘Appearance And Reality: Syria’s Decisionmaking Structure’, Meria, Cilt 3 No 2, Mayıs 1998 12 Syria Unmasked: The Suppression of Human Rigths by the Assad Regime, Middle East Watch, Yale University
Press, Londra, 1991, ss. 31-33.
13 Hans Günter Lobmeyer, “Suriye: Leviathan’ın Diyarı”, Ferhad İbrahim ve Heidi Wedel (der.), Ortadoğu’da Sivil Toplumun Sorunları, Erol Özbek (çev.), İstanbul, İletişim Yayıncılık,1997, s. 94.
14 Belgenin İngilizce metni ve imzalayan aydınların tam listesi için bkz.: ‘Statement by 99 Syrian Intellectuals’, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt 2 (9), Ekim 2000.
15 ‘Intelligence Briefs, State-run Newspaper Publishes Critique of One Party Rule’, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt 2 (10), Kasım 2000.
16 Riyad Seyif hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz: ‘Dossier: Riyad Sayf, Syrian Member of Parliament’, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt 3 (3), Mart 2001.
17 ‘The One Thousand Statement Calls For Democracy...’, Arabic News: http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/
Day/010112/2001011212.html, 12 Ocak 2001.
18 ‘More Political Parties to be Formed in Syria’, Arabic News: http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/
Day/010130/2001013014.html, 30 Ocak 2001.
19 ‘Khaddam Warns the Intellectuals’, Arabic News: http://www.arabicnews.com/ansub/Daily/
Day/010219/2001021916.html, 19 Şubat 2001.
20 ‘Dark Days Ahead for Syria’s Liberal Reformers’, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt 3 (2), Şubat 2001.
21 Doç. Dr. Veysel Ayhan, “Suriye’de Demokratik Gösterilerden Silahlı Muhalefete: İç Savaşa Doğru mu?”, ORSAM, 12 Nisan 2011. http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=1748 (Son Erişim Tarihi: 15 Nisan 2011)
22 Gary C. Gambill, “Dossier: The Syrian Muslim Brotherhood”, Mideast Monitor, Nisan-Mayıs 2006. http://www.
mideastmonitor.org/issues/0604/0604_2.htm (Son Erişim Tarihi. 14 Nisan 2011)
23 Gary C. Gambill, “Dossier: The Syrian Muslim Brotherhood”, Mideast Monitor, Nisan-Mayıs 2006. http://www.
mideastmonitor.org/issues/0604/0604_2.htm (Son Erişim Tarihi. 14 Nisan 2011)
24 Sami Moubayed, “The Islamic Revival in Syria”, Mideast Monitor, Eylül-Ekim 2006. http://www.mideastmonitor.
org/issues/0609/0609_4.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
25 Gary C. Gambill, “Dossier: The Syrian Muslim Brotherhood”, Mideast Monitor, Nisan-Mayıs 2006. http://www.
mideastmonitor.org/issues/0604/0604_2.htm (Son Erişim Tarihi. 14 Nisan 2011)
26 Söylem ve politika değişimlerine örnekler için bkz.: Sami Moubayed, “The Islamic Revival in Syria”, Mideast Moni-tor, Eylül-Ekim 2006. http://www.mideastmonitor.org/issues/0609/0609_4.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011) 27 Gary C. Gambill, “Dossier: The Syrian Muslim Brotherhood”, Mideast Monitor, Nisan-Mayıs 2006. http://www.
mideastmonitor.org/issues/0604/0604_2.htm (Son Erişim Tarihi. 14 Nisan 2011)
28 Syrian Muslim Brotherhood Withdraws from Opposition Coalition, The Global Muslim Brootherhood Daily Re-port, 26 Nisan 2009, http://globalmbreport.org/?p=1432 (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
29 Riyad Şakfa örgütün askeri kanadının üst düzey isimlerinden biridir. Yardımcısı olarak seçilen Faruk Tayfur da yine örgütün askeri kanadından bir yetkilidir. Bayanuni’ye göre Suriye rejimine karşı daha sert yaklaşımlara sahip-tirler.
30 New Muslim Brotherhood Syria Leadership, MEMRI, 2 Ağustos 2010. http://www.thememriblog.org/blog_perso-nal/en/28998.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
31 Marc Champion, “Syria’s Muslim Brotherhood Rejects Western Intervention”, The Wall Street Journal, 1 Nisan 2011, http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704530204576236570603843418.html (Son Erişim Tarihi:
14 Nisan 2011)
32 Joshua Landis and Joe Pace, “The Syrian Opposition”, The Washington Quarterly, Vol 30 No 1, Kış 2006-07.
33 Sami Moubayed, “The Islamic Revival in Syria”, Mideast Monitor, Eylül-Ekim 2006. http://www.mideastmonitor.
org/issues/0609/0609_4.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
34 Sami Moubayed, “The Islamic Revival in Syria”, Mideast Monitor, Eylül-Ekim 2006. http://www.mideastmonitor.
org/issues/0609/0609_4.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
35 Robert Lowe, “The Syrian Kurds: A People Discovered”, Chatham House Middle East Programme, Ocak 2006 36 Gary C. Gambill, “The Kurdish Reawakening in Syria”, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt 6, Sayı 4, Nisan 2004.
37 Human Rights Watch, “Syria - The Sienced Kurds”, Cilt 8, Sayı 4, Ekim 1996.
38 Human Rights Watch, “Syria - The Sienced Kurds”, Cilt 8, Sayı 4, Ekim 1996.
39 Nicholas Blanford, “Kurdish Hopes Rise, Spark Riots”, The Christian Science Monitor, 17 Mart 2004, http://www.
csmonitor.com/2004/0317/p01s04-wome.html.
40 Suriyeli Kürtler ve Kamışlı olayları hakkında geniş bilgi için bkz., Gary C. Gambill, “The Kurdish Reawakening in Syria”, Middle East Intelligence Bulletin, Cilt6 Sayı4, Nisan 2004.
41 Ibrahim Hamidi, “Syria’s Stability May Well be in Kurdish Hands”, The Daily Star, 6 Mayıs 2005.
42 Joshua Landis and Joe Pace, “The Syrian Opposition”, The Washington Quarterly, Vol 30 No 1, Kış 2006-07.
43 PYD first opposition political party in Syria calls for demonstrations on Thursday 7 April, 7 Nisan 2011, http://
supportkurds.org/news/pyd-first-opposition-political-party-in-syria-calls-for-demonstrations-on-thursday-7-april/ (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
44 Joshua Landis and Joe Pace, “The Syrian Opposition”, The Washington Quarterly, Vol 30 No 1, Kış 2006-07.
45 Legislative Decree on Granting Syrian Nationality to People Registered in Registers of Hasaka Foreigners, Syrian Arab News Agency, 7 Nisan 2011. http://www.sana.sy/eng/21/2011/04/07/340560.htm (Son Erişim Tarihi: 14 Ni-san 2011)
46 Protests erupt in Syrian Kurdish region, Reuters, 7 Nisan 2011.
47 Leftist Parties of Syria, http://www.broadleft.org/sy.htm (Son Erişim Tarihi: 18 Nisan 2011)
48 Joshua Landis and Joe Pace, “The Syrian Opposition”, The Washington Quarterly, Vol 30 No 1, Kış 2006-07.
49 Syrian Human Right Activists Jailed; 2005 Document Signed With Syrian Muslim Brotherhood, The Global Mus-lim Brootherhood Daily Report, 29 Eylül 2008, http://globalmbreport.org/?p=1157 (Son Erişim Tarihi: 14 Nisan 2011)
50 Volker Perthes, s. 36.
51 Hafız Esad dönemi ulus inşası süreci hakkında bilgi için bkz. Ramazan Kılınç, “Esad Sonrası Suriye’de Değişim İm-kanı”, Stratejik Analiz, Cilt1 Sayı3, Temmuz 2000.
52 Suriye’de mezhepçilik, bölgecilik ve aşiretçilik konusunda geniş bilgi için bkz. Nikolaos van Dam.
53 Nicholas Blanford, “As War Looms, the Voice of Kurds is Heard in Syria”, The Christian Science Monitor, 20 Kasım 2002, http://www.csmonitor.com/2002/1120/p07s02-wome.html.
54 “Syria Under Bashar (II): Domestic Policy Challenges”, International Crisis Group Raporu, Middle East Report No:
24, s. 17. Raporun tam metnine ulaşmak için bkz. http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___
north_africa/arab_israeli_conflict/syria/24_syria_2_domestic_policy_challenge.pdf.
55 T.C. Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet sayfası, Bakanlık Duyuruları,” No.111, 23 Nisan 2011, Suriye’de 22 Nisan ta-rihinde yaşanan olaylar hakkında”, http://www.mfa.gov.tr/no_111_-23-nisan-2011_-suriye_de-22-nisan-tata-rihinde- http://www.mfa.gov.tr/no_111_-23-nisan-2011_-suriye_de-22-nisan-tarihinde-yasanan-olaylar-hakkinda.tr.mfa (Son Erişim Tarihi: 25 Nisan 2011)
56 “Erdoğan reform tavsiye etti”, Hürriyet, 29 Mart 2011, http://www.hurriyet.com.tr/dunya/17397264_p.asp (Son Erişim Tarihi: 25 Nisan 2011)
ORTADOĞU STRATEJİK ARAŞTIRMALAR MERKEZİ ORSAM
ORSAM AKADEMİK KADROSU
Hasan Kanbolat Başkan
E. Tümg. Armağan Kuloğlu Başdanışman
Habib Hürmüzlü Ortadoğu Danışmanı
Doç. Dr. Özlem Tür Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ
Doç. Dr. Harun Öztürkler Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Veysel Ayhan Ortadoğu Danışmanı, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen Ortadoğu Danışmanı, Ahi Evran Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şahin Ortadoğu Danışmanı, Gazi Üniversitesi Dr. Didem Danış Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi Dr. Bayram Sinkaya Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ
Yrd. Doç. Dr. Esra Pakin Albayrakoğlu Ortadoğu Danışmanı, Namık Kemal Üniversitesi
Dr. İlyas Kamalov Avrasya Danışmanı
Dr. Süreyya Yiğit Avrasya Danışmanı
Ogün Duru Yönetici Editör
Bilgay Duman Ortadoğu Uzmanı
Oytun Orhan Ortadoğu Uzmanı
Sercan Doğan Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
Selen Tonkuş Kareem Uzman Yardımcısı, Ortadoğu Nebahat Tanriverdi.O Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
Uğur Çil Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
Nazlı Ayhan Uzman Yardımcısı, Ortadoğu
ORSAM Su Araştırmaları Programı
Dr. Tuğba Evrim Maden Hidropolitik Danışmanı, Aksaray Üniversitesi U.İ.B.
Dr. Seyfi Kılıç Hidropolitik Danışmanı, Aksaray Üniversitesi U.İ.B.
Kamil Erdem Güler Uzman Yardımcısı
Çağlayan Arslan Uzman Yardımcısı
ORSAM DANIŞMA KURULU
Dr. İsmet Abdülmecid Irak Danıştayı Eski Başkanı
Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Prof. Dr. Hayati Aktaş KTÜ Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı
Prof. Dr. Dorayd A. Noori Irak’ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müsteşarı Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Esra Pakin Albayrakoğlu ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Namık Kemal Üniversitesi Hasan Alsancak BP & BTC Türkiye, Enerji Güvenliği Direktörü
Prof. Dr. Meliha Benli Altunışık ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Ahat Andican Devlet Eski Bakanı, İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Tayyar Arı Uludağ Üniversitesi U.İ.B. Başkanı Prof. Dr. Mustafa Aydın Kadir Has Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Arslan İstanbul Üniversitesi
Doç. Dr. Ersel Aydınlı Bilkent Üniversitesi Fulbright Genel Sekreteri
Başar Ay Türkiye Tekstil Sanayii İşveren Sendikası Genel Sekreteri Doç. Dr. Veysel Ayhan ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof. Dr. Hüseyin Bağcı ODTÜ U.İ.B. Başkanı
Itır Bağdadi İzmir Ekonomi Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Ersan Başar KTÜ Deniz Ulaştırma ve İşletme Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. İdris Bal Polis Akademisi ve Turgut Özal Üniversitesi
Kemal Beyatlı Irak Türkmen Basın Konseyi Başkanı Barbaros Binicioğlu Ortadoğu Danışmanı
Prof. Dr. Ali Birinci Türk Tarih Kurumu Başkanı
Doç. Dr. Mustafa Budak Başbakanlık Devlet Arşivleri Gen. Md. Yrd.
E. Hava Orgeneral Ergin Celasin 23. Hava Kuvvetleri Komutanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala Kadir Has Üniversitesi U.İ.B. Başkanı Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya İstanbul Şehir Üniversitesi Rektörü
Dr. Didem Danış ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Galatasaray Üniversitesi Prof. Dr. Volkan Ediger İzmir Ekonomi Üniversitesi
Prof. Dr. Cezmi Eraslan Başbakanlık Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Çağrı Erhan Ankara Üniversitesi, ATAUM Müdürü
Yrd. Doç. Dr. Serhat Erkmen ORSAM OrtadDanışmanı, Ahi Evren Üniv. U.İ.B. Başkanı Dr. Amer Hasan Fayyadh Bağdat Üniv. Siyaset Bilimi Fakültesi Dekanı
Osman Göksel BTC ve NABUCCO Koordinatörü
Timur Göksel Beyrut Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi
Numan Hazar Emekli Büyükelçi
Habib Hürmüzlü ORSAM Ortadoğu Danışmanı
Doç. Dr. Pınar İpek Bilkent Üniversitesi
Dr. İlyas Kamalov ORSAM Avrasya Danışmanı
Doç. Dr. Hasan Ali Karasar Bilkent Üniversitesi
Selçuk Karaçay Vodafone Genel Müdür Yardımcısı
Doç. Dr. Z. Nilüfer Karacasulu Dokuz Eylül Üniversitesi U.İ.B.
Arslan Kaya KPMG, Yeminli Mali Müşavir
Doç. Dr. Şenol Kantarcı Kırıkkale Üniversitesi Dr. Hicran Kazancı ITC Türkiye Temsilcisi İzzettin Kerküklü Kerkük Vakfı Başkanı Doç. Dr. Mustafa Kibaroğlu Bilkent Üniversitesi
Musa Kulaklıkaya Türkiye Cumhuriyeti Nouakchott Büyükelçisi (Moritanya İslam Cumhuriyeti) E. Tümgeneral Armağan Kuloğlu Başdanışman
Doç. Dr. Erol Kurubaş Kırıkkale Üniversitesi U.İ.B. Başkanı Prof. Dr. Mosa Aziz Al-Mosawa Bağdat Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Rus Slav Üniversitesi (Bişkek)
Prof. Dr. Mahir Nakip Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektör Vekili Doç. Dr. Tarık Oğuzlu Bilkent Üniversitesi
Murat Özçelik Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi
Doç. Dr. Harun Öztürkler ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Afyon Kocatepe Üniversitesi Prof. Dr. Çınar Özen Ankara Üniversitesi S.B. Enstitüsü Müdürü
Dr. Bahadır Pehlivantürk TOBB ETÜ
Prof. Dr. Suphi Saatçi Kerkük Vakfı Genel Sekreteri
Ersan Sarıkaya Türkmeneli TV-Kerkük Haber Ajansı Türkiye Temsilcisi Prof. Dr. Viktor Panin Pyatigorsk Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Şahin ORSAM Ortadoğu Danışmanı, Gazi Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Sirkeci Regent’s College, Londra, Birleşik Krallık
Bayram Sinkaya ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ
Mehmet Şüküroğlu Enerji Uzmanı
Dr. İrina Svistunova Moskova U.İ. Devlet Üniversitesi Dr. Aleksandr Sotnichenko St. Petersburg Üniversitesi Doç. Dr. Oktay Tanrısever ODTÜ
Prof. Dr. Erol Taymaz ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü Rektör Yrd.
Prof. Dr. Sabri Tekir İzmir Üniversitesi İ.İ.B.F. Dekanı
Dr. Gönül Tol MEI Türkiye Direktörü
Doç. Dr. Özlem Tür ORSAM Ortadoğu Danışmanı, ODTÜ M. Ragıp Vural 2023 Dergisi Yayın Koordinatörü Prof. Dr. Türel Yılmaz Şahin Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Vatanyar Yagya St. Petersburg Şehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg Üni.
Dr. Süreyya Yiğit ORSAM Avrasya Danışmanı
ORTADOĞU ETÜTLERİ YAYIN KURULU
Meliha Benli Altunışık ODTÜ
Meliha Benli Altunışık ODTÜ